ظاهر قدیر، چهره‌ی جنجالی و پرنفوذ در شرق افغانستان، روز پنج‌شنبه (۱۸ ثور) با چهره‌ای آشفته و پریشان و ریش و مویی که بخش‌هایی از آن سفید شده بود، در دادگاهی در نایروبی حاضر شد؛ جلسه‌ای که قرار بود در آن درباره‌ی احتمال تحویل او به امریکا تصمیمگیری شود. امریکا ظاهر قدیر را به اتهام قاچاق مواد مخدر و همچنین اسلحه تحت تعقیب قرار داده و خواستار استرداد او است. بااین‌حال، دادگاه رسیدگی به این پرونده تصمیمگیری نهایی را به جلسه بعدی موکول کرد. بسیاری از ناظران معتقد اند که با فشارهای دولت امریکا، احتمال تحویل قدیر به واشنگتن بالا رفته است؛ اقدامی که در صورت تحقق، مسیر قضایی پیچیده و دشواری را برای او رقم خواهد زد.
پیش از بازداشت ظاهر قدیر در میدان هوایی نایروبی، ویدیویی از او منتشر شد که در آن، در فضایی دوستانه و غیررسمی، با قاطعیت می‌گوید: «به هیچ‌کس ظلم نکرده‌ام و هیچ‌کس نمی‌تواند ثابت کند که من ظالم هستم.»
ظاهر قدیر در دوره‌ی حکومت پیشین از چهره‌های سیاسی برجسته به شمار می‌رفت. او که به‌عنوان معاون مجلس نمایندگان فعالیت می‌کرد، از منتقدان سرسخت اشرف غنی، رییس‌جمهور پیشین افغانستان و حنیف اتمر، مشاور امنیت ملی وقت به شمار می‌رفت و بارها در نطق‌هایش عملکرد آنان را زیر سؤال برده بود و حنیف اتمر را حتا به حمایت از داعش متهم کرده بود.
ظاهر قدیر فرزند حاجی عبدالقدیر است که یکی از چهره‌های شاخص ضد طالبان بود. حاجی عبدالقدیر در کابل ترور شد. ظاهر قدیر در دوران حکومت حامد کرزی توانست به یکی از فرماندهان مقتدر پولیس مرزی در شرق کشور تبدیل شود. سپس در سال ۲۰۱۰ به مجلس نمایندگان راه یافت و در ادامه به کرسی معاونت این مجلس رسید. او امکانات مالی گسترده داشت و گروهی پرشمار از محافظان، و کاروانی از موترهای ضدگلوله، هر بار با او وارد مجلس می‌شد.
خانواده‌ی ظاهر قدیر از اعضای برجسته‌ی جبهه مجاهدین افغانستان بودند و پس از حملات یازدهم سپتامبر و آغاز عملیات نظامی ائتلاف جهانی به رهبری امریکا در افغانستان، ظاهر قدیر نیز به صف نیروهای مقاومت ضد طالبان در مناطق شرقی کشور پیوست.
خبرگزاری فرانسه در آن زمان در گزارش تصویری از ولایت‌های شرقی افغانستان پس از یازدهم سپتامبر، چهره ظاهر قدیر را در حال فرماندهی نیروهایش به تصویر کشیده بود؛ در حالی که انبوهی از تجهیزات جنگی در اختیار آنان قرار داشت. نمایش چنین تسلیحات و تشکیل نیروی شبه‌نظامی در دوران جمهوریت، بیش از هر چیز محصول نفوذ سیاسی و اجتماعی پدرش، حاجی عبدالقدیر، و کاکایش حاجی عبدالحق بود. عبدالحق در سال ۲۰۰۱ توسط طالبان کشته شد.
عکس‌های جنجالی
یکی از عکس‌های منتشرشده از ظاهر قدیر در شبکه‌های اجتماعی، او را در حالی نشان می‌دهد که نشسته است و اطرافش ده‌ها میل سلاح کلاشینکف، راکت‌انداز آر‌پی‌جی و مهمات نظامی به چشم می‌خورد. پس از انتشار این تصویر، ظاهر قدیر اعلام کرده بود که این سلاح‌ها متعلق به نیروهای خیزش مردمی اند.
در سال ۱۳۹۵، نیروهای وفادار به ظاهر قدیر پنج عضو داعش را پس از اسارت، سر بریدند و سرهای آنان را به‌گونه‌ای هشدارآمیز در کنار سرک به نمایش گذاشتند. نشر تصاویر ترسناک آن سرهای بریده، موجی از واکنش‌های داخلی را به‌دنبال داشت، اما ظاهر قدیر در پاسخ به انتقادها از عملیات نیروهایش علیه داعش چنین گفت: «در جنگ، حلوا تقسیم نمی‌کنند.»
ظاهر قدیر این تصاویر را در دوره‌ای منتشر کرد که حضور جنگ‌جویان شاخه خراسان گروه دولت اسلامی (داعش) در ننگرهار رو به افزایش بود. در آن زمان، و به‌ویژه در دوران ریاست‌جمهوری اشرف غنی، نیروهای وابسته به ظاهر قدیر در مبارزه با داعش فعال بودند.
در یک قدمی چوبه‌ی دار
ظاهر قدیر در گفت‌وگویی با برنامه‌ی «کاکتوس» از تلویزیون یک، روایتی از سال‌های پرماجرای زندگی‌اش ارائه کرده بود. او گفته بود که در دوران حاکمیت اول طالبان، شش ماه را در عربستان سعودی، هفت ماه را در پاکستان و سی‌ودو ماه را در زندان طالبان گذرانده است.
در همین مصاحبه، قدیر به یکی از جنجالی‌ترین ماجراهای زندگی‌اش اشاره می‌کند؛ زمانی که به‌گفته‌ی خودش، به‌دلیل فحاشی یک شهروند پاکستان، با شلیک گلوله او را هدف قرار داد؛ اما پس از این ماجرا به اعدام محکوم شد، ولی با پادرمیانی پدرش از زندان آزاد شد و از مرگ نجات یافت.
او گفته بود که در نیمه‌ی دوم دهه‌ی نود میلادی، به مدت سی‌ودو ماه در زندان طالبان زندانی بود و پس از آن، به همراه محمداسماعیل‌خان، فرمانده شناخته‌‌شده جهادی در غرب افغانستان، موفق شد از زندان قندهار فرار کرده و به ایران پناه ببرد. ظاهر قدیر مدعی بود که طالبان او را در میدان نبرد بازداشت کرده بودند و پس از اسارت، به زندان منتقل شده بود.
سرکش و غیور
ظاهر قدیر می‌کوشید همواره از خود چهره‌ی غیور و سرکش ترسیم کند. باری در مصاحبه‌ای گفته بود که پس از حملات یازدهم سپتامبر در امریکا به آن کشور دعوت شده بود. او، به روایت خودش، در بدو ورود به ساختمان وزارت خارجه‌ی امریکا، بازرسی بدنی را نپذیرفته و با وجود این مخالفت، مقام‌های امریکایی درخواست او را قبول کرده بودند.
او در این باره چنین گفته است: «دوستان دیگر که با من بودند، تلاشی بدنی دادند، اما من گفتم تلاشی نمی‌دهم. من درخواست ملاقات با شما نکردم و شما من را مهمان کردید و در قانون ما، مهمان را تلاشی نمی‌کنند. یک خانم که مسئول تعلیم و تربیه وزارت خارجه‌ی امریکا بود، آمد و دست من را گرفت و نگذاشت که از ماشین تلاشی هم رد شوم. او گفت که این دفعه اول در تاریخ است که کسی بدون تلاشی وارد وزارت خارجه‌ی امریکا می‌شود و آن هم پس از حملات یازدهم سپتامبر.»
تغییر رویکرد در امریکا
در حال حاضر، افغانستان فاقد یک حکومت قانونی به‌رسمیت شناخته‌‌شده در سطح بین‌المللی است. طالبان گرچه بر کشور مسلط هستند، اما هیچ کشوری حکومت آنان را به‌رسمیت نشناخته است. همین خلاء حقوقی سبب شده است که رسیدگی به پرونده‌هایی از نوع اتهامات مطرح‌شده علیه ظاهر قدیر، در هاله‌ای از ابهام و پیچیدگی قرار گیرد.
بااین‌حال، در بیش از سه‌ونیم سالی که طالبان دوباره بر افغانستان مسلط شده‌اند، توانسته‌اند از طریق مذاکرات با ایالات متحده، تعدادی از زندانیان وابسته به این گروه را که در زندان‌های امریکا و گوانتانامو نگهداری می‌شدند، به افغانستان بازگردانند. جدی‌ترین چهره در این میان، حاجی بشر نورزی بود؛ چهره‌ی متهم به قاچاق مواد مخدر که به مدت ۱۷ سال در زندان‌های امریکا زندانی بود، اما در نتیجه‌ی مذاکرات طالبان با واشنگتن، در سپتامبر ۲۰۲۲ آزاد و به افغانستان منتقل شد.
حاجی بشر نورزی از نزدیکان ملا عمر، بنیان‌گذار تحریک طالبان افغانستان بود و نقش مؤثری در حمایت مالی از این گروه در گذشته داشت. او به قاچاق مواد مخدر به امریکا متهم شده بود و در یک عملیات برنامه‌ریزی‌شده در خاک ایالات متحده بازداشت و به حبس ابد محکوم شد. بااین‌حال، بازگشت طالبان به قدرت، مسیر آزادی او را هموار کرد.
بشر نورزی، چهره‌ای که در رسانه‌ها با لقب «پابلو اسکوبار افغانستان» شناخته می‌شود، آزاد شد و به افغانستان تحت حاکمیت طالبان بازگشت. ظاهر قدیر با اتهامی مشابه ممکن است به امریکا مسترد شود. حسن‌علی عدالت، تحلیل‌گر سیاسی، در حساب ایکس خود نوشته است: «اگر قرار باشد در افغانستان دزدان و قاچاقبران به محاکمه کشانیده شود، این لیست بسیار طويل و عريض است و حتا حاجی ظاهر قدیر شاید یکی از کوچک‌ترین آنان باشد. و اگر امریکایی‌ها پشت ظاهر قدیر را گرفته‌اند، چرا دزدان و قاچاقبران دوران جمهوریت که فعلا در امریکا تشریف دارند، مصونیت دارند؟»
زندگی سیاسی در افغانستان غیرقابل پیش‌بینی و همراه با فرازوفرودهای پرشتاب است. ظاهر قدیر که روزگاری از حامیان حضور امریکا و غرب در افغانستان به شمار می‌رفت و قدرت قابل توجهی داشت، اکنون با امکان استرداد به امریکا روبه‌رو است و بشر نورزی که مغضوب امریکا بود و گمان می‌رفت هرگز روی آزادی را نبیند، با اعزاز به کابل برگشت.
بستگان ظاهر قدیر می‌گویند که بازداشت او در کنیا ناشی از یک «توطئه» بوده است. آنان اعلام کرده‌اند که برای جلوگیری از استرداد او به ایالات متحده، یک وکیل مدافع حرفه‌ای استخدام کرده‌اند تا از حقوقش دفاع کند.