فرهاد خراسانی
به‌تازگی سیگار (SIGAR)، بازرس ویژه‌ی امریکا برای بازسازی افغانستان در گزارش خویش به وزارت خارجه و وزارت عدلیه‌ی آن کشور گفته است که امریکا به منظور مبارزه با مواد مخدر در افغانستان، 7.6 میلیارد دالر را مصرف کرده است؛ اما تولید مواد مخدر در افغانستان کاهش نیافته، بلکه افزایش یافته است و هنوز این کشور بیش‌ترین رقم مواد مخدر جهان را تولید می‌کند.
این نهاد در گزارش خویش آورده است که امریکا بیش از هفت میلیارد دالر را برای مبارزه با مواد مخدر در زمینه‌هایی چون تقویت نهادهای دولتی مبارزه با مواد مخدر، مصرف فعالیت‌های نیروهای انسانی مبارزه با مواد مخدر، فراهم‌سازی معیشت بدیل و هزینه‌ی ایجاد قوانین مبارزه با مواد مخدر به مصرف رسانده است. اما معاون وزارت مبارزه با مواد مخدر افغانستان در این مورد گفته است که امریکا در طول سیزده سال گذشته در زمینه‌ی مبارزه با مواد مخدر تنها 150 میلیون دالر را به دولت افغانستان کمک کرده است و مصارف دیگری که امریکا برای مبارزه با مواد مخدر به مصرف رسانده است، صرف مصارف اداری و حقوق کارمندان نهاد اجرایی امریکا در زمینه‌ی مبارزه با مواد مخدر در افغانستان گردیده است و این مصارف از طریق نهادهای رسمی دولت افغانستان به مصرف نرسیده است.
افزایش کشت مواد مخدر در افغانستان به عواملی چون فقر دهاقین، بلند بودن قیمت مواد مخدر، عدم کنترول کامل دولت بر ساحه‌ی کشت و تولید آن، قدرت یافتن گروه‌های مخالف دولت و قدرت و نفوذ قاچاق‌بران مواد مخدر مربوط میباشد و هرکدام از این عوامل در کشت و افزایش مواد مخدر در افغانستان نقش به‌سزایی دارند. آن‌چه را که دولت افغانستان در طول سیزده سال گذشته با آن مواجه بوده است، قدرت‌مند شدن هریک از فاکتور‌های تأثیرگذار بر کشت مواد مخدر میباشد و مقابله با این عوامل، از توان دولت افغانستان خارج بوده است.
کارکرد نهادهای مبارزه با مواد مخدر افغانستان از این جهت در زمینه‌ی مبارزه با مواد مخدر نتیجه‌بخش نبوده است که در نخست، ارگان اختصاصی مبارزه با مواد مخدر از تجربه‌ی لازم برخوردار نبوده است و راه‌ها و راهکارهای مبارزه با مواد مخدر را قبلا تجربه نکرده است. مبارزه با مواد مخدر به عنوان یک پدیده‌ی بزرگ جهانی، برای دولت و ارگان‌های مبارزه با مخدر افغانستان تجربه نشده است. راهکارهای دولت افغانستان که اکنون برای مبارزه با تولید مواد مخدر از آن استفاده می‌کند، با در نظرداشت فربه بودن عوامل و زمینه‌های افزایش تولید و قاچاق آن و کنترول گروه‌های مخالف دولت بر مناطق تولید و قاچاق مواد مخدر که از افزایش تولید مواد مخدر حمایت می‌کند و منافع‌شان به افزایش تولید مواد مخدر وابسته می‌باشند و هزینه‌های جنگی‌شان از آن طریق تأمین می‌گردد، کارا و موفق نبوده است. فعالیت‌های عملی وزارت مبارزه با مواد مخدر افغانستان بیش از این‌که جنبه‌ی کارکردی و عملی داشته باشد، به اقدام‌های نمادین و تبلیغاتی محدود بوده است و توان‌مندی لازم را برای کاهش تولید مواد مخدر نداشته است.
مواد مخدر به عنوان پدیده‌ی بزرگ مافیایی، نیازمند مبارزه‌ی گسترده و همه‌جانبه میباشد. دولت افغانستان با در نظرداشت مشکلاتی که دارد، به تنهایی نمی‌تواند در مبارزه با آن موفق گردد. بهترین راه مبارزه برای کاهش تولید مواد مخدر در افغانستان، این است که دولت افغانستان در مقابل شورشیان تقویت یابد و کشورهایی چون ایالات متحده، بریتانیا و کشورهای همسایه‌ی افغانستان برای برقراری امنیت و از بین بردن زمینه‌های ناامنی با دولت افغانستان همکاری جدی نمایند، تا حاکمیت دولت افغانستان در جاهایی که تریاک و مواد مخدر کشت می‌شود، گسترش پیدا کند و بتواند از افزایش تریاک و مواد مخدر جلوگیری نماید. اگر کشورهای جهان در این مورد با افغانستان همکاری نکند و دولت افغانستان قوی نشود و امنیت سرتاسری در این کشور تأمین نشود، زمینه‌های تولید و قاچاق مواد مخدر در افغانستان از بین نمی‌رود.