“گفت‌وگو با ابراهیم خیراندیش رییس شورای ولایتی ولایت بلخ، پیرامون ناامنی‌های شمال“
گفت‌وگو کننده: اختر سهیل
اطلاعات روز: وضعیت امنیتی ولایت بلخ در مقایسه با چند سال گذشته، چه‌طور است؟
خیراندیش: با درود و سلام خدمت شما و خواننده‌گان محترم اطلاعات روز! امنیت شمال و به‌ویژه ولایت بلخ چند سال قبل به مراتب بهتر از امروز بود. این یعنی که وضعیت امنیتی ولایت بلخ خراب شده است.
اطلاعات روز: امنیت مزار شریف هم در گذشته و هم حالا نسبت به بسیاری از ولایت‌های افغانستان بهتر بوده و است. به نظر شما دلیلش در چیست؟
خیر اندیش: طالبان وقتی در سال 1377 مزار شریف را اشغال کردند، حدود 12-13 هزار باشنده‌ی بلخ را شهید کردند. ده‌ها هزار نفر فرار کردند. چور و چپاول کردند که در مجموع مردم ضربه‌ی بزرگ مالی و جانی را از سوی طالبان متحمل شدند. می‌توان گفت که یکی از دلایل بهبودی امنیت در مزار شریف در طول سال‌های گذشته و حالا، به همین مسئله ربط دارد چون تعداد مجموعی کسانی‌که از طالبان ضرر دیدند، به میلیونها نفر می‌رسند. همین مردم حتا خوب‌تر از پولیس و امنیت برای امنیت کار و تلاش دارند. هر جایی‌که کسی بخواهد ناامنی ایجاد کند، خود مردم با پولیس و نیروهای امنیتی هم‌کار شده و پیش از این‌که اتفاقی بیافتد، فرد یا افراد مظنون را به دست قانون می‌سپارند. دلیل دیگرش را می‌توان در بافت اجتماعی ولایت مزار شریف جست‌وجو کرد. بافت اجتماعی بلخ طوری‌ست که اکثر مردم در مخالفت صریح با مفکوره‌ی طالبانی قرار دارند.
اطلاعات روز: حدود یک سال از تشکیل حکومت وحدت ملی می‌گذرد، شکل‌گیری و فعالیت‌های حکومت وحدت ملی چه تاثیرات اقتصادی و سیاسی بر باشنده‌گان بلخ انداخته است؟
خیراندیش: مردم از شروع حکومت وحدت ملی با توجه به وعده و نوید‌های که در جریان کمپاین‌های انتخاباتی به مردم داده شدند، انتظار و امیدهای بلندی داشتند. اما متاسفانه هر روزی که گذشت، اعتماد مردم نسبت به حکومت کم و کم‌تر شد. این بی‌اعتمادی به حدیست که مردم به فکر این‌است که چه‌گونه از کشور فرار کنند (خارج شوند). نه تنها از ولایت بلخ که از تمام ولایت‌های افغانستان. شما شاهد هستید که هر روز هزار‌ان نفر در تلاش بدست آوردن پاسپورت و رفتن از کشور هستند. مردم هم از نظر روحی-روانی ضربه دیده هم از نظر اقتصادی، مشکلات امنیتی هم دامن‌گیر مردم شده است.
اطلاعات روز: یکی از مسایل جدی، ناامن شدن ولایت‌های شمالی است. در شماری از ولایت‌های نزدیک به مزار شریف، عملاً جنگ جریان دارد. به نظر شما چرا شمال ناامن می‌شود و دشمنان مردم، از ناامن شدن شمال چه می‌خواهند؟
خیر اندیش: برداشت‌ها به گونه‌ای‌ست که حامیان جنگ افغانستان، خواهان کشاندن دامنه‌ی ناامنی درکشورهای آسیای میانه اند. شمال به همین بهانه ناامن خواهد شد. به طور مثال، در ولسوالی‌های هم‌جوار دریا، هر روز ناامنی بیشتر می‌شود و تلاش‌ها جریان دارد که نظر مردم را از راه‌های مختلف تغییر داده و آن‌ها را به هم‌کاران طالب و داعش تبدیل کنند. در کنار این‌که حامیان جنگ می‌خواهند دامنه‌ی ناامنی را به کشورهای آسیای میانه بکشند، هستند کسانی که اهداف خویش را در ناامنی عمومی شمال دنبال می‌کنند.
اطلاعات روز: اگر ناامنی شمال بهانه برای انتقال جریان‌های تروریستی به کشورهای هم‌مرز با افغانستان باشد، مردم شمال از ترانزیت خشونت از طریق شمال به این کشورها چه می‌خواهند بکنند؟
خیر اندیش: یک سال است که ناامنی هر روز بیشتر می‌شود. تا حالا که مردم هر روز شهید می‌دهند و مهاجر می‌شوند. انتقال خشونت به سمت شمال، بسیار خطرناک است و هر کسی که سر راه این انتقال قرار گیرد یا ممانعت کند، تلاش‌ها برای نابودی شان جریان دارد.
اطلاعات روز: به نظر شما، آیا تروریستان قادر خواهند بود تا شمال را به‌صورت جدی ناامن بسازند؟
خیراندیش: در صورتی‌که دولت مرکزی به تعداد و توانایی‌های نیروهای امنیتی، مسئولین ادارات در سطح ولایات و ولسوالی‌ها توجه جدی و تجدید نظر نکند، توقع مردم برآورده نخواهد شد. مردم رای داده بودند تا میزان اشتراک شان در حکومت بیشتر شوند، در صورتی‌که سهم و قدرت مردم در حکومت در نظر گرفته نشود، علاقه‌مندی مردم در حمایت از حکومت و هم‌کاری با حکومت کم خواهد شد. این‌گونه ممکن زمینه‌ی نفوذ خشونت در شمال ایجاد شود.
اطلاعات روز: یکی از گزینه‌ها برای مبارزه با تروریستان، شکل‌گیری‌های قیام‌های مردمی در کنار نیروهای امنیتی دولت است. شما تا چه حد موافق این مسئله هستید و زمینه‌های آن را چه‌گونه بررسی می‌کنید؟
خیراندیش: اگر مردم در چوکات برنامه‌ی از قبل طرح شده توسط دولت مسلح و کنترول شوند، به نفع دولت خواهد بود. اما اگر مردم توسط جناح‌های مختلف مسلح شوند و دولت کنترولی بر آن نداشته باشد، جنگ‌های تنظیمی دوباره شروع خواهد شد که ممکن جنگی بدتر از جنگ با طالبان باشد.
اطلاعات روز: وضعیت نیروهای امنیتی در شمال چه‌گونه است؟
خیراندیش: نیروهای امنیتی ولایت بلخ در مجموع از روحیه و انگیزه‌ی خوبی برخوردار است. اما مشکلاتی در اعاشه و اباته و تقرری‌ها وجود دارد. این مسئله را حتا قوماندان عمومی آیساف یادآور شد و گفت: دو دلیل برای ترک خدمت یا فرار از وظیفه میان سربازان امنیتی افغانستان وجود دارد. یک؛ ضعف مدیریت، به‌نحوی که یک سرباز شاید چندین سال است که در یک ولایت و در یک موقعیت خطرناک ایفای وظیفه کرده و تبدیل هم نمی‌شود. دوم؛ مشکلاتی که در اعاشه و اباته‌ی سربازان وجود دارد. من شخصاً نظارت بر اعاشه نیروهای امنیتی داشتم. اعاشه و اباته‌ی سربازان مشکل دارد. اما دلیل سوم، رعایت نکردن موازنه‌های قومی در تقرری‌های امنیتی میباشد. احزاب و گروه‌های که قدرت بیشتر دارند، تلاش می‌کنند که پست‌های امنیتی را بیشتر اشغال کنند. بلخ عملاً شاهد این مسئله است.
اطلاعات روز: میزان فساد اداری در ولایت بلخ در چه سطحی است؟ آیا گفته می‌توانید که اشغال پست‌های امنیتی بیشتر توسط جناح‌های قدرت‌مند ربطی به فساد و تبه‌کاری داشته باشد؟
خیراندیش: فساد اداری در ولایت بلخ، اگر از سایر ولایات بیشتر نباشد، کم نیست. بدون شک که اشغال چوکی‌های امنیتی به هدف تداوم قدرت و بسا مسایل دیگر صورت می‌گیرد. یعنی موارد و اهدافی زیادی است که با داشتن افراد هم‌سو در نهاد‌های امنیتی برآورده می‌شوند، اهدافی که در نهایت منجر به قدرت بیشتر می‌شود.