این روزها کم‌تر مناطقی در کابل، پایتخت افغانستان یافت می‌شود که بیشتر از یک ساعت در شبانه‌روز برق داشته باشد، چه بسا مناطقی که همان یک ساعت را هم برق ندارند.
شرکت برق‌رسانی افغانستان (برشنا) شنبه هفته‌ی گذشته (۲۵ جدی) اعلام کرد که برق وارداتی ازبیکستان، به‌دلیل «مشکلات فنی» در خاک این کشور قطع گردیده است. اکنون پس از حدود ده روز، امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه‌ی طالبان می‌گوید که ازبیکستان برخلاف تعهد خود، برق وارداتی به افغانستان را قطع کرده است.
او روز گذشته (یک‌شنبه، ۲ دلو) در نشستی در کابل گفت که ازبیکستان در این زمستان «سخت و سردی هوا»، به وعده‌ای که به شرکت برق‌رسانی افغانستان (برشنا) کرده عمل کند.
با این حال، کابل و ۱۱ ولایت کشور که از برق وارداتی ازبیکستان استفاده می‌کردند، با قطع برق، در وضعیت دشوار قرار گرفته‌اند.
همزمان با شدت سرما در افغانستان، شمار زیادی از خانواده‌ها در کابل برای گرم کردن خانه‌های‌شان، از گرم‌کن‌های برقی استفاده می‌کنند، هرچند با افزایش جیره‌بندی برق، تحمل سردی زمستان امسال برای پایتخت‌نشینان دشوارتر شده است. همچنان با نبود برق، دسترسی مردم به آب آشامیدنی با سختی‌هایی همراه است.
مبین، باشنده‌ی کابل می‌گوید که خانواده‌ی او توانایی خرید سوخت برای فصل زمستان را نداشت. آنان از طریق گذاشتن گرم‌کن‌های برقی در صندلی، سردی هوا را قابل تحمل می‌ساختند. اکنون اما بی‌برقی باعث شده که بسیاری از شب‌ها و روزهای زمستان را در اتاق‌های سرد و در تاریکی سپری کنند.
کمیسیون اقتصادی طالبان، یک تُن زغال‌سنگ را نُه هزار افغانی قیمت‌گذاری نموده و یک خروار چوب در بازار امروز کابل در بدل هشت هزار و ۵۰۰ افغانی به فروش می‌رسد. همزمان با بهای بلند مواد خوراکه، گاز و تیل، درصد زیادی از باشندگان کابل توانایی خرید سوخت برای فصل زمستان را ندارند. اکنون نبود برق، بر چالش‌های اقتصادی خانواده‌ها افزوده است. به اساس گزارش کمیته بین‌المللی صلیب سرخ که در ماه عقرب سال جاری منتشر شد، بیش از ۹۰ درصد مردم افغانستان روزانه کم‌تر از دو دالر (۱۸۰ افغانی) عاید دارند. مبلغی که با آن دشوار است همزمان مواد خوارکه، سوخت و آب آشامیدنی تأمین کرد.
رحیم‌الله، یکی از کراچی‌داران کابل و سرپرست خانواده‌ی هفت نفره است. او می‌گوید: «نه تنها نمی‌توانم چوب یا زغال بخرم، بلکه توانایی خریدن گاز برای روشنایی خانه هم نیست و بسیاری وقت‌ها شب‌ها را با روشنایی شمع سحر می‌کنیم.» رحیم‌الله می‌افزاید که به نسبت نبود سیستم گرما، اعضای خانواده‌ی او دچار بیماری‌های فصلی شده‌اند.
سقوط صنعت و بازار کار
کسبه‌کاران و دکانداران کابل می‌گویند که نبود برق در اوقات کاری، بازار آنان را با رکود مواجه ساخته و زیان‌های سنگین مالی برای آنان برجای گذاشته است.
همزمان با تاریک شدن هوا، اکثر فروشگاه‌ها و دکان‌ها در کابل تعطیل می‌شوند. هرچند عده‌ی دیگر ناگزیر اند از جنراتور استفاده کنند که قیمت بالای تیل، مصارف این دکانداران را چندبرابر می‌سازد.
فرشید در مربوطات ناحیه‌ی سیزدهم کابل دکان عکاسی دارد. او قبلا از این درک بخشی از نیازمندی‌های خانواده‌اش را تأمین می‌کرد. اما در زمستان و افزایش پرچوی برق، نه تنها برای تأمین نیازهای خانواده با مشکل روبه‌رو است، بلکه نمی‌تواند کرایه دکانش را نیز به موقع پرداخت کند.
فیصل، مالک یک کافی‌شاپ در منطقه‌ی شهر نو کابل است. او می‌گوید که کافی‌شاپ او در یک شبانه‌روز تنها ۴۰ دقیقه از برق دولتی مستفید می‌شود، متباقی روز را ناگزیر است از جنراتور استفاده کند. هرچند به‌گفته‌ی خودش، خرج او با دَخلش سازگار نیست. فیصل می‌افزاید: «برای پیدا کردن پول کرایه باید کار کنیم. اگر کار کنیم هم از مصرف جنراتور نمی‌براییم. واقعا نمی‌دانیم در این وضعیت چه راهی را جست‌وجو کنیم.»
نبود برق نه تنها باعث چالش‌های جدی برای کسبه‌کاران، دکانداران و منازل مسکونی شده، بلکه شرکت‌های صنعتی و تولیدی را نیز با سقوط روبه‌رو ساخته است.
عبدالجبار صافی، رییس انجمن صنعت‌کاران افغانستان می‌گوید که بالاتر از هزار و ۲۰۰ شرکت صنعتی در پایتخت، جنوب و شرق کشور از فعالیت باز مانده و هزاران نفر طی چند هفته‌ی اخیر از کار بیکار شده‌اند.
رییس انجمن صنعت‌کاران افغانستان معتقد است که صنعت‌کاران توانایی تأمین نیازهای برق شرکت‌های خویش را ندارند و به همین دلیل ناگزیر هستند شمار کارگران‌شان را کاهش دهند. عبدالجبار صافی می‌افزاید که شرکت‌های تولیدی داخلی نسبت به نبود برق، از رقابت بازار باز مانده‌اند و محصولات وارداتی جای محصولات داخلی را گرفته است.
آقای صافی می‌گوید که کمیسیون اقتصادی طالبان وعده سپرده بود که از طریق برق وارداتی تاجیکستان و شرکت‌های تولید برق داخلی، برای شرکت‌های صنعتی برق داده خواهد شد، اما تا اکنون این وعده عملی نشده است.
رییس انجمن صنعت‌کاران افغانستان هشدار می‌دهد در صورتی که برق مورد نیاز شرکت‌های صنعتی تأمین نشود، شرکت‌های صنعتی به‌صورت دایم غیرفعال خواهند شد.
در همین حال، خال‌محمد تاجیک، رییس یکی از شرکت‌های تولید پلاستیک در کابل می‌گوید که طی چند ماه اخیر در اثر مشکلات بی‌برقی و نبود بازار کار مناسب، کارمندان این شرکت از ۲۵۰ به ۱۵ نفر کاهش یافته است. به‌باور آقای تاجیک، در نبود برق، مصارف شرکت‌ها تا ۹۰ درصد افزایش میابد. وی می‌افزاید که نبود برق دوامدار باعث تخریب ماشین‌آلات شرکت‌های تولیدی نیز شده است.
آیا مشکل بی‌برقی حل خواهد شد؟
هرساله با آمدن فصل زمستان، بی‌برقی در کابل و ولایتهای افغانستان افزایش میابد. پیش از این در سال‌های گذشته، تخریب پایه‌های برق و قطع لین، دلیل پرچوی‌های طولانی‌مدت در پایتخت و ولایتهای دیگر عنوان می‌شد.
با شروع سال ۲۰۲۳ میلادی، مقام‌های طالبان از تمدید قرارداد برق وارداتی ازبیکستان تا ختم این سال خبر دادند. بر بربنیاد این قرارداد، ازبیکستان ۴۲۰ میگاوات برای افغانستان برق صادر می‌کند.
هرچند سه هفته پس از انتشار این خبر، در اثر قطع برق از ازبیکستان، کابل و شماری از ولایت‌ها در تاریکی فرو رفته‌اند. شرکت برشنا علت قطع برق از ازبیکستان را «مشکلات» فنی عنوان کرده بود. هرچند اکنون امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه‌ی طالبان ازبیکستان را به تعهدشکنی متهم می‌کند و از این کشور می‌خواهد تا به وعده‌ی خود عمل کند.
بیشتر از ۷۰ درصد نیازمندی‌های برق در کشور از طریق برق وارداتی کشورهای تاجیکستان، ازبیکستان، ترکمنستان و ایران تأمین می‌شود. بربنیاد آمار شرکت برشنا، کابل، پایتخت افغانستان به بیش از ۷۰۰ میگاوات برق نیاز دارد، در حالی‌که از طریق برق وارداتی، کم‌تر از ۲۰۰ میگاوات برق در این ولایت توزیع می‌شود. ولایتهای دیگر نیز گاهی در اثر قطع برق وارداتی، با دشواری روبه‌رو اند.
پیش از این مقام‌های طالبان از علاقه‌ی چین برای سرمایه‌گذاری در زمینه‌ی تولید برق در کشور خبر داده بودند. بربنیاد اعلامیه طالبان، نمایندگان اتاق بازرگانی چین در دیدار با محمدحنیف حمزه، رییس اجرایی شرکت برشنا آمادگی خود را برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌ای برای تولید ۵۰۰ مگاوات برق از طریق زغال‌سنگ در افغانستان اعلام کرده بودند.
به‌دنبال حمله‌ی مهاجمان انتحاری به هتلی که در آن شهروندان چین اقامت داشتند، هرچند این کشور از شهروندان خود در افغانستان خواست که هرچه زودتر این کشور را ترک کنند. با این حال به نظر نمی‌رسد که چین به این زودی‌ها برای عملی‌سازی چنین پروژه‌ای در افغانستان دست به‌کار شود.
باشندگان پایتخت از پرچوی دوامدار برق در کابل به ستوه آمده‌اند. حفیظ‌الله می‌گوید که مقام‌های افغانستان اهمیتی به ضرورت مردم نمی‌دهند و به همین دلیل «با وجود سرازیر شدن میلیاردها دالر، ما هنوز دست گدایی به سمت کشورهای دیگر دراز می‌کنیم.» نبود برق و افزایش مواد سوخت در کابل، باعث شده شماری از مردان و کودکان برای گرم ساختن منازل خود به جمع‌آوری کاغذ و پلاستیک به دکان‌ها و زباله‌دانی‌ها رو بیاورند. احمد، کودک ۱۱ ساله از بام تا شام دکان‌ها و زباله‌دانی‌ها را برای پیدا کردن کاغذ و پلاستیک جست‌وجو می‌کند. احمد می‌گوید که مادرش در یکی از شفاخانه‌های کابل کارمند خدماتی است. از آن‌جایی که او نمی‌تواند مخارج خانواده‌ی‌شان را تأمین کند، این کودک برای دستگیری از مادرش روزانه به دکان‌ها و گاهی به زباله‌دانی‌ها سر می‌زند تا پلاستیک و کاغذ جمع‌آوری کند و از این طریق برای گرم ساختن خانه‌ی‌شان کاری انجام دهد.