کمتیه‌ی مستقل مشترک نظارت و ارزیابی مبارزه علیه فساد اداری، روز سه شنبه (۱۵عقرب) در یک نشست خبری، گزارش نظارتی‌اش را در مورد تطبیق سفارشات این کمتیه در وزارت معارف منتشر کرد.
این کمیته، سال گذشته نیز پس از تحقیق و بررسی، گزارشی را زیر عنوان «ارزیابی و آسیب‌پذیری فساد اداری در وزارت معارف» منتشر کرده بود که در آن 113 مورد را در راستای بهبود مدیریت در وزارت معارف سفارش کرده بود. مسوولان این کمیته می‌گویند که بر اساس دومین گزارش نظارتی از وضعیت تطبیق سفارش‌ها، دریافته است که در ربع دوم امسال تنها دو سفارش از 113 سفارش در حد50 درصد و هشت سفارش دیگر در حدود 25 درصد تطبیق شده است. اما در ربع اول سال، 16سفارش از 113 سفارش به گونه‌ی کامل تطبیق شده است.
روزنامه اطلاعات روز با مرور گزارش 78 صفحه‌یی این کمیته دریافته که وزارت معارف به دلیل سومدیریت، در بخش‌های ارزیابی آموزگاران، شفافیت در استخدام، بازنشستگی کارمندان با مشکلات جدی مواجه است.
«نیمی از آموزگاران توانایی تدریس ندارند»
در گزارش کمیته‌ی مستقل مشترک نظارت و ارزیابی مبارزه علیه فساد اداری آمده است که جدی‌ترین مشکل در وزارت معارف فساد در استخدام آموزگاران است.
این کمیته دریافته که بیشتر استخدام‌ها بر مبنای مداخلات افراد قدرتمند و رشوه‌ستانی ماموران وزارت معارف صورت می‌گیرد و به همین دلیل نیمی از آموزگاران در کشور، شرایط لازم تدریس را ندارند.
بر پایه‌ی این گزارش، مقام‌های وزارت معارف بنا به درخواست اعضای پارلمان با فرستادن مکتوبی به ریاست‌های معارف در ولایت‌ها، دستور استخدام و تبدیلی آموزگاران را خلاف قانون صادر می‌کند.
وزارت معارف نفوذ و مداخله‌ی نمایندگان پارلمان را بر روند استخدام معلمان به گونه‌ی مبهم تأیید کرده است.
منابع بشری؛ یکی از اداره‌های آسیب‌پذیر وزارت معارف
وزارت معارف بزرگترین نهاد دولتی در بخش استخدام کارمند در افغانستان است. این وزارت نزدیک به 271 هزار و 900 کارمند دارد که 68درصد کارمندان خدمات ملکی دولت افغانستان را در بر می‌گیرد.
بر اساس گزارش کمیته‌ی مستقل مشترک نظارت و ارزیابی مبارزه علیه فساد اداری، وزارت معارف 168هزار و 484 آموزگار و 130 هزار و 49 کارمند اداری و 35 هزار و 697 کارمند قرار دادی دارد.
اسناد تمامی این کارمندان را ریاست عمومی منابع بشری که 340 کارمند دارد، بررسی و ارزیابی می‌کند. ریاست منابع بشری متشکل از دو آمریت و چند ریاست فرعی است. این ریاست، مسوولیت استخدام، ارتقای رتبه، ارتقای ظرفیت، طی مراحل سوانح و اسناد کارمندان وزارت معارف را به عهده دارد.
مهم‌ترین بخش مشکلات این ریاست، نداشتن آمار دقیق از کارمندانی است که بازنشسته می‌شوند.
در سال 1390 وزارت معارف اعلام کرد که سیستم مدیریت معلومات منابع بشری را به منظور دیجیتل‌سازی اسناد و سوانح کارمندان، ایجاد کرده که تمامی اسناد کارمندان را وارد سیستم می‌کند. اما بر اساس گزارش کمیته‌ی مستقل مشترک نظارت و ارزیابی مبارزه علیه فساد اداری، تاکنون که هفت سال از ایجاد این سیستم می‌گذرد، ریاست منابع بشری وزارت معارف از این سیستم به گونه‌ی درست آن کار نگرفته است.
در گزارش آمده که نام، مشخصات و اسناد 177هزار و 548 کارمند وزارت معارف درج این سیستم شده و اسناد نزدیک به 30 هزار تن دیگر هنوز ثبت این سیستم نشده است. هم‌چنان افرادی در وزارت معارف حضور دارند که تاکنون هیچ‌گونه سوانح و سوابق کاری‌شان در این وزارت ثبت نشده است.
کمیته‌ی مستقل مشترک نظارت و ارزیابی مبارزه علیه فساد اداری در گزارش خود گفته که عدم استفاده نادرست از این سیستم، زمینه‌ی فساد در ریاست منابع بشری وزارت معارف فراهم کرده است. در بخشی از این گزارش آمده: «فساد در ریاست منابع بشری وزارت معارف، نه تنها در بخش استخدام بلکه در حوزه‌ی ترفیع رتبه، انتقال معلمان از یک مکتب به دیگر مکتب، ارزیابی و عملکرد و تقاعد نیز وجود دارد.»
تا هنوز هشت هزار و 842 بست در وزارت معارف خالی است. وزارت معارف تصمیم داشته که 1800 بست جدید تدریسی را ایجاد و کارمند جدید استخدام کند اما ریاست جمهوری تا هنوز آن را تأیید نکرده است. براساس گزارش کمیته‌ی نظارت و ارزیابی، بیشتر معلمانی که برای طی مراحل اسناد‌شان به ریاست منابع بشری وزارت معارف مراجعه می‌کنند، برای اجرا شدن کارهای‌شان به کارمندان این وزارت رشوه می‌دهند.
در گزارش آمده که به دلیل عدم تطبیق سیستم مدیریت معلومات منابع بشری، روندهای منابع بشری بسیار پیچیده و طولانی است که حتا پرونده‌های برخی از آموزگاران در جریان طی مراحل گم می‌شود.
حسین رضایی، کارشناس در کمیته نظارت و ارزیابی مبارزه با فساد اداری می‌گوید که از 113 مورد سفارش این کمیته 16 سفارش در بخش استخدام آموزگاران، بهبود روش آموزش، ایجاد سیستم رسیدگی به شکایات، تهیه پلان مبارزه با فساد اداری در وزارت معارف و دیجیتل‌سازی شهادت‌نامه‌های فارغان صنف دوازده، تطبیق شده است.
کبیر حقمل، رییس نشرات وزارت معارف نیز می‌گوید این نهاد از گزارش کمیته‌ی نظارت و ارزیابی مبارزه با فساد ادری، استقبال کرده و در راستای تطبیق سفارش‌های آن تلاش می‌کنند. آقای حمقل گفت که رهبری وزارت معارف در راستای بهبود این نهاد توجه کرده و اکنون یک بخش از سفارش‌های کمته‌ی نظارت و ارزیابی مبارزه با فساد را تطبیق کرده است. به گفته او ارزیابی و استخدام آموزگاران یک مشکل جدی است که پس از این، استخدام از سوی کمیسیون اصلاحاتی اداری صورت می‌گیرد و سطح تحصیلات هر معلم نباید پایین‌تر از صنف چهارده باشد. حمقل افزود که بعد از این همه ساله بر اساس قانون کار و خدمات ملکی ارزیابی کارکرد آموزگاران و تمام کارمندان وزارت معارف انجام می‌شود.
عملکرد معلمان ارزیابی نمی‌شود
بر اساس گزارش کمیته‌ی مستقل نظارت و ارزیابی علیه فساد اداری، وزارت معارف نمی‌داند که چه تعداد از کارمندانش در جریان یک سال واجد شرایط بازنشستگی، ارتقای رتبه، ارتقای ظرفیت هستند.
کمیته‌ی نظارت و ارزیابی دریافته که بسیاری از آموزگارانی که باید شش سال قبل بازنشسته می‌شدند، هنوز هم مصروف تدریس هستند.
به گونه‌ی نمونه در ولایت هرات یک تعداد از آموزگاران چهار سال پیش مورد ارزیابی قرار گرفته اند ولی تا کنون از نتیجه‌ی آن خبر ندارند.
مسوولان ریاست منابع بشری وزارت معارف گفته‌اند که آن‌ها درحال نمونه‌گیری اند و هر سال به تعداد 2500 تا 3 هزار کارمند را شناسایی و به بازنشسته سوق می‌دهد.