آنچه در حکومت طالبان «شعر» نامیده می‌شود، در واقع سروده‌های غیرهنری‌ای است که در آن با عریان‌ترین زبان به ستایش از رهبر طالبان و کارنامه‌ی خشونت‌بار این گروه پرداخته می‌شود. با فرمان تازه‌‌ی رهبر طالبان در مورد کنترل مشاعره، این گروه تلاش دارد شعر و سرود را به ابزاری سازمان‌‌یافته برای تبلیغات ایدئولوژیک، تحکیم قدرت و مهار صدای شاعران منتقد بدل سازد؛ تلاشی که فضای فرهنگی افغانستان و مخصوصا آزادی بیان را بیش از پیش تنگ‌تر می‌سازد.
حدود سه ماه پس از آن‌که در مشاعره «گل نارنج»، یکی از شناخته‌‌شده‌ترین برنامه‌های شعری پشتو در ننگرهار، به‌‌گونه‌‌ی تلویحی از انحصار قدرت در قندهار، محدودیت‌های آموزشی و فضای سرکوب و اختناق انتقاد شد، نخستین واکنش از سوی جناح قندهار طالبان به رهبری ملا هبت‌الله آخوندزاده صورت گرفت. رهبر طالبان دستور داد تا تمامی برنامه‌های مشاعره تا اطلاع ثانوی متوقف شود. به‌‌دنبال آن، فرمانی تحت عنوان «تنظیم مشاعره» توسط ملا هبت‌الله توشیح شد که شامل مقدمه، سه بخش، دو فصل و سیزده ماده است.
در هفته‌ی جاری، رؤسای ولایتی اطلاعات و فرهنگ طالبان از سراسر کشور به کابل فراخوانده شدند تا در یک سمینار سه‌‌روزه، درباره‌ی این فرمان بحث و تبادل نظر کنند. هرچند تا کنون جزئیات این فرمان به‌‌صورت رسمی منتشر نشده، اما یکی از مواد مهم آن این است که شاعران تنها مجاز به خوانش اشعاری هستند که پیشاپیش توسط مسئولان اطلاعات و فرهنگ بررسی شده باشد. همچنین بداهه‌‌گویی در مشاعره‌ها به‌‌صورت کامل ممنوع اعلام شده است. به نظر می‌رسد طالبان قصد دارند از تکرار تجربه «گل نارنج» جلوگیری کنند؛ تجربه‌ای که طی آن، برخی شاعران به شکل ضمنی از فضای سرکوب، سانسور و استبداد حاکم انتقاد کردند.
مطیع‌الله تراب، شاعر نامدار زبان پشتو که به بداهه‌‌سرایی شهرت دارد، در همان برنامه‌‌ی گل نارنج به‌‌طور بداهه از انحصار قدرت، فشارها و سلب آزادی‌های فردی و اجتماعی انتقاد کرده بود. اکنون طالبان با صدور فرمان تازه، در پی جلوگیری از تکرار چنین صحنه‌هایی هستند.
ملا خیرالله خیرخواه، وزیر اطلاعات و فرهنگ طالبان در مراسم معرفی این فرمان در کابل گفت که رهبر طالبان توجه ویژه‌ای به مشاعره دارد و این ژانر شعری را تأثیرگذار بر مردم می‌داند. او گفت: «برای امیرالمؤمنین اهمیت مشاعره معلوم است که چقدر بالای مردم تأثیر دارد. در این فرمان ما می‌دانیم چه بکنیم و از توصیف‌های زیاد در شعر جلوگیری کنیم. مشاعره به اذهان مردم تأثیر دارد و بیشترین تأثیر را روی جوانان دارد.»
خیرخواه تأکید کرد که رؤسای اطلاعات و فرهنگ در ولایت‌ها موظف اند تا فرمان رهبر خود را به هدف «تنظیم مناسب» و «مدیریت سالم» مشاعره‌ها به‌‌طور کامل تطبیق کنند. او خطاب به رؤسای ولایتی اطلاعات و فرهنگ گفت: «دروازه‌ی ریاست‌های اطلاعات و فرهنگ را به‌روی نویسندگان، ادیبان، شاعران و جوانان باز نگه‌دارید و به این قشر خدمت کنید و برای‌شان سهولت‌های لازم را فراهم نمایید و به مشکلات شان هم رسیدگی کنید.»
رؤسای ولایتی اطلاعات و فرهنگ طالبان نیز تعهد سپرده‌اند که این فرمان را در سطح ولایت‌ها عملی خواهند کرد. رفیع‌الله صمیم، رییس اطلاعات و فرهنگ طالبان در لوگر گفت: «در مشاعره باید اصول افغانی و اسلامی مراعات شود و اینک چوکات مناسب برای آن آماده شده است و در آینده اگر مشاعره می‌شود، باید براساس همین چوکات برگزار شود.»
اسدالله هاشمی، رییس اطلاعات و فرهنگ طالبان در بغلان نیز با دفاع از این فرمان ادعا کرد که با اجرای آن، می‌توان میان «شاعران اصلی و حقیقی» با دیگران فرق قایل شد. به‌باور او، شاعر واقعی کسی است که در راستای تحکیم «نظام اسلامی» و وحدت و همبستگی شعر بسراید. از منظر این مقام طالبان، شاعر «حقیقی» کسی است که به ستایش حکومت طالبان بپردازد و در اشعار خود از عملکرد این گروه دفاع کند.
شعر طالبانی و ترویج خشونت
طالبان شعر و سرودخوانی بدون موسیقی را به‌‌عنوان ابزار تبلیغاتی در خدمت اهداف ایدئولوژیک خود قرار داده‌اند؛ ابزاری که هم برای تحکیم پایه‌های فکری نظام‌شان و هم تقویت همبستگی میان نیروهای‌شان به کار می‌رود. تجربه دودهه جنگ طالبان با حکومت پیشین افغانستان و متحدان عربی آن، از جمله امریکا نشان می‌دهد که طالبان همواره از سرودها و ترانه‌هایی بهره گرفته‌اند که مضمون آن‌ها تمجید از عملیات انفجاری، انتحاری و جنگی بوده است. این ترانه‌ها نه‌‌تنها در جبهات برای بالا بردن روحیه نیروها پخش می‌شد، بلکه از طریق بلوتوث و واتساپ در میان اعضای این گروه دست‌‌به‌‌دست می‌گشت.
با بازگشت طالبان به قدرت، استفاده از این ابزار تبلیغاتی شدت بیشتری یافت. گروه‌های ترانه‌‌خوانی طالبان حالا منسجم‌تر از گذشته فعالیت می‌کنند و حتا در تلویزیون ملی افغانستان تحت مدیریت طالبان نیز برنامه‌های مشاعره با حضور مقام‌های ارشد این گروه به زبان پشتو برگزار می‌شود. در این برنامه‌ها از اقدامات جنگی طالبان تجلیل می‌شود؛ از حملات انفجاری گرفته تا عملیات انتحاری. به نظر می‌رسد طالبان اکنون در پی آن هستند که با استفاده گسترده‌تر از منابع دولتی، شعر و ترانه را در خدمت اهداف ایدئولوژیک خود درآورند. فرمان تازه‌‌ی رهبر طالبان در مورد مشاعره، در همین راستا صادر شده است.
محمدیونس راشد، معاون امور جوانان در وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان در برنامه معرفی این فرمان تأکید کرد که شعر باید در برابر تبلیغات نرم «دشمن» به کار گرفته شود. او گفت: «ما و شما باید با دشمن مقابله کنیم و مقابله با دشمن با قلم، علم، شعر و ترانه هم می‌شود. خداوند به همگی ما و شما توفیق بدهد که با دشمن مقابله کنیم.»
بااین‌حال، او مشخص نکرد که منظورش از «دشمن» کدام کشور یا گروه است.
با تطبیق این فرمان، به‌‌طور مشخص فشارها و محدودیت‌ها بر شاعران افزایش خواهد یافت. هدف اصلی طالبان از اجرای این سیاست‌ها، کنار زدن چهره‌های فرهنگی و شاعرانی است که با دیدگاه‌های این گروه هم‌‌سویی ندارند. در شرایط کنونی، هر شاعر یا نویسنده‌ای که از نگاه فکری با طالبان اختلاف داشته باشد، عملا از حضور در برنامه‌های فرهنگی و مشاعره‌هایی که توسط این گروه برگزار می‌شود، محروم می‌شود.
به نظر می‌رسد که رهبری طالبان به‌‌ویژه از گسترش اشعار انتقادی علیه انحصار قدرت نگران است. بسیاری از اعضای این گروه به زبان پشتو سخن می‌گویند و از همین‌رو، اشعار پشتوی انتقادی می‌تواند بر ذهنیت و وفاداری آنان اثر منفی بگذارد.