- لیاقت لایق
همزمان با آغاز سال جدید تعلیمی و نواختن زنگ مکاتب، مسئولان وزارت معارف و رییس‌جمهور غنی از برنامه‌های حکومت در عرصه‌‌ی آموزش و پرورش خبر دادند و آمارها و طرح‌هایی را ارائه دادند که قرار است شماری از آنان در جریان پنج تا ده سال آینده تطبیق شود.
سال گذشته‌ی خورشیدی از سوی رییس‌جمهور غنی و وزارت معارف، سال آموزش و پرورش نام‌گذاری شده بود. امسال نیز مسئولان وزارت معارف از آغاز دهه‌ی آموزش و پرورش سخن زده و گفته‌اند که 12 سال (یک دوره‌ی کامل تعلیمی) به دهه‌ی معارف اختصاص داده شده است. نوریه نزهت، سخن‌گوی این وزارت به اطلاعات روز می‌گوید که در ظرف این مدت که از سال 1397 شروع و در 1409 خورشیدی پایان می‌یابد، برای رسیدن به اهداف شکل‌دهی فلسفه‌‌ی تعلیمی، تجدید نصاب، ایجاد مکاتب جدید، جذب اطفال بیرون از مکتب و … تلاش خواهد شد. وی می‌افزاید، در نظر است تا پایان سال 1409 خورشیدی، به تمام مشکلات فراراه معارف نقطه‌ی پایان گذاشته شود.
نیمی از مکاتب ساختمان ندارد
رییس‌جمهور اشرف غنی که به روز دوشنبه (5 حمل) در برنامه‌ی آغاز سال جدید تعلیمی (زنگ مکتب) سخن می‌گفت، بار دیگر آماری را در راستای انکشاف آموزش و پرورش و برنامه‌های آینده ارائه کرد. گزارش‌ها از سال گذشته می‌رساند که در حدود نیمی از مکاتب در افغانستان ساختمان معیاری ندارند. این درحالی است که در آغاز سال گذشته‌ی تعلیمی، رییس‌جمهور اشرف غنی وعده داده بود که در ظرف دو سال حدود شش هزار باب مکتب اعمار خواهد شد. اما حال که یک سال از این وعده می‌گذرد، بنابر گفته‌ی سخن‌گوی وزارت معارف، به دلایل تاخیردر تعیین زمین، بودجه و مانع‌های دیگر تا هنوز یک درصد آن نیز تکمیل نشده است.
رییس‌جمهور اشرف غنی در سخنرانی‌اش در روز دوشنبه (5حمل) گفت که حدود دو هزارو 700 باب این مکاتب در آینده‌ی نزدیک تکمیل و برای باقی آن نیز در جریان سال روان بودجه اختصاص خواهد یافت. نوریه نزهت سخن‌گوی وزارت معارف به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که تا پایان سال روان کار ساخت دو هزارو 700 باب تکمیل خواهد شد. همچنان به گفته‌ی خانم نزهت، از میان بیش از 100 باب مکتب که قرار بود از طریق قطعات پیش‌ساخت وزارت شهرسازی و اراضی ساخته شود، کار روی حدود 90 باب آن جریان دارد. سخن‌گوی وزارت معارف می‌گوید، مشکلِ نبود ساختمان برای مکاتب، تمام ولایت‌ها را شامل می‌شود.
میلیون‌ها کودک از آموزش و پرورش محرومند
وزارت معارف اعلام کرده است که در سال جدید خورشیدی حدود یک میلیون کودک دختر و پسر جدیدا شامل مکتب می‌شوند. در حال حاضر بیش از 9 میلیون و 500 هزار دانش‌آموز در کشور وجود دارند که 38 درصد آن را دختران تشکیل می‌دهند. همچنان براساس آمار ارائه شده از سوی سخن‌گوی وزارت معارف، اکنون در حدود 3.7 میلیون کودک از رفتن به مکتب محرومند که 75 درصد آن را دختران تشکیل می‌شود.
به گفته‌ی سخن‌گوی وزارت معارف مهم‌ترین عامل محرومیت کودکان از آموزش و پرورش، ناامنی، فقر اقتصادی، رواج‌های ناپسند فرهنگی و اجتماعی است. سخن‌گوی وزارت معارف در این مورد به اطلاعات روز می‌گوید که برای رفع این مشکل تفاهم نامه‌ای با نهادی تحت نام «تعلیم منتظر نمی‌ماند» امضا شده که به اساس آن در سه سال آینده قرار است حدود یک‌ونیم میلیون کودک محروم شناسایی و به مکتب شامل شود. از این میان 500 هزار کودک قرار است در سال روان شناسایی و جذب شوند و برای باقی آن نیز تلاش جریان دارد.
جدای از وضعیت کودکان محروم، بنابر گفته‌ی سخن‌گوی وزارت معارف، در کل حدود 60 درصد شهروندان افغانستان که اکثرا در سنین بالاتر از 24 سال قرار دارند بی‌سواد هستند. نوریه نزهت سخن‌گوی وزارت معارف می‌گوید، در سال جاری خورشیدی حدود 16 هزار کورس سواد‌آموزی در 34 ولایت افغانستان ایجاد خواهد شد.
کمبودآموزگاران، آموزگاران خیالی و غیرمسلکی
یکی از عوامل محرومیت دختران از رفتن به مکتب نبود و کمبود معلمان زن گفته شده است. بنابر آمارهای ارائه شده از سوی سخن‌گوی وزارت معارف، از میان حدود 230 هزار آموزگار در مکاتب دولتی تنها 80 هزار آن زن هستند. سخن‌گوی وزارت معارف به اطلاعات روز می‌گوید، اکنون در کل در حدود 70 هزار آموزگار کمبود است.
رییس‌جمهور اشرف در سخنرانی که روز دوشنبه (5 حمل) داشت گفت که روند استخدام حدود 11 هزار آموزگار جدید از طریق کمیسیون اصلاحات اداری و خدمات ملکی به‌زودی تکمیل خواهد شد. این درحالی است که سخن‌گوی وزارت معارف موجودیت آموزگاران خیالی را نیز در بخش‌های ناامن کشور می‌پذیرد و می‌گوید: «معلمان خیالی، نه در سطح بزرگ بلکه در سطح کوچک آن وجود دارد، آن هم در بخش‌های محدود و ناامن کشور که گروه‌های نظارتی وزارت معارف نمی‌توانند به آن بخش‌ها سفر کنند.»
خانم نزهت به اطلاعات روز می‌گوید، آمار دقیق معلمان خیالی تا هنوز مشخص نیست، اما برای رفع نگرانی، برنامه‌ی بیومتریک آموزگاران و کارمندان معارف سال گذشته از کابل شروع شده و در تمام ولایات تطبیق خواهد شد. همچنان پس از این پرداخت معاش آموزگاران از طریق سیستم الکترونیکی و بانکی خواهد بود که می‌تواند در شفافیت کمک کند.
در کنار چالش کمبود آموزگار و موجودیت آموزگاران خیالی، سخن‌گوی وزارت معارف می‌گوید، اکنون حدود 50 هزار از آموزگاران غیرمسلکی هستند. وی می‌افزاید قرار است این تعداد آموزگاران غیرمسلکی در طول پنج سال آینده به اساس برنامه‌ای که از سال 1396 به این‌سو در حال تطبیق است، از طریق جذب در مراکز تربیه معلم، مسلکی شوند. به گفته‌ی خانم نزهت این آموزگاران به تدریج در 49 مرکز تربیه معلم در سراسر کشور و 158 مرکز حمایتی تربیه معلم جذب خواهند شد.
رییس‌جمهور غنی نیز در سخنرانی‌اش در روز دوشنبه (5 حمل) به مناسبت زنگ مکتب و آغاز سال تعلیمی جدید گفت که در پنج سال آینده به اساس هماهنگی و تفاهم وزارت‌های تحصیلات عالی و معارف، حدود 100 هزار آموزگار از درجه‌‌ی فوق بکلوریا به لیسانس و حدود 57 هزار از سطح بکلوریا به فوق بکلوریا ارتقا خواهند یافت.
بسته‌بودن دروازه‌های مکاتب از مشکلات دیگر فراروی آموزش و پرورش در کشور است. به اساس آمار وزارت معارف کشور، در ماه ثور سال گذشته حدود یک هزار و 80 مکتب بسته بود و وزارت معارف توانست در جریان سال گذشته دروازه‌های 500 باب آن را باز کند. اما اکنون بنابر آماری که وزارت معارف ارائه می‌کند حدود 400 باب مکتب دیگر بسته است. نوریه نزهت، سخن‌گوی وزارت معارف می‌گوید، 99 درصد عامل بسته بودن دروازه‌های مکاتب ناامنی است. به گفته‌ی خانم نزهت مکاتب بسته بیشتر در مناطق ناامن غزنی، زابل، پکتیکا، کندهار، هلمند، پکتیا و ارزگان است.
مکاتب با امکانات انترنیتی مجهز خواهد شد؟
با وجود چالش‌های کمبود آموزگاران و غیرمسلکی بودن آنان، نبود ساختمان برای نیمی از مکاتب، محرومیت میلیون‌ها کودک از رفتن به مکتب، بسته بودن مکاتب و سایر چالش‌ها اما ریاست جمهوری و مسئولان وزارت معارف می‌گویند در 9 ولایت کشور به شمول ولایت‌های کابل، بلخ، هرات و سایر ولایت‌هایی که دسترسی به انرژی برقی دارند، مکاتب با فایبر نوری، کمپیوتر و امکانات انترنیتی مجهز شده است.
رییس‌جمهور افغانستان در سخنرانی‌اش در روز دوشنبه (5 حمل) گفت که در مرحله‌ی نخست این برنامه در حدود 115باب مکتب به فایبر نوری وصل و 31 مکتب دیگر با امکانات کمپیوتر و انترنیت مجهز شده است. به گفته‌ی رییس‌جمهور، در مراحل بعدی یک هزار و 290 باب مکتب با فایبر نوری وصل خواهد شد. نوریه نزهت، سخن‌گوی وزارت معارف نیز به اطلاعات روز می‌گوید، این پروسه دوام‌دار است و وزارت معارف پلان دارد تا از طریق دسترسی به انترنت سهولت آورده و زمینه‌ی تعلیم از راه دور را نیز فراهم کند.
کمبود، چاپ و فروش کتاب‌های وزارت معارف در بازارهای آزاد نیز از مشکلاتی است که فراروی معارف کشوراست. محمد میرویس بلخی اخیرا در مصاحبه با طلوع نیوز گفته است که اکنون در حدود 90 میلیون جلد کتاب کمبود داریم و قرار است در سال جاری 49 میلیون جلد کتاب چاپ شده و در دست‌رس دانش‌آموزان قرار گیرد. آقای بلخی فروش کتاب وزارت معارف را در بازار آزاد رد می‌کند و می‌گوید از این‌که این وزارت به هدف سهولت، نسخه‌ی الکترونیکی کتاب‌ها را در اختیار مکتب‌های خصوصی قرار داده است. از این لحاظ ممکن است در بازار آزاد به چاپ رسیده و فروخته شود.
گفتنی است که در گزارش دیدبان شفافیت افغانستان در موضوع فساد در ادارات دولتی، معارف در کنار قضا و دادستانی از فاسدترین ادارات دولتی تشخیص شده است. این گزارش در ماه قوس سال گذشته‌ی خورشیدی منتشر شده بود.