پس از سال ۲۰۰۱ میلادی، یکی از برنامه‌های دولت افغانستان در راستای مبارزه با مواد مخدر، کشت زعفران به عنوان طرح بدیل خشخاش بوده است. حالا زعفران یا طلای سرخ در کنار تریاک رتبه‌ی نخست را در سطح جهان برای افغانستان رقم زده است.
مقام‌های وزارت‌های زراعت و مبارزره با مواد مخدر کشور می‌گویند که طرح بدیل، یکی از برنامه‌های موفق افغانستان در راستای مبارزه با مواد مخدر بوده است.
هرچند در سال‌های اخیر تلاش‌های گسترده‌یی برای مبارزه با مواد مخدر در افغانستان صورت گرفته است، اما برخلاف میزان هزینه‌یی که دولت برای مبارزه به این مواد پرداخته، موفقیت چندانی نداشته است.
در سال گذشته بیش از ۳۲۸ هزار هکتار زمین در سراسر افغانستان خشخاش کشت شده است و حاصلات آن بیش تر از ۹۰۰ تن تریاک بوده است. در حالیکه تمام زعفران افغانستان در همین سال، ۱۰ تن بوده است. به این ترتیب بار دیگر افغانستان به تنهایی بیش از ۹۰ درصد مواد مخدر جهان را تولید کرده و همچنان جایگاه نخست را حفظ کرده است.
از جمله‌ی بدیل‌های کشت خشخاش، کشت زعفران، چشم‌انداز تازه‌یی در افغانستان خلق کرده و به عنوان یگانه زعفران مرغوب در بازارهای جهانی شناخته شده است. اکنون کشت زعفران در ۳۳ ولایت کشور با حمایت دولت جا افتاده است.
حالا مسوولان وزارت زراعت می‌گویند که داشتن رتبه‌ی نخست کیفیت بر روی نرخ و تقاضای زعفران افغانستان در سطح جهان تأثیر گذاشته و به همین دلیل شماری از کشورها سعی دارند، زعفران خود را به نام محصول افغانستان به بازار عرضه کنند.
به تازگی رییس جمهوری کشور واردات زعفران و پیاز آن را ممنوع اعلام کرد و هدف از آن را «حفظ جایگاه جهانی، پایداری کیفیت، ارزش‌افزایی و گسترش تولید زعفران افغانستان» خواند.
بر اساس گفته‌های مسوولان وزارت زارعت، سال گذشته بیشتر از پنج تن زعفران به افغانستان قاچاق شده است.
اکبر رستمی، سخنگوی وزارت زراعت می‌گوید: «در سال گذشته افغانستان ۱۰ تن زعفران تولید کرده اما بیشتر از ۱۵ تن صادرات داشته است. این نشان می‌دهد که بیشتر از پنج تن زعفران از کشور‌های دیگر به گونه‌ی قاچاقی به افغانستان وارد شده و سپس به نام زعفران افغانستان صادر شده است.»
کشت زعفران، طرح موفق
وزارت مبارزه با موادر مخدر کشور می‌گوید که دولت افغانستان تلاش دارد تا برای محو کشت خشخاش، طرح‌های بدیل و از جمله کشت زعفران را تقویت کند. به گفته‌ی مسوولان این وزارت، در جریان چهار سال، حدود ۴۰ میلیون دالر در بخش توسعه‌ی کشاورزی هزینه شده است.
حنیف دانشیار، سخنگوی وزارت مبارزه با مواد مخدر می‌گوید که اجرای طرح بدیل خشخاش برای بیش از ۲۱ هزار نفر در افغانستان شغل دایمی ایجاد کرده و کشاورزان بیش از ۳۰ میلیون دالر درآمد داشته است.
حکومت افغانستان تا کنون در قالب طرح بدیل خشخاش در بخش‌های ایجاد فارم مرغ‌داری، کشت سویابین، کشت زعفران، کشت الویرا، کشت گل رز و کشت پخته سرمایه‌گذاری کرده است.
مسوولان وزارت مبارزه با مواد مخدر می‌گویند که از این جمله تا کنون افغانستان در بخش تولید گوشت، تخم‌مرغ به خودکفایی رسیده و تولید زعفران رونق یافته و صادرات آن منبع خوب درآمد برای کشاورزان شده است.
بر اساس گفته‌های مسوولان وزارت زراعت، هم‌اکنون از میان ۳۴ ولایت، تنها در ولایت هلمند طرح بدیل کشت خشخاش موفق نبوده و در دیگر ولایت‌ها این طرح اجرایی شده است.
در همین حال وزارت زراعت می‌گوید که واردات زعفران و پیاز آن، باعث کاهش ارزش زعفران افغانستان و شیوع بیماری گیاه زعفران در این کشور شده است.
اکبر رستمی، سخنگوی این وزارت تأیید می‌کند که بیشتر زعفران و پیاز آن از ایران به ولایت‌های غربی افغانستان وارد می‌شود. ایران، افغانستان را به عنوان رقیب جدی در عرصه‌ی تولید زعفران می‌داند و تلاش می‌کند که در این رقابت به هر شکل ممکن برنده باشد.
در سال‌های گذشته نرخ یک کیلوگرام زعفران افغانستان در بازارهای جهانی ۸۰ الی ۱۰۰ هزار افغانی بوده است.
گسترش کشت زعفران
بر اساس برنامه‌ی ملی توسعه‌ی زعفران، قرار است که سطح زمین زیر کشت زعفران در سال‌های آینده در کشور از پنج هزار و ۲۰۵ هکتار بیشتر شود و میزان تولید آن به ۱۴-۱۶ تن برسد. بر مبنای برنامه‌ی ملی توسعه‌ی زعفران قرار است تا ۱۲ سال آینده، میزان تولید زعفران به ۷۰-۱۰۰ تن برسد.
اکبر رستمی، سخنگوی وزارت زراعت می‌گوید: «پیش از این در بیشتر از یک هزار هکتار زمین زعفران کشت می‌شد، اما با تطبیق طرح پنج‌ساله‌ی کشت پایدار زعفران، زمین‌های تحت زرع زعفران در کشور به پنج هزار و ۲۰۵ هکتار وسعت یافت و قرار است که گسترده‌تر شود.»
به گفته‌ی آقای رستمی، امسال بیش از ۲۴۵ تن پیاز زعفران به طور رایگان به کشاورزان توزیع شده که با کاشت آن، ساحه‌ی تحت کشت زعفران گسترش یافته است. انتظار می‌‌رود که امسال میزان تولید زغفران از ۱۰ به ۱۴ تن افزایش یابد.
بر اساس «طرح پنج‌ساله‌ی انکشاف پایدار زعفران» مقدار تولید زعفران افغانستان در سال جاری به ۱۴-۱۶ تن افزایش می‌یابد.
طرح توسعه‌ی ملی زعفران در سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ آغاز شد. به گفته‌ی مسوولان وزارت زراعت و وزارت مبارزه با مواد مخدر، حکومت برای تطبیق آن به طور جدی تلاش می‌کند.
حکومت برای بهبود کیفیت زعفران برنامه‌ی آگاهی‌دهی کشاورزان را روی دست گرفته و در دانشگاه‌های هرات، مزار و کابل مرکز‌های تحقیق و آموزشی را فعال کرده است.
به گفته‌ی آقای رستمی، به کشاورزان برای جمع‌آوری و خشک‌کردن زعفران آموزش داده شده و در کنار آن به شرکت‌های خصوصی جهت حفظ کیفیت این فراورده نیز خدمات فنی ارایه شده است.
اعطای نشان استندارد ایزو (ISO) به شرکت‌های معتبر و اعزام نیرو برای آموزش به خارج کشور برای بارکدگذاری و جلوگیری از تقلب از جمله‌ی این اقدام‌ها میباشد.
در کنار این‌ها، به گفته‌ی شماری از تولیدکنندگان زعفران، حکومت برای فروش زعفران، بازاریابی کرده است. مسوول شرکت «غوریان زعفران» می‌گوید: «حکومت در راستای کشت و فروش زعفران با بخش خصوصی همکار بوده، اما این همکاری با سراسری‌شدن زعفران در افغانستان باید بیشتر شود.»
اکنون نیز مسوولان وزارت زراعت می‌گویند که برای رشد تولید زعفران مراکز تحقیقیی را برای کشف امراض و مبارزه با آفات را ایجاد کرده است تا در زمینه‌ی کشت زعفران به کشاورزان خدمات تخصصی ارایه کند.
هنوزهم در ولایت‌های ناامن افغانستان خشخاش به پیمانه‌ی زیادی کشت می‌شود. برنامه‌ی طریح بدیل خشخاش در مناطق ناامن موفق نبوده است. امسال در ولایت‌های ناامن از جمله هلمند، قندهار، فراه، بدخشان و… خشخاش کشت شده است. در سال گذشته بیش از ۳۲۸ هزار هکتار زمین در سراسر افغانستان خشخاش کشت شده است. هزینه‌ی تخریب هر هکتار خشخاش در افغانستان ۲۵۰۰ دالر برآورد شده است.
