آهنگری یکی از صنعت‌های قدیم در هرات است. در سال‌های اخیر، این صنعت به حاشیه رفته است.
در این صنعت؛ آهنگران، ابزار و وسایل زراعتی چون (تبر، کُلنگ، طوقاچ، داس، چکش، بیل، منگال، چاقو و ساطور) را می‌سازند.
تا قبل از مدرن شدن زراعت، بخش اعظم از حاصلات زراعتی دهقانان کشور توسط همین وسایل دست‌ساخته آهنگران برداشت می‌شد. اما این روزها؛ بازار آهنگران هرات دیگر آن گرمی سابق را ندارد.
برخی از آهنگران که بازار گرم و سرد این صنعت را چشیده‌اند، به روزنامه اطلاعات روز می‌گویند که در حال حاضر به‌دلیل نبود کار، بیشتر مصروف ترمیم وسایل فرسوده هستند.
نجیب‌الله سروری، یکی از آهنگران بازار «اسپین ادی» هرات است و حرفه‌ی آهنگری برای وی از چندین پُشت پدری میراث مانده است.
او میگوید، بی‌کاری از یک طرف و افزایش قیمت آهن‌آلات اوراق‌شده و زغال‌سنگ از طرف دیگر، ۸۰ درصد روی کاروبارش تأثیر گذاشته و فقط روزگارش را می‌چرخاند.
او می‌افزاید: «چه بگویم از کاروبار. بیخی به صفر رسیده. مجبوریم. حرفه پدری است و مه هم نه سرمایه‌ی دارم و نه کسب دیگری بلد هستم که تغییر شغل بدهم».
افزایش قیمت آهن‌آلات کهنه و زغال‌سنگ
خلیفه سیدآغا از دیگر آهنگران هرات است. او نیز میگوید که این کسب را از پدرش میراث برده و حدود ۲۰ سال است که با این صنعت دست‌وپنجه نرم می‌کند.
وی بیان می‌دارد، در کنار بی‌کاری آنچه بیشتر درآمد آنان را کاهش داده است، افزایش قیمت آهن‌آلات کهنه و خرید زغال‌سنگ برای فعال ساختن کوره‌ی‌شان است.
او میگوید: «تا پارسال آهن می‌خریدیم منی ۴۰ افغانی، حالا می‌خریم ۱۲۰ افغانی. همین‌طور زغال‌سنگ می‌خریدیم تُن ۱۰ هزار افغانی و حالا می‌خریم تُنی ۲۰ هزار افغانی. هرچه کار می‌کنم بیشتر از پول خرید آهن، زغال‌سنگ، کرایه دکان و برق نمی‌شود».
خلیفه سیدآغا میگوید، لوازمی که توسط آهنگران هرات ساخته می‌شود ۵ سال ضمانت کاری دارد، اما جنس‌های ساخته‌شده توسط چین و پاکستان کارآمد یک‌ساله ندارند؛ چون ارزان است بیشتر دهقانان از آن‌ها خرید می‌کنند.
همین‌طور غلام‌فیصل، که ۱۵ سال است سرگرم حرفه آهنگری است، واردات مشابه از خارج کشور را نیز عامل دیگر رکورد کاروبارش عنوان می‌کند.
او میگوید: «در بازار کار هم وجود ندارد، مجبور هستیم از کار خود دست بکشیم یا وسایل خود را با قیمت بسیار ناچیز به فروش برسانیم تا روزگار خود را پیش ببریم».
به گفته‌ی او، تولیدات خارجی هرچند استحکام و کارآمد خوبی ندارند؛ اما چون ارزان و به شکل بهتری تزئین می‌شوند، بیشتر شهروندان از این اجناس استفاده می‌کنند و دست‌‌ساخته‌های ما روی دست می‌ماند.
او نیز می‌خواهد برای رشد صنایع قدیمی، حکومت سرپرست طالبان جلوی واردات بی‌رویه و بی‌کیفیت را در کشور بگیرد تا آنان بتوانند به شکل درست در بازار رقابت کنند.
آهنگران هراتی می‌گویند ۸۰ درصد کاروبارشان با رکود مواجه است و از حکومت طالبان می‌خواهند تا جلوی فروش آهن‌آلات اوراق‌شده به کشورهای همسایه به‌ویژه (پاکستان) را بگیرد و همچنان روی کاهش قیمت زغال‌سنگ هم توجه جدی کنند.
صنعت آهنگری از صنایع قدیم هرات به‌شمار می‌رود که تاریخ چندین هزارساله دارد.
«یک چکش آهنگر و صد چکش زرگر». این ضرب‌المثل در بین هراتی‌ها کاربرد خاصی دارد و نشان‌دهنده‌ی قدمت و پیوند ناگُسستنیِ صنعت آهنگری با تاریخ و زبان ساکنان این شهر است .
در حال حاضر بیشتر مردم از ابزارهای آهنی‌یی که از پاکستان و چین وارد کشور می‌شود، استفاده می‌کنند. کیفیت و قیمت این ابزار‌ها نسبت به تولیدات داخلی پایین است.
حبیب‌الله، یکی از دهقانان است که برای خرید طوقاج و بیل به بازار آهنگران هرات در اسپین ادی آمده است.
او میگوید، با پیش‌رفت تکنولوژی، صنعت هم پیش‌رفت می‌کند اما در افغانستان به‌دلیل این‌که دولت‌مردان به کسب‌و‌کار مردم توجه ندارند، وضعیت کسب‌ها هر روز خراب‌تر شده می‌رود.
او همچنان می‌افزاید: «در رکود صنعت آهنگری همه دست داریم؛ چون استفاده از وسایل خارجی را نسبت به تولیدات داخلی ترجیح می‌دهیم».
دهقانان می‌گویند که استفاده از ابزار عصری در زمان کم حاصلات بیشتر را بدست می‌آورند.
محمد‌زمان، یکی از دهقانان هرات میگوید که اکنون بیشتر دهقانان برای برداشت محصولات شان از ابزار پیشرفته استفاده می‌کنند.
به گفته‌ی او، استفاده از ابزار پیشرفته در مدت زمان کم، حاصلات بیشتر را بدست می‌آورند.
طالبان چه کرده‌اند؟
مولوی نعیم‌الحق حقانی، رئیس اداره اطلاعات و فرهنگ طالبان در هرات توجه به صنایع قدیم را از اولویت‌های کاری‌اش عنوان می‌کند.
او میگوید، صنعت آهنگری از جمله صنایع ارزشمند هرات است که پیشینه‌ی تاریخی با اسلام نیز دارد و تأکید می‌کند که اداره تحت مدیریت او، در تلاش است در کنار معرفی بیشتر صنایع قدیمی هرات، بازاریابی نیز در داخل و بیرون از کشور نماید.
حقانی می‌افزاید که روی طرحی کار می‌کند تا جلوی تولیدات مشابهی که صنعت آهنگری را صدمه بزند، بگیرد.
تأکید فرهنگیان بر حفظ صنایع کهن
فرهنگیان هرات تأکید دارند که باید برای حفظ صنعت آهنگری توجه شود.
صدیق میر، آگاه امور فرهنگی به این باورست که صنایع قدیمی رفته رفته به علت بی‌توجهی‌ها رو به نابودی است.
او میگوید، در حال حاضر بیشتر صنایع کهن در هرات از جمله (سفال‌گری، مس‌گری، چپاتی، شیشه‌سازی، ابریشم‌بافی و چندین صنعت تاریخی دیگر) گرمی بازار گذشته‌ی خود را ندارند و صاحبان این صنایع به فکر تغییر شغل اند.
آقای صدیق تأکید دارد: «دولت‌ها مکلف اند که از صنایع کهن که جزء از تاریخ یک مملکت است حفاظت کنند و در راستای رشد و تقویت این صنایع برنامه‌های روی دست گیرند».
به باور او، یکی از راه‌های جلوگیری از رکود صنایع قدیم وضع تعرفه‌های سنگین بر کالا‌های مشابه است که از خارج وارد می‌شود و در صورت عملی شدن این طرح زمینه رقابت برای تولیدکنندگان مهیا می‌شود و هم دل‌گرمی برای ادامه‌ی کار صورت می‌گیرد.