پرورش ماهی صنعت نو پای در هرات است که طی سالیان اخیر، برخی از ساکنان این ولایت با سرمایه‌گذاری میلیون‌ها افغانی در این بخش سرگرم کار شده‌اند. اما دیری نمی‌گذرد که این صنعت در این ولایت با خطر ورشکستگی روبه‌رو شده است.
برخی از پرورشدهندگان ماهی در هرات در صحبت با روزنامه اطلاعات روز می‌گویند که در حدود ۶۰ فارم پرورش ماهی کوچک، متوسط و بزرگ در این ولایت وجود دارد. با آن‌هم شماری از دکان‌داران ماهیهای یخچالی را از کشورهای همسایه از جمله پاکستان و ایران وارد این ولایت می‌کنند و به خورد مردم می‌دهند.
به‌گفته‌ی پرورشدهندگان ماهی در هرات، بازار فروشات آنان سرد و بازار واردات ماهیهای یخچالی از کشورهای همسایه همچنان گرم است. آنان از واردات ماهیهای یخچالی از کشورهای همسایه، به‌خصوص پاکستان به این ولایت ابراز نگرانی می‌کنند و می‌افزایند که ادامه‌ی این روند آنان را متضرر و با خطر ورشکستگی کامل روبه‌رو کرده است.
عبدالناصر حسن‌زاده، یکی از پرورشدهندگان ماهی در هرات در صحبت با روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که بازار فروش ماهی در این ولایت رو به رکود است. او می‌گوید که حدود پنج میلیون افغانی را با شور و شوق زیاد در فارم‌اش سرمایه‌گذاری کرده بود که اکنون این سرمایه در معرض نابودی قرار دارد.
او می‌گوید: «به‌شمول زمینی که در آن فارم ساختیم که ملکیت خودما است، در حدود پنج میلیون افغانی سرمایه‌گذاری نموده‌ایم. ما فعلا حدود ۶۰ فارم پرورش ماهی داریم که می‌توانم بگویم بازار بیش از پنجاه درصد شان روبه رکود است. به‌دلیل این‌که ماهیهای یخچالی و فاسد شده را به قیمت ارزان از کشورهای همسایه وارد بازار می‌کنند و ما توانایی رقابت را نداریم.»
این مسئول فارم پرورش ماهی در هرات می‌افزاید که پرورش یک کیلو ماهی بالای فارم‌دار در حدود ۳۰۰ افغانی تمام می‌شود، در حالی‌که ماهیهای یخچالی کیلوی ۱۰۰ افغانی در بازار عرضه می‌شود.
آقای حسن‌زاده مصونیت غذایی ماهیهای یخچالی وارداتی را به کشور زیر سؤال می‌برد و می‌گوید: «ماهیهای یخچالی در کنار این‌که بازار پرورش ماهیهای وطنی را خراب می‌کند، از لحاظ صحی نیز مضر است. ماهی‌ای که فعلا در بازار هرات به فروش می‌رسد، از پاکستان می‌آید. در کشور پاکستان کیلوی ۸۰۰ کلدار به فروش می‌رسد؛ اما با وجود کرایه انتقال و محصول گمرکی، در این‌جا ۱۰۰ افغانی به فروش می‌رسد. پس حتما این ماهی مشکلی دارد که این‌گونه با قیمت ناچیز به بازار عرضه می‌شود.»
حسن‌زاده همچنان بیان میدارد: «علت خرابی بازار ماهیهای تولیدی هرات را اگر کنار بگذاریم، واردات و عرضه‌ی این ماهیهای فاسد جفای بزرگی به حق مردم است. فروشندگان هم متأسفانه انصاف ندارند و این ماهی‌ها را به‌نام ماهیهای بند سلما، هریرود، بندامیر و… به فروش می‌رسانند.»
هم‌اکنون ماهی در شهر هرات و ولسوالی‌های انجیل، گذره، کرخ، چشت شریف، اوبه، ادرسکن، غوریان و زنده‌جان این ولایت پرورش داده می‌شود.
کاهش توان خرید مردم
معصوم احمدی، یکی دیگر از پرورشدهندگان ماهی در ولسوالی اوبه است. او در صحبت با روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که نبود نظارت جدی ریاست صحت عامه و اداره‌ی زراعت طالبان باعث شده تا فروشندگان ماهی هر نوع ماهی یخچالی را به بازار عرضه و به خورد مردم بدهند.
به‌گفته‌ی آقای احمدی، بیکاری و فقر اقتصادی توان خرید مردم را کاهش داده و به همین دلیل مردم به‌دنبال خرید اجناس تولیدی ارزان هستند. آقای احمدی از حکومت طالبان می‌خواهد تا با نظارت جدی بر بازار، از ورود ماهیهای فاسد یخچالی جلوگیری کند.
او بیان میدارد: «تقریبا از یک سال به این‌طرف رفته رفته علاقه‌مندی مردم به خرید ماهی پرورش‌یافته‌ی داخلی کم‌تر شده و اکثریت فارم‌داران در حالت نیمه‌تعطیل یا هم با دلسردی به‌کار ادامه می‌دهند. علت آن هم این است که مورد مشابه آن با کیفیت پایین و قیمت ناچیز به بازار عرضه می‌شود.»
آقای احمدی می‌گوید هشت سال قبل حدود شش میلیون افغانی روی ایجاد این فارم سرمایه‌گذاری کرده بود که در آن بیست نفر کار می‌کردند اما با رکود بازار، شمار کسانی که هم‌اکنون در این فارم کار می‌کنند به شش نفر کاهش یافته است.
آقای احمدی افزود: «خوب است که حکومت برای حمایت از تولیدکننده‌ی داخلی، تعرفه کالاهای مشابه را زیاد کند و برعکس بالای تولیدکننده مالیات کم‌تری وضع کنند تا زمینه‌ی رقابت سالم در بازار ایجاد شود. همین حالا یک کیلو ماهی تولیدی هرات به فارم‌دار ۳۰۰ افغانی تمام می‌شود، چگونه این ماهی را به بازار ۸۰ تا ۱۰۰ افغانی به فروش برسانند.»
احمدی اضافه می‌کند: «به صراحت به شما می‌گویم که اگر وضعیت به همین منوال ادامه یابد، پرورش ماهی در هرات جمع خواهد شد و کسی حاضر به سرمایه‌گذاری و کار در این بخش نخواهد شد.»
این پرورش‌دهنده‌ی ماهی تأکید دارد که باید حکومت طالبان جلو واردات ماهیهای یخچالی را به کشور بگیرد تا از خطر ورشکستگی کامل صنعت پرورش ماهی در کشور جلوگیری شود.
پرورشدهندگان ماهی در هرات هشدار می‌دهند که در صورت ادامه‌ی این وضعیت، نهایتا تا یک الی دو سال آینده ۹۰ درصد پرورشدهندگان ماهی ورشکست خواهند شد و دست از سرمایه‌گذاری در این بخش خواهند کشید.
آنان می‌افزایند در شرایطی که بیکاری و فقر اقتصادی در جامعه بی‌داد می‌کند؛ در صورت حمایت جدی حکومت طالبان، آنان می‌توانند با سرمایه‌گذاری بیشتر و ایجاد فارم‌های بزرگ پرورش ماهی، زمینه‌ی کار و رونق اقتصادی را به میان بیاورند.
هم‌اکنون یک کیلو ماهی تولیدی هرات بین ۵۰۰ تا ۸۰۰ افغانی به فروش می‌رسد و همچنان یک کیلو ماهی وارداتی بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ افغانی در بازار به فروش می‌رسد.
ورشکستگی فارم‌های پرورش ماهی
در همین حال مسئولان اتحادیه پرورشدهندگان ماهی هرات می‌گویند که ۶۰ فارم پرورش ماهی در این ولایت در حال تولید ماهی هستند. احمدقدیر جویا، رییس این اتحادیه در صحبت با روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که در حال حاضر در حدود ۶۰ فارم بزرگ، متوسط و کوچک ثبت این اتحادیه است.
براساس آمار مسئولان این اتحادیه، در ولسوالی‌های اوبه، چشت شریف، زنده‌جان، غوریان، گذره، انجیل و کرخ هرات فارم‌های پرورش ماهی وجود دارد که تعداد زیادی از ساکنان این ولایت در این بخش مشغول کار اند.
آقای جویا می‌گوید این اتحادیه در تلاش است که فرهنگ استفاده از گوشت سفید ماهی که از نظر صحت نیز نسبت به گوشت سرخ دیگر حیوانات بی‌ضرر و مفید دانسته می‌شود را در بین جامعه مروج سازد.
به‌گفته‌ی آقای جویا: «ماهی‌هایی که در ولایت هرات پرورش داده می‌شوند، ماهی گراس، کپور، قزل‌آلا و سلور است که ماهی قزل‌آلا سردآبی است و ماهیهای گراس، کپور و سلور گرم‌آبی اند. پرورش این نوع ماهی‌ها متناسب به آب و هوایی این ولایت است. تولیدات داخلی ما تولیدات زنده، پاک و از نظر بهداشتی کاملا صحی است.»
رییس اتحادیه پرورشدهندگان ماهی هرات نیز از نبود مارکت فروش برای ماهیهای تولیدی این ولایت شکایت دارد و می‌گوید واردات بی‌رویه‌ی ماهیهای فاسد شده باعث شده تا پرورشدهندگان ماهی نتوانند نسبت به زحمت سالانه‌ای که در پرورش ماهی می‌کشند، دست‌مزد قابل قبولی کمایی کنند.
آقای جویا می‌گوید: «گوشت‌های فاسد شده‌ی ماهی که از کشور پاکستان و ایران وارد بازار هرات شده، مردم را دل‌‌زده کرده و از طرفی تولیدات داخلی ماهی را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده است؛ که تقریبا نیمی از فارم‌های ماهی روبه ورشکستگی قرار دارند.»
پاسخ اداره‌ی زراعت طالبان
مسئولان اداره‌ی زراعت و مالداری طالبان در هرات وجود برخی چالش‌های سد راه رونق بازار فروش ماهیهای پرورش‌یافته‌ی این ولایت را تأیید می‌کنند.
سید معصوم سادات، آمر مالداری و صحت حیوانی ریاست زراعت هرات می‌گوید: «ما تلاش خود را در قسمت ترویج پرورش ماهی و استفاده از ماهیان تازه که محصول فارم‌های داخلی است، داریم. برنامه داریم تا به‌خاطر کنترل بازار و ماهیهای فاسد شده، تیم‌های نظارتی را قوی کنیم.»
طبق آمار مسئولان این اداره، فارم‌های پرورش ماهی در هرات، سالانه ۱۰۰ تن ماهی را پرورش می‌دهند.