الیاس نواندیش
نتایج یک نظرسنجی درباره‌ی گفت‌وگوهای صلح در افغانستان که در ۱۵ ولایت کشور انجام شده است، نشان می‌دهد که صلح دولت افغانستان با طالبان ناکام بوده است. ۷۰.۶ درصد از پاسخ‌گویان این نظر سنجی که به هدف تحلیل و بررسی دیدگاه‌ها و برداشت‌های مردم نسبت به گفت‌وگوهای صلح دولت افغانستان با طالبان صورت گرفته است، معتقدند که پروسه صلح ناکام بوده است. تنها ۲۱.۵ درصد از پاسخ‌گویان این نظرسنجی گفته‌اند که صلح دولت افغانستان با طالبان «تا حدودی موفق» بوده است.
۱۵۴۰ نفر در این نظرسنجی اشتراک داشته‌اند و به‌طور متوسط پاسخ‌گویان میزان موفقیت حکومت وحدت ملی در برقراری صلح را ۲۸.۶۱ درصد می‌دانند.
مردم درحالی نگرانی شان را از «ناکام بودن» پروسه صلح بیان می‌کنند که چهارمین نشست گروه هماهنگی چهارجانبه اعلام کرد که نشست رو در رو میان دولت افغانستان و گروه‌های طالبان در ماه مارچ در اسلام‌آباد برگزار می‌شود. با آن‌که سران حکومت وحدت ملی خوشبین بودند تا این گفت‌وگو صورت بگیرد، اما طالبان با ارائه پیش‌شرط‌هایی، گفتند که درصورت برآورده نشدن خواسته‌های شان، به این نشست نماینده نمی‌فرستند.
مردم چرا نگران مذاکرات صلح اند؟
نتایج نظرسنجی انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان نشان می‌دهد که ۲۵ درصد پاسخ‌گویان از «معامله شدن حق و حقوق مردم» نگران اند. ۲۰ درصد از پاسخ‌گویان نیز گفته‌اند که صلح برقرار نمی‌شود. ۱۹ درصد دیگر شفاف نبودن مذاکرات صلح را دلیل نگرانی شان بیان داشته‌اند. ۱۴.۳ درصد از پاسخ‌گویان نیز گفته‌اند که در این مذاکرات حق و حقوق زنان نادیده گرفته شده است و ۱۳.۷ درصد دیگر گفته‌اند که قانون اساسی افغانستان نادیده گرفته شده است.
تقریباً ۶۸ درصد از پاسخ‌گویان این نظرسنجی گفته‌اند که «برنامه‌ی جذب مخالفین مسلح به روند صلح» موفق نبوده است. پاسخ‌گویان درحالی از ناکام بودن روند جذب مخالفان مسلح به روند صلح سخن می‌زنند که به تاریخ ۱۶ دلو محمد اسماعیل قاسم‌یار، رییس روابط بین‌المللی شورای عالی صلح، به بی‌بی‌سی گفته بود که این شورا از زمان تاسیس تاکنون بیش از ۱۱ هزار نفر جنگی را از صفوف جنگ خارج ساخته و آنان را شامل پروسه صلح گردانیده است.
چرا صلح برقرار نمی‌شود؟
۳۴ درصد پاسخ‌گویان این نظرسنجی «دولت ضعیف و فساد گسترده» را دلیل عمده برای برقرار نشدن صلح گفته‌اند. ۲۰ درصد دیگر «طالبان» را مانع برقراری صلح عنوان کرده و ۱۱.۴ درصد دیگر «قوم‌گرایی و قبیله‌گرایی» را مانع برقراری صلح دانسته‌اند. ۱۱.۲ درصد دیگر گفته‌اند فقر و بی‌سوادی مردم مانع برقراری صلح در افغانستان میباشد. ۸.۲ درصد از پاسخ‌گویان نیز گفته‌اند زورمندان محلی و مافیای مواد مخدر مانع برقراری صلح در افغانستان می‌باشند. تنها ۶ درصد از پاسخ‌گویان گفته‌اند حضور نیروهای خارجی مانع برقراری صلح در افغانستان است.
از جنگ افغانستان کی‌ها سود می‌برند؟
۴۸ درصد از اشتراک‌کنندگان در این نظرسنجی به این باور اند که «پاکستان و کشورهای منطقه» بیشترین سود را از جنگ و ناامنی افغانستان می‌برند. «آمریکا و کشورهای غربی» با ۲۰ درصد و «دولت‌مردان فاسد» با تقریباً ۱۷ درصد در رده‌ی دوم و سوم قرار دارند.
ناکامی صلح دولت با طالبان
در نظرسنجی انستیتوت مطالعات استراتژیک آمده است: «۳۳.۶ درصد پاسخ‌گویان معتقدند که «دخالت کشورهای همسایه و منطقه» عامل اصلی ناکامی گفت‌وگوهای صلح دولت با طالبان است. تقریباً ۳۱ درصد پاسخ‌گویان معتقدند «ضعف دولت افغانستان» عامل ناکامی است. نزدیک به ۱۴ درصد پاسخ‌گویان «دخالت آمریکا و کشورهای غربی» را عامل ناکامی دانسته‌اند. و از دید ۹.۴ درصد پاسخ‌گویان هم «سهیم نبودن مردم در مذاکرات صلح» عامل ناکامی معرفی شده است.»
شورای عالی صلح
۱۹.۹ درصد از پاسخ‌گویان این نظرسنجی می‌گویند که شورای عالی صلح یک شورای سمبولیک است. ۱۶.۴ درصد دیگر نیز گفته‌اند وجود فساد از مهم‌ترین نقاط ضعف شورای عالی صلح میباشد. ۱۶.۲ درصد دیگر گفته‌اند این شورا صلاحیت و استقلال لازم را ندارد. ۱۴ درصد از پاسخ‌گویان نیز گفته‌اند این شورا حمایت مردم را با خود ندارد و ۱۱.۴ درصد دیگر گفته‌اند دخالت خارجی‌ها در کار این شورا از دیگر نقاط ضعف این شورا میباشد.
اهمیت صلح
در نظرسنجی مرکز مطالعات استراتژیک افغانستان آمده است که تقریباً ۸۶ درصد پاسخ‌گویان اهمیت نقش مردم در برقراری صلح را خیلی زیاد (۵۴.۴ درصد) و زیاد (۳۱.۴ درصد) توصیف کرده‌اند.
علاوه براین، ۶۲ درصد از پاسخ‌گویان این نظرسنجی نقش زنان را در برقراری صلح زیاد توصیف کرده‌اند. تقریباً ۲۸ درصد پاسخ‌گویان اهمیت نقش زنان را «کم» و «خیلی کم» می‌دانند. نزدیک به ۱۰ درصد پاسخ‌گویان معتقدند که نقش زنان در برقراری صلح «هیچ مهم نیست».
۶۰.۲ درصد از پاسخ‌گویان این نظرسنجی گفته‌اند که پس از صلح دولت با طالبان «وضعیت زنان بدتر می‌شود». ۱۰.۸ درصد دیگر به این باور اند که وضعیت زنان «بهتر» می‌شود. ۱۸.۷ درصد نیز معتقد اند که وضعیت زنان در صورت برقرار شدن صلح «تفاوتی نمی‌کند».
دلایل جنگ طالبان
اکثریت نسبی یا ۲۸.۴ درصد اشتراک‌کنندگان در این نظرسنجی دلیل اصلی جنگیدن طالبان را «تأمین منافع پاکستان» می‌دانند. ۲۵.۹ درصد دیگر باور دارند که طالبان برای «رسیدن به قدرت» می‌جنگند. ۱۳ درصد دیگر معتقدند که آن‌ها (طالبان) برای «تأمین منافع کشورهای خارجی» مبارزه می‌کنند.
تعریف طالبان
در ۱۰ اکتوبر سال ۱۹۹۴ میلادی در اوج جنگ‌های داخلی افغانستان، گروهی وارد سپین بولدک در ولایت قندهار شدند و نام گروه خود را «تحریک اسلامی طلبای کرام» گذاشتند. آن‌ها با شعارهای «جهاد با شرک و کفر» و این‌که هرکسی در این راه کشته شود به بهشت می‌رود، به فعالیت شروع کردند. آنان به‌زودی قدرت گرفتند و در کابل با کنار زدن رقبای خود، «امارت اسلامی افغانستان» را تشکیل دادند. در سال ۲۰۰۱ و پس از حمله القاعده بر نیویورک، امریکا و متحدانش حکومت طالبان را در افغانستان سقوط دادند و پس از تشکیل دولت جدید در افغانستان، طالبان از سال ۲۰۰۶ به بعد در برابر نیروهای امنیتی افغانستان می‌جنگند.
رییس جمهور کرزی در دوران حکومتش برای این گروه تعبیر «برادران ناراضی» را به کار برد و پس از او، محمد اشرف غنی، طالبان را «مخالفان سیاسی» لقب داد؛ دو عبارتی که با مخالفت عده‌ی زیادی از مردم افغانستان روبه‌رو است.
اما مردم چه عنوان‌هایی را برای طالبان به کار می‌برند؟ ۶۳.۳ درصد پاسخ‌گویان نظرسنجی مرکز مطالعات استراتژیک افغانستان عنوان‌های دشمن (۲۴.۴ درصد)، تروریست (۱۹.۹ درصد) و مزدور (۱۹ درصد) را برای نام‌گذاری طالبان مناسب دانسته‌اند. فقط ۱.۸ درصد پاسخ‌گویان با عنوان «مجاهد» برای نام‌گذاری طالبان موافق بوده‌اند.
پاسخ‌گویان نظرسنجی گفته‌اند شورای علمای افغانستان می‌تواند بیشترین تاثیر را در موفقیت گفت‌وگوهای صلح داشته باشد. هم‌پنان رسانه‌های جمعی، سران جهادی و بزرگان قومی به ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
«نگرش و برداشت مردم افغانستان از گفت‌وگوهای صلح دولت با طالبان» عنوان نظرسنجی است که توسط مرکز مطالعات استراتژیک افغانستان در پانزده ولایت شامل: کابل، هرات، بلخ، قندهار، بامیان، بادغیس، بدخشان، قندوز، ننگرهار، جوزجان، غور، زابل، هلمند و پکتیا و غزنی انجام شده است. این نظرسنجی از اوایل ماه میزان سال ۱۳۹۴ با مطالعات اسنادی و کتاب‌خانه‌ای شروع و در اواخر ماه حوت ۱۳۹۴ به پایان رسیده است. ۱۵۴۰ نفر شامل این نظرسنجی می‌باشند.
پیشنهادات
مرکز مطالعات استراتژیک افغانستان با انجام این نظرسنجی، پیشنهادات مشخصی را در رابطه به صلح دولت افغانستان با طالبان ارائه کرده است. این نهاد می‌گوید هرتوافقی در این زمینه باید مورد حمایت مردم باشد و مردم حق دارند در تصمیم‌گیری‌های ملی سهیم باشند. به باور این نهاد، ایجاد یک صلح دوامدار و مطلوب، بدون در نظرداشت خواست و اراده‌ی مردم پایدار نخواهد بود. این نهاد پیشنهاد می‌کند که دولت افغانستان باید مردم را از فرایند گفت‌وگوهای صلح مطلع سازد و باید نگرانی‌های اقشار مختلف جامعه را در نظر بگیرد.
هم‌چنان با در نظرداشت نگرانی جدی پاسخ‌گویان در مورد وضعیت زنان، باید به نقش زنان در برقراری صلح اهمیت داده شود. این نهاد می‌گوید: « آن‌ها نیمی از جامعه‌ی افغانستان اند و آینده‌ی روشن برای این کشور بدون مشارکت و سهم‌دادن به آنان ممکن نیست. باید نقش و جایگاه آنان را در روند گفت‌وگوهای صلح ارتقا بخشید.»
«در نظرگرفتن نقش بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی در برقراری صلح افغانستان»، «حفظ دستاوردهای ۱۴ سال گذشته»، «شفافیت در روند گفت‌وگوهای صلح»، «اصلاح و تغییر جدی در شواری عالی صلح»، «استفاده از ظرفیت علمای افغانستان در برقراری صلح»، «استفاده از رسانه‌های جمعی در برقراری صلح» و «تقویت نیروهای نظامی افغانستان» از دیگر پیشنهادات این نهاد میباشد.