قبل از انتخابات پارلمانی طالبان تهدید کرده بود که این انتخابات را به چالش میکشد و مانع برگزاری آن خواهد شد. با وصف این تهدید طالبان، در ساعات اولیهی بامداد شنبه، گزارشها از اشتراک گستردهی مردم در انتخابات حکایت میکرد. شهروندان با وجود تهدیدهای جدی امنیتی و بیاعتمادی نسبت به این روند، برای ساعات طولانی در صفهای فشرده منتظر ماندند تا رأی بدهند. بر اساس گزارشهای رسانهها و شهروندان، حضور مردم در ساعات اولیهی روز شنبه بیش از حدی بود که انتظار میرفت، اما ناتوانی کمیسیون انتخابات و ادارهی ملی احصائیه در مدیریت این روند و هرج و مرج ناشی از آن باعث شد بسیاری ساعتها در پشت دروازههای بستهی مراکز رأیگیری بمانند و اشتیاق شهروندان به شرکت در انتخابات کاهش یابد.
میزان نارضایتی و شکایت از روند انتخابات بسیار زیاد است. کمیسیون انتخابات بهطرز ناامیدکنندهیی نشان داد که تصور روشنی از مشارکت مردم در این روند و در نتیجه آمادگییی برای مدیریت آن نداشته است. از جهتی دیگر شهروندان با جسارت و خطرپذیری بسیار و تحمل مشقتی که از ناتوانی مسوولان این روند ناشی میشد، در انتخابات شرکت ورزیدند. تحلیل و ارزیابی انتخابات صرفاً با تفکیک این دو موضوع از همدیگر ممکن است.
یکم: میزان مشارکت مردم در انتخابات از قبل، در زمان ثبت نام رأیدهندگان، مشخص شده بود. مطابق آخرین آماری که کمیسیون انتخابات ارائه داده، رقم کسانی که برای شرکت در انتخابات ثبت نام کردهاند قریب به 9 میلیون نفر میرسد. احتمال کاهش رأیدهندگان از مجموع کسانی که ثبت نام کردهاند، قابل تصور است. از این منظر میزان مشارکت مردم در انتخابات غافلگیرکننده نیست. در مورد رقم دقیق کسانی که ثبت نام شدهاند و تفکیک آنها از رأیدهندگان خیالی هنوز شک و تردیدهایی وجود دارد. بسیاری از چهرههای معروف سیاسی، از جمله گلبدین حکمتیار، رقم رأیدهندگان واقعی را بین سه تا پنج میلیون نفر تخمین زدهاند. قبل از برگزاری انتخابات اطلاعات روز گزارشی از عدم تناسب نفوس یازده ولسوالی با عدد رأیدهندگان این مناطق را منتشر کرد که به وضوح به احتمال تقلب در ثبت نام رأیدهندگان و در نتیجه دقیق نبودن فهرست کمیسیون انتخابات اشاره داشت. تعدد ناظران انتخاباتی در مراکز رأیدهی نباید به معنای توفیق دولت در افزایش مشارکت مردم در انتخابات تلقی شود. درک این مسأله برای تفکیک آرای درست از آرای تقلبی مهم است.
در هنگام ثبت نام برای شرکت در انتخابات، انگیزهی چندانی در میان مردم برای مشارکت در این روند وجود نداشت. به همین دلیل، در حالیکه افراد واجد شرایط رأی دادن تا دوازده میلیون نفر پیشبینی شده بود، صرفاً کمتر از سهچهارم آنها در این روند ثبت نام کردند. با این حال آنچه که امیدبخش و ستودنی است، جسارت مردم و خطرپذیری و به تبع حضور آنها در مراکز رأیدهی میباشد. مردم با اشتراک در انتخابات از یکسو حساسیت شان را در قبال سرنوشت سیاسی شان نشان دادند و از سویی بر اهمیت انتخابات در تعیین آیندهی سیاسی شان تأکید ورزیدند.
دوم: مدیریت انتخابات اما سراسر مایهی شرمساری و ناامیدی بود. در مواردی معدود کارمندان انتخابات مطابق گزارشهایی که در شبکههای اجتماعی نقل شد، تبدیل شده بودند. استفاده از دستگاه بایومتریک در فقدان آموزش و آگاهیدهی کافی مشکل خلق کرد. انتخابات با تأخیر بسیار و در برخی مراکز با لااقل شش ساعت تأخیر برگزار شد. اوراق و کتابچههای انتخابات در برخی مراکز کمتر از عدد کسانی بود که در آن مراکز ثبت نام کرده بودند. با این حال علیرغم تهدید طالبان و چالش جدی امنیتی و وقوع بیش از دو صد حادثهی امنیتی، رویداد بسیار ناگواری در این دو روز پیش نیامد.
کمیسیون انتخابات از این جهت با خطر مضاعف از دست دادن اعتبارش روبهرو شد. این نهاد که قرار است تا هفت ماه دیگر انتخابات جنجالی ریاستجمهوری را مدیریت کند، با عملکرد بسیار ضعیف و ناامیدکنندهاش موجبات بیاعتمادی بیشتر را فراهم آورد. با توجه به شک و تردیدها در مورد رقم ثبت نام شدهها در این انتخابات، افزایش شکایات و وجود مشکلات تکنیکی و قانونی غیر قابل اغماض در این روند، کمیسیون انتخابات و کمیسیون سمت شکایات انتخاباتی ناگزیرند در پرتو قانون عزم شان را برای تفکیک آرای درست از آرای نادرست جزم کنند و از تکرار شرمساری انتخابات در پایان این روند جلوگیری نمایند.