به تازگی اعضای ائتلاف‌های سیاسی و برخی احزاب پرنفوذ اعلامیه‌یی صادر کرده‌اند که به موجب آن حکومت دو هفته فرصت دارد تا به خواست‌های شان در مورد روند انتخابات رسیدگی کند. این مهلت پس از آن صادر شد که گفت‌وگوی احزاب سیاسی و حکومت بر سر چگونگی همکاری برای نظارت و تأمین شفافیت انتخابات بی‌نتیجه پایان یافت.
اعضای ائتلاف بزرگ ملی افغانستان، شورای حراست و ثبات افغانستان و شماری از اعضای مجلس نمایندگان افغانستان می‌گویند مردم از تصمیم‌گیری بر روندهای ملی و سرنوشت‌ساز محروم شده و آمادگی برای برگزاری انتخابات و شکل‌دهی این روند نیز با نقض مکرر قوانین همراه شده است.
در اعلامیه‌ی مشترک احزاب و ائتلاف‌های سیاسی که روز جمعه، 19 اسد، منتشر شده آمده است که روند ثبت‌نام رای‌دهندگان «پر از دست‌کاری و ابهام بوده و زمینه‌ی یک تقلب سازمان یافته را فراهم کرده است.» در این اعلامیه آمده است: «همه این مسایل نشان می‌دهند رهبران حکومت وحدت ملی، برای تمکین به اراده مردم و برگزاری انتخابات آزاد، عادلانه، شفاف و فراگیر اراده سیاسی ندارند.»
به باور این احزاب و ائتلاف‌های سیاسی، «فرایند مبهم و دست‌کاری شده توزیع تذکره‌های جعلی و ثبت‌نام» نشان می‌دهد که انتخابات آینده طوری طراحی شده که زمینه‌ی تقلب، تخطی و مهندسی نظام‌مند به سود رهبران حکومت در آن فراهم باشد.
در اعلامیه‌ی مشترک این احزاب و ائتلاف‌ها برای حکومت و کمیسیون انتخابات دو هفته مهلت داده شده تا علاوه بر «تغییر نظام انتخاباتی در مطابقت با طرح احزاب و جریان‌های سیاسی»، رای‌دهندگان نیز بایومتریک شوند.
این مهلت دو هفته‌یی درحالی به حکومت و کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان داده شده است که تا حدود 70 روز دیگر انتخابات پارلمانی و شوراهای ولسوالی‌ها در 28 میزان برگزار می‌شود. احزاب سیاسی در ماه حوت سال گذشته خواهان تغییر نظام انتخاباتی از «رای واحد غیرقابل انتقال» به «رای قابل انتقال» شده و بایومتریک رای‌دهندگان را نیز مطرح کردند.
این احزاب مدعی اند که طرح کنونی یا SNTV پاسخ‌گوی نیازمندی افغانستان نیست و از به هدر رفتن آرای مردم جلوگیری نمی‌کند. به باور این احزاب، نظام انتخاباتی MDR یا نظام چند بعدی علاوه بر پاسخ‌گو بودن، زمینه‌ی مشارکت همگانی را نیز در انتخابات فراهم می‌سازد.
هفته‌ی گذشته حکومت افغانستان پس از پنج جلسه با نمایندگان احزاب سیاسی، طرح احزاب در مورد انتخابات را رد کرد و اعلام کرد که استفاده از تکنالوژی بایومتریک از لحاظ میعاد زمانی و از لحاظ تضمین شفافیت غیرممکن است.
چرا بایومتریک ناممکن است؟
نمایندگان احزاب سیاسی و ائتلاف‌های سیاسی می‌گویند روند کنونی ثبت‌نام رای‌دهندگان زمینه را برای تقلب فراهم می‌سازد و برای جلوگیری از تقلب و برگزاری انتخابات شفاف، باید رای‌دهندگان بایومتریک شوند.
این احزاب و ائتلاف‌ها در هفته‌های گذشته یک شرکت آلمانی را نیز به حکومت و کمیسیون انتخابات معرفی کردند که به گفته‌ی آنان قادر است رای‌دهندگان را بایومتریک کند. محمد ناطقی، عضو ارشد حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان به اطلاعات روز گفت که در دو جلسه‌ی تخنیکی یک شرکت آلمانی که تجربه‌ی همکاری در بخش انتخابات در چندین کشور را دارد، طرح بایومتریک را ارایه کرد و حکومت و کمیسیون انتخابات دلیل تخنیکی برای رد آن نداشتند. او گفت که بایومتریک رای‌دهندگان در زمان کوتاه ممکن است.
روز جمعه احزاب و ائتلاف‌های سیاسی یک بار در اعلامیه‌یی شان به بایومتریک رای‌دهندگان تاکید کرده و یکی از خواسته‌های شان را این گونه مطرح کرده‌اند: «اعلام ثبت بایومتریک رای‌دهندگان و تضمین این امر توسط ارگان‌های مسوول و اجرایی کردن این پروسه توسط مراجع فنی قابل اعتبار در انتخابات پارلمانی و ریاست‌جمهوری.»
اما کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان می‌گوید در آغاز طرح‌های متعددی را با توجه به شرایط اجتماعی و اوضاع عمومی کشور بررسی کرده و پس از مطالعه و مشوره‌های گسترده با احزاب سیاسی، جامعه مدنی و نهادهای مرتبط با انتخابات طرح استفاده از تکنالوژی در ثبت‌نام و تهیه فهرست رای‌دهندگان تایید شده بود.
این کمیسیون در اعلامیه‌یی نوشته است: «برنامه کاربرد تکنالوژی بنابر ملحوظات متعددی اعم از عدم اشتراک و علاقه‌مندی کمپنی‌های نامدار بین‌المللی، طولانی بودن پروسه تدارکاتی، مسایل مالی، عدم حمایت کافی جوانب ذیدخل به نتیجه مطلوب نرسید.»
استدلال این کمیسیون این است که استفاده از تکنالوژی بهترین راه تأمین کننده شفافیت در انتخابات است اما با توجه به این‌که کمیسیون انتخابات در جریان فعالیت‌های عملیاتی انتخابات پارلمانی قرار دارد، «تدارک و تطبیق تکنالوژی را در این مدت برای انتخابات پیش‌رو مقدور نمی‌داند.»
انتخابات پارلمانی در 28 میزان برگزار می‌شود و کمیسیون انتخابات در اعلامیه خود گفته است که «بادر نظرداشت این ملحوظ، کمیسیون فیصله نمود تا استفاده از تکنالوژی‌یی که بتواند تأمین شفافیت بیش‌تر نماید در انتخابات ریاست جمهوری که قرار است به تاریخ ۳۱ حمل سال ۱۳۹۸ برگزار شود، استفاده گردد.»
روند انتخابات آسیب نبیند
عبدالعزیز ابراهیمی، معاون سخن‌گوی کمیسیون انتخابات افغانستان در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که کمیسیون از طرح‌ها و خواسته‌های احزاب در چارچوب قانون و در صورتی که انتخابات 28 میزان را صدمه نرساند، حمایت می‌کند.
او گفت که بایومتریک رای‌دهندگان در حال حاضر ممکن نیست و چهارده ما پیش وقتی کمیسیون این طرح را پیشنهاد کرد، احزاب به آن توجه نکردند. او گفت: «در این موقع حساس زمانی موضع استفاده از تکنالوژی از لحاظ زمانی هم غیر ممکن است، موضوع بودجه هم مطرح است، عدم حمایتی که قبلا احزاب و جریان‌های سیاسی و نهادهای ناظر انتخاباتی داشتند پروسه را با مشکل مواجه کرد.»
کمیسیون انتخابات در حال حاضر به نظارت بیش‌تر احزاب تاکید می‌کند و می‌گوید که بخاطر شفافیت هرچه بیش‌تر انتخابات، احزاب و جریان‌های سیاسی می‌توانند نقش نظارتی خود را بیش‌تر سازند. این کمیسیون می‌گوید هرقدر که احزاب بخواهند، به افراد آنان کارت نظارت می‌دهد.
آقای ابراهیمی گفت: «به این معنا نیست که تمام پروسه زیر سوال برود و احزاب و جریان‌های سیاسی این پروسه ملی را صدمه برسانند و افکار عامه را خدشه‌دار بسازند.»
در همین حال فیفا یا موسسه انتخابات آزاد و عادلانه افغانستان می‌گوید که برآورده شدن خواسته‌های احزاب سیاسی و جریان‌های سیاسی در توان کمیسیون انتخابات و حکومت در شرایط کنونی نیست زیرا بایومتریک رای‌دهندگان کار ساده‌یی نیست.
محمد‌یوسف رشید، رییس فیفا به روزنامه اطلاعات روز گفت که خریداری و انتقال تجهیزات مورد نیاز، انتقال آن به ولایات، راه‌اندازی برنامه‌ی آزمایشی، کسب اطمینان از امنیت اطلاعات رای‌دهندگان و تنظیم سیستم بایومتریک در زمان کوتاه ممکن نیست.
آقای رشید گفت: «بعد از مرحله آزمایشی، بحث ظرفیتی که در کمیسیون نیاز داریم، استخدام کارمندان مسلکی و آموزش آنان، انکشاف اسناد حقوقی که در آن نقش کمپنی تعریف شود، مطرح است. برآورده شدن خواسته‌های احزاب سیاسی نیازمند یک مدت کافی برای اداره انتخابات است که مراحل را تنظیم و عیار کند. توافق اجتماعی را بارآورده و به مردم آگاهی عامه بدهد. این‌ها به وقت نیاز دارد.»
او گفت که اگر به خواسته‌های احزاب پاسخ داده شود، نیاز است که زمان برگزاری انتخابات نیز تغییر کند اما با توجه به شرایط جغرافیایی و اقلیمی افغانستان تغییر زمان برگزاری انتخابات نیز ممکن نیست.
احزاب و ائتلاف‌های سیاسی هشدار داده‌اند که اگر به خواسته‌های آنان پاسخ داده نشود، اقدامات بعدی را روی دست می‌گیرند. اما نهادهای ناظر بر روند انتخابات می‌گویند که رویارویی حکومت و احزاب سیاسی بر سر مسأله انتخابات نه تنها می‌تواند روند برگزاری انتخابات را صدمه برساند بلکه می‌تواند پایه‌های دموکراسی را نیز در کشور آسیب بزند.
انتخابات جنجالی 2014 ریاست‌جمهوری، کشور را تا مرز فروپاشی به پیش برد. در آن زمان بحث تقلب گسترده و ناتوانی کمیسیون‌های انتخاباتی در رسیدگی به شکایات انتخاباتی باعث شد تا امریکا پادرمیانی کرده و کمک کند تا حکومت وحدت ملی شکل بگیرد. اکنون که تنش میان احزاب سیاسی و حکومت در مورد انتخابات بیش‌تر می‌شود، نهادهای ناظر بر روند انتخابات می‌گویند اگر رویارویی احزاب و حکومت مدیریت نشود، ممکن است انتخابات 28 میزان بار دیگر افغانستان را تا مرز فروپاشی به پیش ببرد.