فعالیت وزارت امر به معروف و نهی از منکر حکومت سرپرست طالبان در افغانستان افزایش یافته است. با بررسی عملکرد این وزارت، دیده می‌شود که افغانستان بار دیگر در بخش آزادی‌های فردی و اجتماعی خود با عقب‌گرد تاریخی، به نیمه‌ی دوم دهه‌ی ۹۰ میلادی -دوران نخست حاکمیت رژیم طالبان- مبدل می‌شود.
بیش از هشت ماه از تسلط طالبان بر افغانستان می‌گذرد و دیده می‌شود که وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان در حال تبدیل شدن به «ابر وزارت» است که تلاش می‌کند در بسیاری از امور حکومت‌داری طالبان و هم‌چنین آزادی‌های شهروندان دخالت کند.
طی هفته‌‌ی جاری در کابل پایتخت، شماری از مقام‌های طالبان گردهم آمده بودند و وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان اعلام کرد که زنان و دختران باید چشم‌ها، بدن و صورت‌شان را بپوشانند و زنان از روبندی که چهره‌ی آن‌ها را کاملا می‌پوشاند، استفاده کنند.
پوشش مورد پسند طالبان، برقع است، اما زنان به‌ویژه شهرنشینان مخالف این نوع پوشش هستند.
طالبان با تصرف کابل در نخستین اقدام شان با انحلال وزارت امور زنان، لوحه‌ی این وزارت را به لوحه‌ی وزارت امر به معروف و نهی از منکر عوض کردند.
تبلیغ گسترده
با مرور شبکه‌های اجتماعی دیده می‌شود که گروه طالبان از وسایل تبلیغاتی هم‌چون خبرگزاری باختر، تلویزیون ملی و حساب‌های کاربری‌شان در توییتر تلاش می‌کنند تا فعالیت وزارت امر به معروف و نهی از منکر را برجسته کنند.
تصور می‌شود که گروه طالبان با تبلیغات وسیع برای برجسته کردن فعالیت‌های این وزارت، می‌خواهند که وزارت امر به معروف و نهی از منکر را به «ابر وزارت» تبدیل کنند. وزارتی که تلاش می‌کند تا بر بیشتر جنبه‌های زندگی شهروندان و هم‌چنین امور اداره‌های طالبان هم از نظامی و هم از ملکی نظارت داشته باشد.
شیخ محمدخالد حنفی، سرپرست وزارت امر به معروف و نهی از منکر در ویدیویی که به تاریخ ۲ حمل، به وسیله‌ی تلویزیون ملی به نشر رسیده است، تأکید دارد که امر به معروف و نهی از منکر بالای تمام شهروندان نظامی و غیر نظامی تطبیق شود.
او می‌گوید: «امر به معروف و نهی از منکر، الف تا ی به گونه‌ی مکمل نافذ شود. این روند بالای همه‌ی افراد چه اجتماعی یا انفرادی اعم از افرادی که در حکومت طالبان رسمیت دارند یا ندارند، باید عملی شود».
سرپرست وزارت امر به معروف و نهی از منکر هم‌چنان تأکید می‌کند که امر به معروف و نهی از منکر از سطح وزارت‌ها آغاز و به همین‌گونه به ولایت‌ها و ولسوالی‌های کشور گسترش یابد.
خالد حنفی، در نوار تصویری دیگری که به تاریخ ۲ حوت سال ۱۴۰۰ از سوی سخنگویان طالبان به نشر رسیده، گفته است: «جهاد ۲۰ ساله‌ی این گروه برای برقراری نظام اسلامی بوده و زمانی نظام اسلامی برقرار می‌شود که امر به معروف و نهی از منکر تطبیق شود. در طول تاریخ، هیچ‌کس یا گروهی به اندازه‌ی طالبان حمله‌های انتحاری انجام نداده است».
او تأکید دارد که بیست سال جهاد و انتحاری آنان برای دو هدف مهم انجام شده است؛ نخست ختم اشغال و دوم برقراری نظام اسلامی مطابق به خواست‌های‌شان.
توجه حکومت سرپرست طالبان به وزارت امر به معروف و نهی از منکر در بودجه‌ی سه ماه اول سال مالی ۱۴۰۱ حکومت سرپرست طالبان، کاملا هویدا است. براساس سند بودجه‌ی که به روزنامه اطلاعات روز رسیده است، طالبان بودجه‌ی هنگفتِ بیش از ۲۴۵ میلیون افغانی برای وزارت امر به معروف و نهی از منکر اختصاص داده‌اند، اما به وزارت اطلاعات و فرهنگ بودجه‌ی کم‌تر.
رد قوانین انسانی
در نوار صوتی که از طریق حساب‌های توییتر و فیس‌بوک وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان به نشر رسیده است، محمدخالد حنفی سرپرست این وزارت، با استناد به آیات قرانی و هم‌چنین تفسیر آن به زبان‌های پشتو و فارسی، کوشش کرده است که دیدگاه افراطی خود را به دین اسلام پیوند دهد.
در یک نوار صوتی که به تاریخ ۲۷ حمل به نشر رسیده است، آقای حنفی آیه چهارم سوره‌ی «نور» را ترجمه و تفسیر می‌کند و تأکید دارد تا زمانی‌که احکام قرآن وجود داشته باشد، به قوانین بشری مراجعه نمی‌کند: «نظام پارلمانی و جمهوری، نظامی اند که به‌وسیله‌ی انسان‌ها ایجاد شده است و نظام قرآنی، نظام الهی است. قوانینی که مخالف قرآن، احادیث، گفته‌های صحابه و اجتهاد نباشد، عمل کردن به آن مشکل ندارد و زمانی ]که[ حکم در قرآن کریم باشد، ما قوانین انسان‌ها را قبول نداریم».
در این نوار، آقای حنفی قوانین اسلامی را با حقوق‌بشر مقایسه می‌کند و آن را قوانین «جاهلانه» می‌داند: «قرآن کریم ۱۴۰۰ سال قبل نازل شده، اما قوانین حقوق‌بشری که حقوق زنان را مشخص کرده، صد سال می‌شود. آنان [امریکایی‌ها] حقوق زنان را چه می‌گویند؟ چهره، سر، پا لوچ/برهنه باشد. شوهر برای خانم خود می‌گوید، خودت مصارف خود را کمایی کن، هر چه می‌کنی؛ اگر عزت می‌فروشی و جسم می‌فروشی.»
او گفت: «در دین اسلام و قرآن کریم زن در خانه نشسته و نظر هیچ‌کس و حتا یک پشه به وی نه‌افتاده و این صفت حور است. حالا کدام یک برای زنان حقوق بیشتر داده است؟»
تبلیغ علیه پوشش زنان
وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان افرادی را به‌عنوان «محتسب» با یونیفورم خاص یعنی چپن سفید رنگ به کار گماشته است. عکس‌های گروهی از این افراد در ولایت‌هایسمنگان، ننگرهار، بغلان، جوزجان و میدان وردک به نشر رسیده است که نشان می‌دهد در حال نظارت از فعالیت شهروندان در جاده‌ها و اماکن عمومی کابل و سایر شهرهای بزرگ افغانستان هستند.
مأموران موظف به امر به معروف و نهی از منکر با بهره‌گیری از بلندگوها در موترها، در حال تبلیغ و هم‌چنین برخورد با متخلفان هستند.
برخی از زنان منتقد حاکمیت طالبان، هدف اصلی ایجاد وزارت امر به معروف و نهی از منکر و استخدام مبلغان را برخورد با پوشش زنان و محدودیت بر فعالیت‌شان می‌دانند. آنان در صحبت با روزنامه اطلاعات روز می‌گویند که شعارهای مبلغان در مورد آزادی و پوشش زنان، ماهیت «زن‌ستیزانه»ی طالبان را بر ملا ساخته و باعث افزایش خشونت روانی شده است.
مژده، ۳۰ سال دارد و ساکن بلخ در شمال کشور است. او مانند هزاران زن دیگر تا قبل از روی‌کارآمدن طالبان در قدرت در یک نهاد خصوصی کار می‌کرد، اما حالا بی‌کار شده است.
فعالیت وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان در مورد پوشش زنان، مژده را شوکه کرده است: «وقتی یونیفورم سفید رنگ افراد طالبان را تحت نام محتسبان می‌بینم شوکه می‌شوم و حتا این افراد در قدم اول باید به نظافت خود توجه کنند، تا تبلیغ. خودم چندین‌بار مأموران طالبان را دیدم که در شهر مزار شریف گشت‌زنی می‌کنند و تبلیغ می‌کنند که زنان حجاب کنند و لباس‌های غربی نپوشند.»
مژده از ترس روبه‌رو شدن با محتسبان طالبان، مجبور شده است که نوعیت پوشش خود را تغییر دهد و لباس‌های گشاده‌تر را در فضای عمومی بپوشد.
ویدیویی از بلخ به نشر رسیده که موترهای رینجر طالبان در صحن مسجد «روضه مبارک» ضمن تأکید بر ادای نماز به شکل جماعت، زنان را از پوشیدن لباس‌های غربی منع می‌کنند و هشدار می‌دهند که با متخلفان برخورد خواهند کرد: «پیام امر به معروف و نهی از منکر بلخ را جدی بگیرید، از این به بعد پتلون، دریشی، روسری‌های نازک و مد و فیشن‌های غربی برای زنان ممنوع است.»
عکس: شبکه‌های اجتماعی
در ویدیویی از هرات در غرب کشور که به اختیار روزنامه اطلاعات روز رسیده است، نشان می‌دهد که مبلغان طالبان در «چوک سینما» در مرکز این شهر از موتر آمبولانس، برای تبلیغ امر به معروف استفاده می‌کنند.
مژگان ۲۲ ساله که دانش‌آموخته دانشگاه هرات است، صحنه‌های این‌چنینی را در هنگام گشت‌وگذار در شهر دیده است. او به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که زنان هرات قبل از روی‌کارآمدن طالبان نیز حجاب خود را مراعات می‌کردند و هیچ نیازی به تبلیغ طالبان ندارند: «زنان هرات قبل از طالبان با حجاب به مکتب، دانشگاه و محل کار خود می‌رفتند. ضرورت برای شعار این‌ها [طالبان] نیست. پوشش زنان طوری‌که سر تا پا پوشیده باشد و یا چادری بپوشند که مد نظر طالبان است، جزء فرهنگ افغان‌ها نیست. طالبان نمی‌توانند این نوع پوشش را برای زنان تحمیل کنند. این شعارها زن‌ستیزانه است و باعث تشویش ما شده است».
مژگان معتقد است که بر خلاف توقع جامعه جهانی، هیچ تغییر مثبت در ذهنیت رهبران طالبان مبنی بر حقوق زنان نسبت به دوران نخست حاکمیت‌شان ایجاد نشده است: «در طول هشت‌ماه گذشته، طالبان برای زنان محدودیت‌های شدید وضع کرده‌اند. در حال حاضر زنان از بسیاری از مشاغل محروم شده‌اند، دختران بالاتر از صنف ششم مکتب از آموزش محروم شده‌اند. من فکر می‌کنم که روزبه‌روز زندگی بر زنان سخت‌تر می‌شود.»
در ویدیوی دیگری از هرات، یک مرد کهن‌سال تبلیغ‌گر در مرکز شهر هرات، با بلندگو می‌گوید که دختران و زنانی‌که رژ لب استفاده کنند، در دوزخ لب‌های‌شان توسط یک فرشته قطع می‌شود.
ویدیو نشان می‌دهد که این مرد در «چوک‌‌گل‌ها» سوار بر بایسکل و داشتن یک بلندگو از زنان می‌خواهد که حجاب را مراعات کنند: «یک فرشته در دوزخ لب‌های زنان و دخترانی که لبسرین/رژ لب می‌زنند را قیچی می‌کند.»
او از زنان می‌خواهد که با پوشش اسلامی و آرایش نکردن، از ارتکاب گناه پرهیز کنند.
این مرد کهن‌سال مدعی است، زنانی که از آرایش استفاده می‌کنند برای جلب توجه مردان از خانه بیرون می‌شوند: «زنان بد حجاب از گناه بپرهیزد، این بسیار گناه دارد و بوی عشق به مشام شوهرش نمی‌رسد.»
شماری از هراتی‌ها می‌گویند که تبلیغ این مرد موافق با دیدگاه طالبان در مورد محدودیت بر زنان و پوشش آنان است. هراتی‌ها می‌افزایند که هیچ‌گاهی طالبان با این مرد و دیدگاه افراطی‌اش از دین برخورد نخواهند کرد.
پیشتر ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی بازتاب گسترده داشت که نیروهای طالبان در ایست‌های بازرسی در کابل، رانندگان را توصیه می‌کنند که ریش بگذارند و از گوش کردن موسیقی پرهیز کنند.
این شمار از طالبان هم‌چنین از رانندگان خواسته بودند که در صندلی جلوی موتر دو زن را سوار نکنند.
وزارت امر به معروف طالبان در پارک‌های تفریحی کابل و برخی از ولایت‌های دیگر، طرح تفکیک جنسیتی را به اجرا گذاشته است و هم‌چنین، حتا زنان از رفتن به رستورانت‌ها منع شده‌اند.
در ویدیویی منتشر شده از شهر زرنج، مرکز ولایت نیمروز نیز نشان می‌دهد که مأموران امر به معروف و نهی از منکر با سوار بر موتر نوع «فلانکوچ» تأکید دارند که مردم به نماز جماعت شرکت کنند و هم‌چنین در هنگام نماز جمعه، دوکان‌های‌شان را بسته و به مساجد بیایند.
این مأموران، خرید و فروش در وقت نماز جمعه را «حرام» دانسته‌اند.
در برخی از مساجد در ولایت‌های مختلف، گزارش‌های مبنی بر گرفتن حاضری برای حضور مردم در نمازهای جماعت نیز به نشر رسیده است.
هر چند سخنگویان حکومت سرپرست طالبان گفته‌اند که اقدام مأموران وزارت امر به معروف و نهی از منکر جنبه‌ی توصیه‌ای دارد اما شماری از شهروندان افغان می‌گویند که آن‌ها ملزم به رعایت این محدودیت‌های طالبان هستند.
تلاش برای نفوذ بیشتر
وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان به برخی از وزارت‌ها به‌شمول داخله، حج و اوقاف، عدلیه، ریاست عمومی محابس و حتا رسانه‌ها نیز چارچوب برای فعالیت وضع کرده‌اند.
وزارت امر به معروف و نهی از منکر در ساختار تشکیلاتی خود نیروی پولیس ندارد، اما این وزارت می‌تواند که در حوزه‌های امنیتی، محتسب برای تبلیغ آموزه‌های دینی و نظارت از روند توقیف نیرو بگمارد.
رازمحمد، رئیس ازاله و منکرات وزارت امر به معروف و نهی از منکر با دستورهای در ماه قوس سال قبل در تمامی حوزه‌های امنیتی در شهر کابل، محتسب موظف نمود. او در گزارش تلویزیون ملی که به تاریخ ۲۱ قوس به نشر رسید، گفت: «این محتسبان به نیروهای این گروه در حوزه‌های امنیتی آموزه‌های دینی را تدریس می‌کنند».
او سه روز پیشتر، در قول‌اردوی مرکزی این گروه در «ریشخور» کابل از نظامیان این گروه خواست تا «چهره‌ی ظاهری» خود را مطابق «سنت نبوی» آراسته کنند.
وزارت امر به معروف و نهی از منکر هم‌چنان در پیام توییتری نوشته است که قضیه حقوقی مدیریت حقوق ولسوالی رستاق ولایت تخار به‌وسیله‌ی مدیریت این وزارت حل‌وفصل شده است. این در حالی است که مطابق ماده ۷ قانون طرز تحصیل حقوق مصوبه‌ی سال ۱۳۹۷، (۱) رسیدگی عرایض حقوقی از صلاحیت ادارات حقوق وزارت عدلیه میباشد.
خط و نشان به رسانه‌ها
وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان به تاریخ ۳۰ عقرب سال گذشته، دستور هشت ماده‌ای را برای رسانه‌ها مشخص کرد که بر بنیاد آن زنان نمی‌توانند در نمایش‌نامه‌های تلویزیونی نقش و حضور داشته باشند.
بر بنیاد این دستور، طالبان پخش و نشر «فیلم‌های مخالف اصول شرعی و افغانی، فیلم‌های که سبب بد‌اخلاقی اجتماعی می‌شود، برنامه‌های تفریحی انتقادی از شخصیت‌ها، انتشار تصاویر نیمه‌برهنه‌ی مردان، پخش اخبار از سوی زنان بی‌حجاب و تصاویر پیامبران و صحابه» را منع کردند.
رشد رسانه‌ها و آزادی بیان یکی از بزرگ‌ترین دست‌آوردها طی دو دهه‌ی اخیر در افغانستان بود، اما با تسلط طالبان، شمار زیادی از رسانه‌ها تعطیل و شماری از خبرنگاران و دست‌اندرکاران رسانه‌ها، یا خارج کشور رفته‌اند و یا بی‌کار شده‌اند.
شهروندان کشور نگران هستند که با گسترش فعالیت وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان، محدودیت بیشتر بر فعالیت‌شان، به‌ویژه زنان وضع شود و روزبه‌روز این وزارت به بازوی قدرتمند برای ترویج دیدگاه‌های افراطی طالبان مبدل شود.