با به قدرت رسیدن طالبان در اگست ۲۰۲۱، تغییرات بسیاری در تمامی ساختارهای اجتماعی و سیاسی به میان آمد. در این میان دانشگاه‌ها نیز از این تغییرات مصون نماندند. برخی دانشجویان دانشگاه طب کابل در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز می‌گویند مداخله طالبان در تمامی امور و لحاظ کردن قیودات و محدودیت‌های بسیار در دانشگاه مشکلات زیادی را برای دانشجویان ایجاد کرده است. این دانشجویان می‌گویند پس از گذشت یک سال از روی کارآمدن طالبان در افغانستان محدودیت‌های گسترده‌ای برای دانشجویان به‌ویژه دختران وضع شده است. این دانشجویان که بنا به حفظ هویت‌شان نام‌های مستعار برای‌شان انتخاب شده، بر این نظرند که تحصیل در چنین شرایطی سبب بی‌انگیزگی دانشجویان شده است.
حجاب اجباری و نظارت از دانشجویان
طالبان در این یک سالی که از حاکمیت شان می‌گذرد برای زنان محدودیت‌های بسیاری وضع کرده‌اند. موضوع حجاب و مشخص کردن نوع پوشش برای زنان یکی از اوامری است که آن‌ها در دستور کار خود قرار داده‌اند. در این میان دختران دانشجو نیز باید با حجاب مورد نظر طالبان به دانشگاه بروند وگرنه با برخورد شدید نیروهای طالبان مواجه می‌شوند یا اجازه ورود به دانشگاه را نمی‌یابند. مرسل، یکی از دانشجویان دانشگاه طب کابل در این‌باره میگوید نوع پوشش دختران در دانشگاه به‌عنوان قانون در فضای تحصیل و تعلیم تبدیل شده و سرپیچی از این قانون مجازاتی دارد به اندازه‌ای که ممکن است منجر به اخراج دانشجو از دانشگاه شود.
شکیبا، از دیگر دانشجویان این دانشگاه بر این نظر است که همه‌روزه محدودیت‌های تازه‌ای برای دانشجویان زن وضع می‌گردد. او میگوید رعایت حجاب در دانشگاه اجباری است و اگر کسی حجاب مدنظر طالبان را نداشته باشد اجازه ورود به دانشگاه را ندارد؛ حتا اگر لباسی به جز سیاه داشته باشد یا چادری به رنگ دیگر پوشیده باشد.
شیرین، از دیگر دانشجویان میگوید موضوع پوشش دانشجویان از مهم‌ترین مواردی است که طالبان آن را جدی گرفته‌اند؛ به اندازه‌ای که در روز امتحان به دخترانی که با لباس رنگی به دانشگاه آمده بودند اجازه ورود به دانشگاه و صنف داده نشد.
طی یک سال گذشته طالبان محدودیت‌های زیادی در برابر زنان وضع کرده‌اند. موضوع حجاب اجباری از مواردی است که همچنان مورد توجه آن‌ها قرار دارد. حجاب مدنظر طالبان برقع یا لباس سیاه بلند همراه با ماسک یا روبند است. طالبان برای نظارت بر رفتار زنان محتسبین زن را گماشته‌اند تا در تمامی بخش‌های مختلف جامعه از حجاب و رفتار زنان نظارت کنند. این قوانین سخت‌گیرانه همه‌روزه در دانشگاه‌ها اعمال می‌شود. مرسل براین نظر است که این محدودیت‌ها برای استادان مرد هم وجود دارد. اساتید مرد نیز مجبور به پوشیدن پیراهن و تنبان هستند و گذاشتن ریش هم اجباری است. این دانشجوی جوان در ادامه میگوید چندی پیش به‌دلیل نبود کمره امنیتی در یکی از دیپارتمنت‌های کلینیک دندان به منظور نظارت از پزشکان زن، مردی را برای نظارت فرستادند که از صبح تا عصر در بخش زنانه کلینیک حضور داشت تا دانشجویان زن را نظارت و تعقیب کند.
به‌گفته زهرا، برای دانشجویان طب حجاب سیاه اجباری است و رهبری طالبان در بخش‌های مختلف شفاخانه و دانشگاه افرادی را با عناوین مختلف بدون توجه به تخصص و دانش طبی برای نظارت از دانشجویان گماشته‌اند. او میگوید رییس تازه تقرریافته طالبان به‌جای رسیدگی به موضوعات مهم کلینیک فقط مراقب حجاب دختران است. «از صبح تا دیگر پای کمره‌های امنیتی می‌نشیند و دانشجویان و داکتران را نظاره می‌کند تا مبادا دختری ماسک خود را بردارد یا بر دیواری تکیه کند و یک لحظه نفس بکشد.» به باور زهرا، این اقدامات سخت‌گیرانه طالبان زنان را از حضورشان در اجتماع بیزار می‌کند. چنانچه در حال حاضر نیز فضا برای ادامه تحصیل سخت و دشوار شده است. به‌گفته او، دانشجویان با روحیه بسیار پایینی در دانشگاه حاضر می‌شوند. او تأکید می‌کند که چنین برخوردهایی با دختران دانشجو زن‌ستیزانه است و از این نشأت می‌گیرد که طالبان زنان را به‌عنوان یک انسان در نظر نمی‌گیرند.
از تفکیک صنف‌های دانشجویی تا ممنوعیت صحبت با اساتید
با روی کارآمدن طالبان موضوع تفکیک جنسیتی دانشگاه‌ها نیز مطرح شد. وزارت تحصیلات عالی طالبان حضور دانشجویان دختر و پسر دانشگاه کابل و دانشگاه پلی‌تخنیک را در روزهای جداگانه تنظیم کرده است. در همان روزهای آغازین حاکمیت این گروه شاهد بودیم که صنف‌های درسی توسط یک پرده از وسط به دو نیم زنانه و مردانه تقسیم شدند. این محدودیت‌ها در برابر دانشجویان مشکلاتی چون کمبود امکانات آموزشی و استاد را به‌دنبال داشته است. دانشجویان طب کابل نیز در این‌باره می‌گویند صنف دانشجویان زن جداسازی شده و آن‌ها بدون کوچک‌ترین امکانات درسی در دانشگاه درس می‌خوانند.
مرسل در این‌باره میگوید: «محوطه اناث/زنان جدا شده اما متأسفانه کوچک‌ترین امکانات تحصیلی در بخش اناث فراهم نشده (مارکر، پروجکتور،آب آشامیدنی و…» او میگوید در شفاخانه تدریسی دندان با وجود این‌که امکانات کافی برای یک شفاخانه موجود نیست اما بیشترین بودجه و پول روی مسائلی چون پارتیشن‌بندی و اعمار دیوار بین بخش زنان و مردان مصرف می‌شود. او در ادامه می‌افزاید بخش دندان فضایی خرد و کوچک دارد با این وجود به دو بخش زنانه و مردانه تقسیم شده است.
شکیبا نیز در این‌باره میگوید یک صنف درسی در شفاخانه تدریسی موجود است که آن هم متعلق به مردان است و از آن‌جایی که دانشجویان زن صنف درسی ندارند مجبورند در میان بیماران درس بخوانند. «یعنی صنف درسی نیست. ما مجبور هستیم در اطاقی که مریضان تداوی می‌شوند درس بخوانیم.» شکیبا در ادامه می‌افزاید پیش از این هم مشکل صنف وجود داشت چون همه‌ی دانشجویان یک صنف داشتند، اما در حال حاضر کلینیک را از وسط پارتیشن‌بندی کرده‌اند و همان صنف در بخش ذکور/مردانه قرار گرفته است و دختران دانشجو از داشتن صنف محروم شده‌اند.
شیرین که دانشجوی دندان‌پزشکی است میگوید صنف‌های درسی غیرمعیاری است و ۸۰ نفر دانشجوی دختر در یک صنف کوچک و غیرمعیاری که سیستم تهویه درست ندارد و پروجکتور آن نیز خراب است درس می‌خوانند. «چون صنف‌های معیاری که برای ما ساخته شده بود حالا مربوط طبقه ذکور می‌شود.»
به‌گفته زهرا، محدودیت‌های مبتنی بر جنسیت هر روز بیشتر می‌شود. او میگوید بدون درنظرداشت امکانات و مکان و زمان مناسب، شعبات صحی به بخش‌های مردانه و زنانه تقسیم شده است؛ حتا راه‌های ورودی و خروجی را نیز تفکیک کرده‌اند. او می‌افزاید طالبان گفت‌وگو با جنس مخالف را ممنوع کرده‌اند به‌طوری که دانشجویان طب اجازه صحبت با متخصصان مرد را ندارند. «چند روز قبل یکی از صنفی‌هایم به‌خاطر صحبت کردن با یک متخصص و استاد مرد در راه‌رو به ریاست کلینیک علی‌آباد خواسته شد و به او به شکل توهین‌آمیزی گفته شد که چرا با مردان اختلاط می‌کنی؟ چرا شما همیشه علاقه دارید با مردان به هر بهانه صحبت و خلوت کنید؟»
مرسل با تأیید این موضوع میگوید ممنوعیت صحبت با اساتید در دانشگاه منجر به مشکلات دیگری برای دانشجویان شده است. دانشجویان دختر حتا در مورد مواد درسی نیز نمی‌توانند با استاد مربوطه صحبت کنند و اگر استاد و دانشجو در حین صحبت دیده شوند به ریاست دانشگاه احضار می‌شوند. شکیبا نیز در این‌باره میگوید شفاخانه به دو نیم تقسیم شده و دانشجویان دختر و پسر اجازه ورود به غیر از بخش خود را ندارند و اگر دانشجویان زن با متخصصین در حال صحبت باشند، هم استاد و هم دانشجو به ریاست خواسته شده و با زشت‌ترین لحن توهین می‌شوند.
به‌گفته دانشجویان، تفکیک جنسیتی حتا در تداوی بیماران نیز اعمال می‌شود. به‌طوری‌که آن‌ها حتا اجازه رسیدگی به بیماران مرد را ندارند که این موضوع موجب افزایش شمار بیماران و بی‌نظمی در کلینیک شده است.
کاهش ساعات درسی و گماشتن افراد غیرمتخصص
دانشجویان دانشگاه طب کابل از کاهش وقت درس‌های عملی می‌گویند. به‌گفته این دانشجویان، پیش از روی کارآمدن طالبان چهار ساعت برای درس‌های عملی در نظر گرفته شده بود که با تفکیک دانشجویان دختر و پسر در این دانشگاه مدت زمان تدریس درس‌های عملی به دو ساعت کاهش یافته است؛ دو ساعت برای دختران و دو ساعت برای پسران. به‌گفته دانشجویان، کردیت‌های ثقافت اسلامی افزایش یافته و مضامین اساسی طبی کم‌تر تدریس می‌شود. شکیبا در این‌باره میگوید کردیت و ساعات درسی مضامین دینی برای صنوف اول تا چهارم زیاد شده است و بیشتر دانشجویان مجبورند مضامین دینی بخوانند تا درس‌های اصلی.
به‌گفته دانشجویان، تغییراتی در کارمندان کلینیک هم به میان آمده است. مرسل در این‌باره میگوید طالبان افراد مورد نظر خود را در کلینیک مقام و منصب داده‌اند و افراد متخصص را از کار منفک نموده‌اند. به‌گفته دانشجویان، خلاف قوانین دانشگاه حتا در مسئولیت‌های عملی کلینیک تدریسی که باید از دانشجویان طبی انتخاب شود، با توجه به شناخت و واسطه و بدون درنظرداشت شایستگی و لیاقت از سایر دانشگاه‌ها جایگزین دانشجویان دختر شده‌اند. زهرا در مورد آنچه شخصا تجربه کرده است، میگوید او برای گرفتن اکسری دندان رفته بود اما به‌جای یک رادیولوژیست مسلکی، یکی از افراد طالبان منصوب شده بود که به‌کار رادیولوژی بلدیت نداشت و به مشکل توانست عکس بگیرد.
با به قدرت رسیدن دوباره‌ی طالبان، موجی از مهاجرت به راه افتاد. بسیاری از جوانان ترک کشور را به ماندن زیر سلطه طالبان ترجیح دادند. در این میان شمار زیادی از دانشجویان کشور را ترک کرده‌اند. برخی دانشجویان می‌گویند پس از روی کارآمدن طالبان و وضع قوانین و مقررات، ۴۰ درصد اساتید یا کارشان را ترک کرده‌اند و یا خارج از کشور رفته‌اند. شکیبا از دانشجویان این دانشگاه در این‌باره میگوید بسیاری از استادان در اوایل روزهای سقوط مهاجرت کرده‌اند و بسیاری نیز در تلاش‌اند تا از افغانستان خارج شوند. به‌گفته او، اساتید باتجربه نادیده گرفته می‌شوند و از سوی گروه طالبان در دانشگاه تحقیر می‌شوند.
وضع محدودیت برای دختران در صحن دانشگاه
گروه طالبان به دانشجویان دختر دانشگاه طب کابل دستور داده‌اند که از گرفتن عکس و فیلم در محیط دانشگاه خودداری کنند. مکتوب این فرمان طالبان به تاریخ ۲۷ سنبله منتشر شده است. دانشجویان طب دانشگاه کابل می‌گویند طالبان همه‌روزه اوامر جدیدی صادر می‌کنند. در تازه‌ترین اقدام آن‌ها اجازه عکس‌گرفتن در محوطه دانشگاه را ممنوع کرده‌اند و از نظر آن‌ها این عملی غیرشرعی محسوب می‌شود. دانشجویان می‌گویند با این‌که فضا کاملا زنانه است اما با این هم این محدودیت برای آن‌ها وضع شده است. یکی دیگر از دانشجویان میگوید دانشجویان زن در فضای شفاخانه علی‌آباد حتا اجازه نشستن در فضای سبز را ندارند و از سوی مأموران امر به معروف مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند و به آن‌ها کلمات رکیک و زشت از سوی آمران امر به معروف گفته می‌شود.
به‌گفته دانشجویان، طالبان به استفاده از تلفن توسط دانشجویان نیز حساس اند و اگر دانشجویی در مقابل آن‌ها از تلفن استفاده کند با برخورد بد و حرف‌های زشت توسط آن‌ها مواجه می‌شود. دانشجویان این دانشگاه می‌گویند این موضوعات سبب دلسردی دانشجویان شده است و از آن‌جایی‌که همه‌روزه تکرار می‌شود، بسیار آزاردهنده است. زهرا در این‌باره میگوید: «خواستم پاسخ پیام هم‌صنفی‌ام را در موبایل بدهم که یک‌بار مأمور طالب موظف در این شعبه با لحن بسیار زشت و توهین‌آمیز گفت: چطور جرأت می‌کنی پیش روی یک مجاهد در موبایل مسج کنی؟ شما را امریکا در این بیست سال مسج کردن و رفیق‌بازی آموخت و چیز دیگر نه.» به‌گفته دانشجویان، نیروهای طالبان استفاده از موبایل در دانشگاه را منع کرده‌اند. به‌گفته یکی دیگر از دانشجویان، حق استفاده از موبایل و عکاسی از زنان گرفته شده و استفاده از موبایل جرم حساب می‌شود. وضع محدودیت برای دانشجویان به‌ویژه دختران سبب کم‌انگیزگی دانشجویان شده است. این دانشجویان که به سختی به دانشگاه وارد شده‌اند و آینده درخشانی را برای خود متصور بودند، اکنون در سایه حاکمیت طالبان از ناامیدی نسبت به آینده سخن می‌گویند. شیرین که پنج سال پیش در رشته ستوماتولوژی (دندان‌پزشکی) دانشگاه طب کابل کامیاب شده بود هرگز تصور نمی‌کرد در دورانی به درسش ادامه دهد که با جبر و محدودیت‌های بسیار از سوی طالبان روبه‌رو شود. او که دو ماه به دوره ستاژش مانده میگوید دیگر شور و اشتیاق گذشته را ندارد و اگر فرصتی دست دهد حتما کشور را ترک خواهد کرد: «من هیچ وقت فکر این‌که در خارج از کشور زندگی کنم را نداشتم اما از یک سال به این‌طرف با افزایش محدودیت در دانشگاه‌ها برای طبقه اناث و بسته‌شدن مکتب‌ها، هیچ امیدی به آینده‌ی خود در این کشور نمی‌بینم.»