رحمت الله ارشاد
مرگ مارشال فهیم، یکی از کرسی‌های اجرایی و سیاسی ارگ را خالی کرد. اکنون پس از رفتن او، یکی از مأموریت‌های اصلی آقای کرزی معرفی جانشین فهیم به مجلس نمایندگان است. در حالی که هنوز روشن نیست رییس جمهور چه کسی را به مجلس معرفی خواهد کرد، زمزمه‌هایی وجود دارند که محمد یونس قانونی، بسم‌الله محمدی، احمد ولی مسعود، فضل احمد معنوی و صلاح‌الدین ربانی به عنوان گزینه‌هایی برای انتخاب رییس جمهور اند تا یکی از این افراد را به عنوان جانشین مارشال به مجلس نمایندگان معرفی کند.
اما کدام یکی از این گزینه‌ها می‌تواند در عهده‌داری مسئو‌لیت‌های این منصب موفق‌تر باشد؟ حالا با طرح این پرسش، مسئله‌ی اصلی این است که مسئو‌لیت مهم جانشین مارشال با توجه به زمان باقی مانده تا برگزاری انتخابات و انتقال قدرت، چیست؟ معاونیت اول رییس جمهور، یکی از مناصب مهم اجرایی ارگ ریاست جمهوری است، اما درکنار آن، این منصب با توجه به حکم قانون اساسی و تجربه‌ی حکومت‌داری در افغانستان یک منصب کاملاً سیاسی نیز هست. در سنت سیاسی ده سال گذشته، این منصب با این پیش‌شرط همراه بوده است که قومیت نقش مهمی در عهده‌داری آن است. از این‌رو، این منصب با سیاست و قومیت نسبت پیدا می‌کند و از این منظر، جانشین احتمالی از قومیت تاجک خواهد بود. هم‌چنان انتخابات پیش‌رو، این ضرورت را برجسته می‌سازد که از میان گزینه‌های مطرح برای عهده‌داری این پست، بایستی شخصی به عنوان جانشین مارشال گزینش شود، که بتواند احتمال تقلب گسترده در انتخابات ریاست جمهوری را تضعیف کند و این‌گونه نقش سیاسی این منصب با توجه به زمان باقی مانده در انتخابات برجسته‌تر از چهره‌ی اجرایی آن است. کارهای اجرایی این چوکی همین اکنون هم به‌خوبی اجرا می‌شود، اما نقش سیاسی آن خالی و مهم است.
انتخابات یکی از تأثیرگذار‌ترین مؤلفه‌ها برای انتخاب جانشین مارشال است. لذا کرزی برای این‌که بتواند در برگزاری انتخابات سالم و قابل قبول برای تمامی نامزدان اطمینان بدهد، می‌تواند فردی را با بیش‌ترین کارآیی در این زمینه معرفی کند. اگر نیت رییس جمهور و صلاح حزب جمعیت و ستاد انتخاباتی داکتر عبدالله عبدالله این باشد، در آن صورت فضل احمد معنوی بهترین گزینه برای جانشینی مارشال است. فضل احمد معنوی به عنوان رییس کمیسیون مستقل انتخابات، قاطعیت بی‌نظیری را در انتخابات پارلمانی گذشته از خود به نمایش گذاشت. او در مقابل خواسته‌های رییس جمهور کرزی برای دخل و تصرف در نتایج انتخابات ولایت غزنی تسلیم نشد و با صراحت و صداقت نتایج اعلام شده را غیرقابل عنوان کرد. هم‌چنان فضل احمد معنوی در گفت‌وگوهای رسانه‌ای نشان داد که تمام پیچ و خم انتخابات را درافغانستان می‌داند و بلد است که تقلب چگونه صورت می‌گیرد و راهکارهای مبارزه و جلوگیری از آن چیست.
از این‌رو، معنوی هرچند که گزینه‌ی جدی نیست، اما گزینه‌ی «خوب» هست. او می‌تواند تشخیص دهد که چه چیزی تقلب بود، چه چیزی نه؟ او می‌تواند بگوید که چگونه از تقلب می‌توان جلوگیری کرد. لذا حضور او برای مدیریت برنامه‌ی انتخابات و نقش دولت در این انتخابات مهم است. او اگر صلاحیت برگزاری و مداخله در انتخابات را ندارد، با جانشینی در معاونیت اول، قدرت جلوگیری از تقلب توسط مأموران و کارمندان دولت را دارد. لذا گزینش او برای انتخابات و جلوگیری از انتخابات مهم است. یکی از خطرهای جدی پس از برگزاری انتخابات این است که تمامی ستادها به تقلب و اتهام زدن‌ها پس از انتخابات متوسل خواهد شد و این‌گونه تیم‌های بازنده در تلاش خواهند بود که نتایج انتخابات را نا‌مشروع جلوه دهند. اکنون با توجه به این‌که زمزمه‌هایی وجود دارند که رییس جمهور به‌نحوی از دو نامزد (زلمی رسول و اشرف غنی) حمایت می‌کند و معاون دومش عملاً در کنار اشرف غنی احمدزی است، منطقی است که معنوی به حمایت حزب جمعیت و تکت انتخاباتی داکتر عبدالله عبدالله برای این منصب پیش‌نهاد شود و این‌گونه معنوی می‌تواند از جانب دیگر جلو اتهامات بی‌مورد و بی‌مایه در مورد تقلب در انتخابات را نیز بگیرد.
اما دشواری کار این‌جاست که فضل احمد معنوی پایگاه مردمی و سیاسی در حد قانونی و صلاح‌الدین ربانی ندارد. لذا بعید است که رییس جمهور او را گزینش کند. ولی زمان باقی مانده از عمر حکومت و مسئو‌لیت کلان برگزاری انتخابات ایجاب می‌کند که رییس جمهور و سایر طرف‌های دخیل در این قضیه بر جانشینی معنوی فکر کند و نقش او را سبک و سنگین کند.
