سکنیه امیری
مقام‌ها در وزارت شهرسازی و مسکن می‌گویند که به‌منظور جلوگیری از آلودگی‌های زیستمحیطی در چهار زون پایتخت، چهار تصفیه‌خانه‌ی فاضلاب می‌سازند. قرار است یکی از این تصفیهخانهها تا سال آینده‌ی خورشیدی به بهرهبرداری برسد.
به گفته‌ی مسوولان وزارت شهرسازی و مسکن، این تصفیهخانهها در مناطق خواجهبغرا، خیرخانه، شاه شهید و غرب کابل ساخته می‌شود.
فاضلاب در این تضفیه‌خانه‌ها تا 70 درصد تصفیه می‌شود که از آب آن برای سرسبزی و شست‌وشو، از مواد جامد آن برای زمین‌های کشاورزی و از گاز آن برای تولید مقداری برق استفاده خواهد شد.
مراحل کار ساخت ابتدایی این تصفیهخانهها در حالی روی دست گرفته شده که به گفته‌ی مسوولان اداره‌ی محیط زیست و اداره‌ی مرکزی آمار افغانستان، 60-70 درصد آب‌های آشامیدنی کابل آلوده و غیربهداشتی است.
طرح ساخت تصفیه‌خانه از سوی ریاست مستقل حفاظت از محیط زیست طراحی شده و قرار است که وزارت شهرسازی و مسکن آن را اجرا کند.
نیلوفر لنگر، سخنگوی وزارت شهرسازی و مسکن به روزنامه اطلاعات روز میگوید: «وزارت شهرسازی و مسکن کار روی زیربناسازی شهرها را آغاز کرده که شهر کابل در اولویت قرار دارد. یکی از آن‌ها ساخت سیستم فاضلاب و تصفیه‌ی فاضلاب است. براساس طرحی که کار روی آن جریان دارد، شهر کابل به چهار زون تقسیم شده و برای هر زون یک تصفیه‌خانه‌ی فاضلاب غیرمتمرکز ساخته می‌شود.»
به گفته‌ی خانم لنگر، رهنمود تخنکی تصفیه‌ی سیستم فاضلاب غیرمتمرکز تهیه شده و به‌منظور جلوگیری از بدترشدن وضعیت زیستمحیطی و آلودگی آب‌های زیر زمین، فاضلاب از ساحات جمع‌آوری شده و به این تصفیه خانه‌ها منتقل می‌شود.
خانم لنگر اضافه می‌کند: «تلاش ما این است که هر چه زودتر به وضعیت نابه‌سامان شهری پایان دهیم و تا آغاز سال نو، یکی از این تصفیهخانهها را به بهرهبرداری بسپاریم.»
«70 درصد منازل مسکونی چاه فاضلاب ندارد»
براساس گفته‌های مسوولان ریاست مستقل حفاظت از محیط زیست کمتر از 30 درصد خانه‌ها در کابل چاه فاضلاب دارد. قرار است که فاضلاب این خانه‌ها توسط تانکرهای فاضلاب جمع‌آوری و سپس تصفیه شود.
توفان جبران، مسوول بررسی پیامدهای زیستمحیطی فاضلاب کابل میگوید: «بیش‌تر خانه‌ها در کابل چاه جذبی دارند. بیش‌تر مواقع مردم مواد جامد فاضلاب را از این چاه‌ها، در کانال‌ها، دریا‌ها و روی زمین‌های کشاورزی در کابل تخلیه می‌کنند. هر چند در طول چند سال ما تلاش کردیم با دست‌گیری و جریمه کردن شمار این افراد، مانع روند تخلیه‌ی فاضلاب شویم، اما متاسفانه موثر نبود. به دلیل بی‌توجهی باشندگان کابل به پیامدهای مخرب زیستمحیطی روند تخلیه‌ی فاضلاب، آب‌های زیرزمینی که منبع آب آشامیدنی مردم این شهر است، به‌شدت آلوده شده است.»
به گفته‌ی آقای جبران، اکنون پسابِ بیش از960 مخرج فاضلاب به رودخانه‌ی کابل می‌ریزد که هوا و محیط زیست پایتخت را به‌شدت آلوده کرده است. مسوولان ریاست حفاظت از محیط زیست تاکید می‌کنند که اکنون در کنار کم‌‌آبی و خشک‌سالی، بیش‌تر از 70 درصد آب‌های زیرزمینی کابل به همین دلیل غیربهداشتی و غیرقابل استفاده شده است.
پارسال اداره‌ی مرکزی آمار افغانستان نیز اعلام کرده بود که حدود ۶۰ درصد آب‌های آشامیدنی شهر کابل، به انوع آلاینده‌ها از جمله مدفوع انسان آلوده است.
به گفته‌ی مسوولان این میزان آلودگی آب آشامیدنی سبب شیوع امراض مختلف بین شهروندان افغانستان نیز شده است. مسوولان ریاست مستقل حفاظت از محیط زیست با تاکید می‌افزایند که روند روز‌افزون آلودگی‌های زیستمحیطی به‌ویژه آب‌های زیرزمینی، این اداره را بر آن داشته که برای کنترل این وضعیت، طرح ساخت تصفیه‌خانه‌ی فاضلاب را تهیه و اداره‌های مرتبط را مکلف به اجراکردن آن کند.
آقای جبران میگوید: «قرار طرح ما که وزارت شهرسازی آن را اجرا می‌کند، فاضلاب هفتاد درصد تصفیه می‌شود. شهرداری کابل از آب آن برای سرسبزی شهری و شست‌وشو استفاده خواهند کرد و در کنار آن در اختیار مردم قرار خواهد داد تا از آن به‌همین منظور استفاده کنند.»
از طرح تا ساخت؛ زمان ساخت تصفیه‌خانه‌‌های فاضلاب مشخص نیست
بنا به گفته‌ی مسوولان، نخستین تصفیه‌خانه‌ی فاضلاب در منطقه‌ی خواجه‌بغرای شهرکابل ساخته خواهد شد. احمد‌بصیر نثار، رییس کانالیزیسیون در وزارت شهرسازی و مسکن میگوید که بنا‌بر مشکلات مردم خواجهبغرا، کار روی شیوه‌ی ساخت تصفیه‌خانه فاضلاب در این منطقه از سال 1396 آغاز شده و اکنون نیز به‌شدت جریان دارد: «کار روی شیوه‌ی ساخت و طراحی اولین تصفیه‌خانه فاضلاب ساحه‌ی خواجهبغرا از سال 1396 آغاز شد که حالا تکمیل شده است.»
به گفته‌ی آقای نثار، این تصفیه‌خانه برای دو میلیون نفر در نظر گرفته شده است که ظرفیت تصفیه 600 متر مکعب فاضلاب را در یک روز دارا است. هزینه‌ی ساخت تصفیه‌خانه فاضلاب خواجهبغرا چهار میلیون دالر برآورد شده و قرار است که به‌زودی مرحله‌ی ساخت آن آغاز شود.
رییس کانالیزیسیون و فاضلاب در وزارت شهرسازی و مسکن همچنان میگوید که با تکمیل‌شدن کار تصفیه‌خانه فاضلاب خواجهبغرا، کار ساخت دیگر تصفیهخانهها را در دیگر نقاط شهر نیز آغاز می‌کند: «کار‌ها برای ساخت تصفیه‌خانه خواجهبغرا تکمیل شده و تنها روند انتخاب شرکت سازنده‌ی این تصفیه‌خانه باقی مانده که با انتخاب شرکت سازنده و آغاز کار روی تصفیه‌خانه، ما کار روی ساخت سه تصفیه‌خانه‌ی دیگر را نیز شروع خواهیم کرد.»
به گفته‌ی این مقام وزارت شهرسازی و مسکن، دومین تصفیه‌خانه در غرب کابل، سومی در ساحه‌ی 315 خیرخانه و چهارمی در ساحه‌ی حوزه هشت امنیتی در مناطقی از شاه شهید ساخته خواهد شد: «نظر به آسیب‌پذیری ساحات از آلودگی‌های زیستمحیطی مناطق دسته‌بندی شده است. قرار است تصفیهخانهها به‌ترتیب در غرب کابل، خیرخانه و در ساحه شاه شهید ساخته شود که کار روی مراحل مقدماتی این‌ها آغاز شده است.»
این مقام اما زمان تکمیل کار ساخت تصفیهخانهها را مشخص نمی‌کند: «ما حالا تنها طرح پروژه‌ها را داریم. با آن که تلاش برای تسریع روند ساخت جریان دارد اما باید گفت که کار عملی این پروژه‌ها نظر به جمعیت و ساختار مناطق سخت و زمان‌بر است و ما تعیین نمی‌توانیم که دقیقا چه زمانی این پروژه‌ها تکمیل شده و به بهرهبرداری سپرده خواهد شد.»
یک شهر 5 میلیونی و 4 تصفیه‌خانه فاضلاب
آگاهان امور محیط زیست، ساخت این تصفیهخانهها را در سامان‌بخشی وضع آشفته‌ی شهر کابل، خیلی موثر نمی‌دانند اما می‌گویند که این نخستین گام به سوی زیربناسازی است.
حسن غلامی، کارشناس محیط زیست در وزارت شهرسازی و مسکن میگوید: «ساخت تصفیه‌خانه‌ی فاضلاب برای شهر حیاتی است اما هزینه هنگفتی می‌طلبد. امید است که با در نظر داشت شرایط اقلیمی افغانستان عملی شود و در حد شعار باقی نماند.»
همین‌طور غلام‌محمد ملک‌یار، نیز کارشناس محیط زیست معتقد است که با توجه به جمعیت پنج میلیونی کابل و نابه‌سامانی و آشفتگی آن، این تصفیهخانهها ظرفیت اندک دارد و جواب‌گوی این شهر نیست و باید بخش خصوصی نیز در این عرصه همکاری کند.
آقای ملک‌یار میگوید: «هر چند در وضع کنونی ساخت چهار تصفیه‌خانه‌ی فاضلاب برای جمعیت کنونی کابل بسنده نیست، اما خبر بسیار نویدبخش است. امید است که سکتور‌های خصوصی نیز در این بخش همکار شود و ساخت تصفیه‌خانه در حد شعار باقی نماند.»
در حالی که اداره ملی حفاظت از محیط زیست تاکید می‌کند که در حال حاضر کمتر از 30 درصد خانه‌ها در کابل چاه سپتیک دارند و مابقی همچنان به‌‌وضع آشفته‌ی شهری دامن می‌زند، مسوولان وزارت شهرسازی و مسکن میگوید که روی زیربناسازی شهری به‌شدت کار می‌کنند.
نیلوفر لنگر، سخنگوی وزارت شهرسازی و مسکن میگوید: «وزارت شهر سازی برای ساخت و ساز‌ها طرزالعمل خاصی را ساخته که تمرکز آن روی زیربناسازی و مراعات استندرد‌های لازم و ضروری در بخش ساخت و ساز مسکن است. یکی از موارد خیلی جدی که مطرح شده، سیستم فاضلاب است و در صورتی که شرکت‌های ساختمانی و اعمار‌کننده‌های شهرک‌ها آن را رعایت نکنند، ساخت و ساز متوقف و مسترد می‌شود، جریمه‌های هنگفت مالی و حتا در کنار پرداخت جریمه، ساخت و ساز به کلی تخریب خواهد شد.»
براساس آمار وزارت شهرسازی و مسکن، هم اکنون نزدیک به 70 درصد از ساخت و ساز‌ها غیرمعیاری است. غیرمعیاری بودن ساخت و ساز‌ها مشکلات زیادی را برای همه به بار آورده است که عمده‌ترین آن، نبود آب آشامیدنی بهداشتی و سیستم فاضلاب است. با این حال به گفته‌ی مسوولان ریاست مستقل حفاظت از محیط زیست تنها یک تصفیه‌خانه‌ی فاضلاب در شهر کابل فعال است که ظرفیت اندکی دارد و اگر این وضع ادامه یابد در چند سال آینده در شهر کابل زندگی ممکن نخواهد بود.