شاخه‌ی خراسان گروه دولت اسلامی (داعش) مصروف سربازگیری از شهروندان کشورهای منطقه است. در چندین حمله‌ی مرگ‌بار در مناطق مختلف جهان، شهروندان تاجیکستان مظنون به عضویت در گروه داعش دخیل بوده‌اند. هرچند در افغانستان حکومت طالبان بارها گفته است که تهدید داعش در این کشور دیگر جدی نیست، در روز پنج‌شنبه (۲ حمل) داعش در شهر قندهار مسئولیت یک حمله‌ی انفجاری پرتلفات را بر عهده گرفت. دوربین‌های مداربسته، ویدیوی یک مهاجم انتحاری را -که لباس سفید به تن دارد و یک کیف دستی را حمل می‌کند- ثبت کرده است که در نزدیکی دفتر کابل‌بانک نو خودش را منفجر می‌سازد. در این حمله بیش از ۲۰ نفر کشته و ده‌ها نفر زخمی شدند، اما مقام‌های طالبان تلفات این انفجار را بسیار «کم» گزارش دادند. این حمله می‌تواند حامل این پیام باشد که داعش خراسان حتا در قندهار، محل زیست رهبر طالبان -که تحت تدابیر شدید امنیتی است- قادر به عملی‌سازی انفجارهای مرگ‌بار است. طی دودهه جنگ با حکومت پیشین افغانستان و متحدان غربی آن، خود طالبان نیز از حمله‌های انفجاری، انتحاری، موتربمب‌‌ها و ماین‌های کنار جاده‌ای استفاده می‌کردند. در این حمله‌ها شمار زیادی از شهروندان کشور، از جمله غیرنظامیان کشته و زخمی شدند.
شاخه‌ی خراسان داعش گفت که حمله‌ی مرگ‌بار شهر قندهار توسط «معاویه پنجشیری» انجام شده است، اما به نظر می‌رسد که این نام مستعار است. در همین حال، المرصاد، رسانه‌ی منسوب به استخبارات طالبان از قول یک مقام امنیتی این گروه گزارش داده است که مهاجم انتحاری قندهار مادریاروف اسدبیگ نام دارد و شهروند یکی از کشورهای آسیای میانه است.
در گزارش المرصاد ادعا شده است که دو ماه قبل مادریاروف اسدبیگ با دو نفر از دوستانش به شاخه‌ی خراسان داعش در ایالت بلوچستان پاکستان پیوسته بود و این افراد تحت تبلیغات «فکری و عقیدتی» این گروه قرار گرفتند. بنا بر اطلاعات مندرج در حساب فیس‌بوک و لینکدین منسوب به این عضو داعش، دیده می‌شود که او باشنده‌ی اصلی ازبیکستان است و در روسیه تحصیل کرده است. ازبیکستان یکی از کشورهایی است که با حکومت طالبان روابط نزدیک دارد و به نظر می‌رسد که به همین خاطر، طالبان مشخص نکردند که حمله‌کننده‌ی داعش در قندهار از ازبیکستان است.
المرصاد ادعا کرده است که ایالت بلوچستان پاکستان یکی از مراکز مهم داعش شاخه‌ی خراسان است و این گروه مخفیگاه، مراکز آموزشی و کارگاه‌های ساخت بمب در اختیار دارد. المرصاد نوشت: «شهاب المهاجر، رهبر شاخه‌ی خراسان داعش و همکاران نزدیک وی نیز در ایالت بلوچستان زندگی می‌کنند و از همان نقطه در حال سازماندهی حملات در افغانستان و سایر نقاط جهان هستند.»
هزاران کیلومتر دورتر از قندهار، مسکو، پایتخت روسیه روز جمعه (۳ حمل) آماج حمله‌ی مسلحانه‌ی مرگ‌بار به یک سالن کنسرت بود که در آن بیش از ۱۴۰ نفر کشته شدند. روسیه ادعا کرده است که چهار مرد مسلح شهروند تاجیکستان که بر این کنسرت حمله کرده بودند می‌خواستند پس از حمله به اوکراین فرار کنند.
حمله‌ی مسلحانه در خاک روسیه با این حجم از تلفات انسانی، نشان می‌دهد که گروه‌های رادیکال و افراطی جان گرفته‌اند و حاضر اند که در کشورهای مختلف حمله‌های جسورانه با سطح تلفات بلند انسانی راه‌اندازی کنند.
وزارت خارجه‌ی طالبان در بیانیه‌ای حمله‌ی مسلحانه در مسکو را «تروریستی» خواند و گفت که گروه داعش غیرنظامیان را در افغانستان و سایر مناطق دنیا هدف قرار می‌دهد. این وزارت‌خانه گفت که داعش ابزار «سازمان‌های استخباراتی» به هدف «بدنام‌سازی اسلام و ایجاد تهدید در تمام منطقه» است.
اما المرصاد، رسانه‌ی منسوب به استخبارات طالبان در واکنش به حمله‌ی مسکو نوشت که تمام مهاجمان شهروندان تاجیکستانی بودند که از اوکراین وارد مسکو شده بودند. المرصاد در مطلبی مدعی شد که تاجیکستان پس از خروج ناتو از افغانستان به بزرگ‌ترین منبع تولید ایدئولوژی داعش تبدیل شده است و شهروندان آن ده‌ها حمله در سراسر جهان انجام داده‌اند.
در این مطلب ذکر شده است: «۱۲ حمله‌ی انتحاری بزرگ در افغانستان که هر کدام تلفات سنگینی با خود داشته است، توسط داعشی‌های تاجیک‌تبار انجام شده‌اند و براساس معلومات ما، در نبرد با نیروهای امنیتی (طالبان) ده‌ها داعشی تاجیک کشته یا اسیر شده‌اند.»
المرصاد نوشت که با مرور فعالیت داعش در افغانستان دیده می‌شود که اعضای داعش تاجیکستانی اهداف استراتژیک و موقعیت‌هایی برای آسیب رسیدن به بلوک شرق را هدف قرار داده‌اند.
المرصاد نوشت: «حمله به سفارت روسیه، حمله به شهروندان چینی در کابل، حمله‌ی موشکی به ازبیکستان و سایر حملات مشابه نشان می‌دهد که تفنگ داعشی که بر جسد تاجیکستانی گذاشته شده است، هدف بیگانه را نشان می‌گیرد.»
بربنیاد چندین گزارش شورای امنیت سازمان ملل متحد، حدود ۲۰ گروه تروریستی، از جمله شبکه القاعده، داعش و تحریک طالبان پاکستان (تی‌تی‌پی) در افغانستان زیر حاکمیت طالبان حضور دارند.
حکومت تاجیکستان تعامل و تماسی با حکومت طالبان ندارد و از طالبان خواسته است که حکومت فراگیر با حضور همه‌ی اقوام تشکیل دهند و حقوق زنان را تأمین کنند؛ اما طالبان به انحصار شدید قدرت اقدام کرده‌اند و مقام‌های اصلی حکومت توسط اعضای طالبان و افراد نزدیک شان رهبری و مدیریت می‌شود.
تاجیکستان سفارت افغانستان در دوشنبه را به طالبان واگذار نکرده است و محمدظاهر اغبر، سفیر نظام جمهوریت هنوز این سفارت را مدیریت می‌کند. طالبان از رد درخواست شان از سوی تاجیکستان مبنی بر واگذاری سفارت خشمگین اند. تاجیکستان به‌دلیل هم‌مرز بودن با افغانستان از گسترش خطر تروریسم، به‌ویژه داعش نگران است و چندین رزمایش مشترک با سربازان روسی از زمان روی‌کارآمدن مجدد طالبان در قدرت در مرز با افغانستان انجام داده است. تاجیکستان با حمایت روسیه، خطوط مرزی خود با افغانستان را از نگاه نظامی تقویت کرده است، اما با وجود این هم، نگرانی شدید از صدور تروریسم از افغانستان به این کشور دارد.
کشورهای آسیای میانه زیر تهدید افراط‌‌گرایی دینی و سربازگیری گروه‌های تروریستی، از جمله شاخه‌ی خراسان دولت اسلامی قرار دارند. شماری از شهروندان کشورهای آسیای میانه زیر پرچم داعش در سوریه و عراق جنگیده بودند و با شکست دولت اسلامی (داعش)، شماری از آنان دوباره به کشورهای‌شان بازگشته‌اند و یا قصد این کار را دارند.
در ماه دلو سال گذشته نیکلای پاتروشف، دبیر شورای امنیت روسیه ادعا کرده بود که دست‌کم ۲۰ سازمان تروریستی و بیش از ۲۳ هزار ستیزه‌جو در افغانستان حضور دارند و امریکا مسئول کنونی در افغانستان است و حجم زیادی از تسلیحات را در این کشور به‌جا گذاشته است.
سرگئی شویکو، وزیر دفاع روسیه هم در اوایل ماه حوت گفته بود که افغانستان بزرگ‌ترین تهدید برای کشورهای آسیای میانه است و در طول سال گذشته شمار جنگ‌جویان داعش ۱۵ درصد افزایش یافته است. او گفت که هدف افزایش نیروهای داعش، گسترش ایدئولوژی افراطی و فعالیت‌های خراب‌کارانه در مناطق مرزی افغانستان با کشورهای آسیای میانه است.
طالبان و غیرنظامیان؛ اهداف داعش در افغانستان
در دوران حکومت پیشین افغانستان مورد حمایت کشورهای غربی و به‌ویژه امریکا، درگیری‌های خونین میان طالبان و داعش، به‌ویژه در ولایت‌های شرقی کشور رخ داد و طالبان توانستند که ضربه‌های سنگینی بر داعش بزنند.
حکومت پیشین افغانستان هم صدها نیروی داعش را بازداشت کرده بود، اما وقتی طالبان بر افغانستان حاکم شدند، تمام زندانیان، از جمله نیروهای داعش را از زندان‌ها رها کردند و این اقدام طالبان باعث قدرت‌گیری شاخه‌ی خراسان داعش در افغانستان شد.
مقام‌های ارشد طالبان ادعای سرکوب شاخه‌ی خراسان دولت اسلامی (داعش) را دارند، اما داعش تهدید جدی برای افغانستان و منطقه است و در دوران حکومت طالبان، مسئولیت حمله‌های متعدد در منطقه را بر عهده گرفته است.
داعش در نخستین روزهای سلطه‌ی مجدد طالبان پس از دودهه جنگ و شورشگری در افغانستان و در ۲۶ آگست ۲۰۲۱، هنگام خروج آشفته‌ی امریکا و متحدان آن، در یکی از دروازه‌های ورودی فرودگاه کابل حمله‌ی انتحاری انجام داد. در این حمله‌ی انتحاری ۱۶۹ شهروند افغانستان و ۱۳ سرباز امریکایی کشته شدند. این حمله حامل این پیام بود که امریکا در امر مبارزه با تروریسم در افغانستان «ناکام» شده است و همچنین داعش توان راه‌اندازی حمله‌های مرگ‌بار را دارد.
داعش مسئولیت چندین حمله‌ی دیگر، از جمله حمله به سفارت‌های پاکستان و روسیه و اقامتگاه شهروندان چینی در کابل را بر عهده گرفت. افزون بر این حمله‌ها، داعش چندین حمله‌ی خونین و مرگ‌بار را بر غیرنظامیان، از جمله شهروندان اهل تشیع و هزاره افغانستان انجام داد و چندین مقام طالبان، به‌شمول داوود مزمل، والی طالبان برای بلخ را نیز هدف قرار داد. داوود مزمل، در ماه حوت ۱۴۰۱ در حمله‌ی مهاجم انتحاری که خود را به دفتر کارش رسانده بود، کشته شد. داوود مزمل به سرکوب و کشتار گسترده‌ی اعضای داعش در شرق افغانستان اقدام کرده بود و داعش به هدف انتقام‌جویی او را هدف قرار داد.
در ماه جوزای سال گذشته نثاراحمد احمدی، معاون والی طالبان در بدخشان در شهر فیض‌آباد در اثر حمله‌ی انتحاری شاخه‌ی خراسان دولت اسلامی (داعش) کشته شد. مهاجم انتحاری داعش موتر مملو از مواد منفجره را در نزدیکی موتر حامل معاون والی طالبان منفجر ساخت.
در ماه جدی سال گذشته هم یک مهاجم انتحاری وارد ساختمان مقام ولایت نیمروز در شهر زرنج شد، اما پیش از رسیدن به هدفش که همانا حمله بر محمدقاسم خالد، والی طالبان در این ولایت بود، بر مبنای ادعای طالبان از پا در آمد.
اقدام واشنگتن؟
ایالات متحده امریکا در ۲۹ فبروری ۲۰۲۰ توافق‌نامه‌ی دوحه را با طالبان امضا کرد و بر بنیاد این توافق‌نامه، در آگست ۲۰۲۱ به دودهه حضور نظامی خود در افغانستان پایان داد. در یکی از ماده‌های این توافق‌نامه ذکر شده است که از خاک افغانستان علیه هیچ کشوری استفاده نشود، اما گروه‌های تروریستی در افغانستان حضور دارند و این تهدید جدی برای امنیت منطقه و جهان شده است.
ایالات متحده امریکا کنترل چندانی بر جغرافیایی افغانستان ندارد و تنها از طریق نظارت هوایی ادعای مبارزه با تروریسم در افغانستان می‌کند، اما نظارت بر این گروه از طریق هوا دشوار است.
ایالات متحده امریکا در جولای ۲۰۲۲ با استفاده از هواپیمای بی‌سرنشین محل اقامت ایمن‌الظواهری، رهبر شبکه القاعده را در منطقه‌ی دیپلمات‌نشین کابل هدف قرار داد و او را به قتل رساند. پس از این حمله، مقام‌های امریکایی ادعا کردند که در صورت لزوم از این شیوه‌ی حمله به «تروریست‌ها» در افغانستان ادامه خواهند داد، اما فاصله‌ی پایگاه‌هایی نظامی امریکا در خاورمیانه با افغانستان زیاد است و این باعث کاهش مؤثریت نظارت هوایی واشنگتن می‌شود.
لیندسی گراهام، سناتور جمهوری‌خواه امریکا خواستار حمله به اهداف داعش خراسان در افغانستان شده است. او در حساب ایکس خود نوشت: «ما باید اهداف داعش خراسان را در افغانستان ضربه‌ی محکم بزنیم و قبل ز این‌که خیلی دیر شود، عملیات آنان را مختل کنیم.»
او گفت: «ما باید همین حالا و قبل از این‌که خیلی دیر شود، باید کنترل عملیاتی مرزها را بدست آوریم.»
متیو میلر، سخن‌گوی وزارت خارجه‌ی امریکا روز سه‌شنبه (۷ حمل) گفت نگران توانایی شاخه‌ی خراسان داعش برای انجام فعالیت‌های تروریستی اند و باید در مواجهه با تهدیدهای این گروه «هوشیار باشیم».
میلر گفت که واشنگتن در مورد حمله‌های داعش به ایران و روسیه هشدار داده بود. او افزود که آنان طرح‌های داعش را در اروپا مختلف کرده‌اند. او در واکنش به حضور شاخه‌ی خراسان داعش در افغانستان گفت که این کشور نباید به پناهگاه امن تروریستان بدل شود و به طالبان هم روشن ساخته‌اند که مبارزه با تروریسم در افغانستان به نفع آنان است.
دو مهاجم انتحاری داعش در ۱۴ جدی سال گذشته‌ی خورشیدی به چهارمین سالگرد کشته‌شدن قاسم سلیمانی، فرمانده پیشین نیروی قدس سپاه پاسداران در کرمان حمله کردند. در این حمله‌ی انتحاری در جنوب ایران، ۸۹ نفر کشته و ۲۸۴ نفر دیگر زخمی شدند. جمهوری اسلامی ایران گفت که از «دو تروریست کشته‌شده‌ی انتحاری»، یک نفر ملیت تاجیکستانی داشته است.
اما در مقابل موج گسترده‌ی نگرانی کشورهای همسایه و منطقه از افزایش قدرت داعش در افغانستان، طالبان این تهدید را جدی نمی‌گیرند. مولوی عبدالکبیر، معاون سیاسی نخست‌وزیر طالبان چندین بار مدعی شده است که شاخه‌ی خراسان داعش در افغانستان به‌گونه‌ی کامل نابود شده است. از سویی هم، احتمال این وجود دارد که شماری از فرماندهان و نیروهای طالبان که از حکومت این گروه ناراضی اند و یا در تقسیم قدرت و ثروت سهم چندانی نداشته‌اند، به گروه داعش بیعت کنند که تحقق این سناریو برای طالبان هزینه‌بر و سنگین خواهد بود.