اداره‌ی ملی احصائیه و معلومات افغانستان نخستین بار فقر در این کشور را با استفاده از «شاخص فقر چندبُعدی» بررسی کرده است. یافته‌های شاخص فقر چندبُعدی افغانستان نشان می‌دهد که عوامل متعددی در افزایش فقر دخیل بوده است.
مسئولان اداره‌ی احصائیه و معلومات افغانستان روز یک‌شنبه (11 حمل) در یک نشست در مرکز اطلاعات و رسانه‌های حکومت گزارش شاخص فقر چندبُعدی افغانستان را منتشر کردند و اعلام کردند که فقر در کشور را در پنج بُعد و 18 شاخص بررسی شده است.
اداره‌ی ملی احصائیه در این گزارش فقر چندبُعدی را تعریف کرده و گفته است در صورتی که یک فرد در 40 درصد از ابعاد تعیین شده فقیر باشد، در فقر چندبُعدی قرار دارد.
براساس گزارش جدید این اداره، بیش از نیمی از نفوس مردم افغانستان یا 51.7 درصد آن در چند بُعد فقیر اند و عوامل متعدد در فقیری این افراد دخیل است.
احمد جاوید رسولی، رییس اداره‌ی ملی احصائیه و معلومات کشور گفت که این گزارش وضعیت زندگی مردم افغانستان را در پنج بُعد صحت، تعلیم و تحصیل، وضعیت زندگی، کار و تکان‌ها (عاید، تولید، امنیت) و 18 شاخص شامل مصونیت غذایی، ولادت به کمک افراد ماهر صحی، حضور در مکتب، تعلیم دختران، تعلیم پسران، دسترسی به آب، دسترسی به سیستم فاضلاب شهری، دسترسی به برق، دسترسی به مواد سوخت برای پخت‌وپز، مسکن، مالکیت دارایی و زراعت، وابستگی، بی‌کاری، کم‌کاری، شامل نشدن جوانان در کار، تحصیل و آموزش، تولید، عاید و امنیت بررسی کرده است.
آقای رسولی همچنان گفت در این گزارش از داده‌هایی که پیش از این در جریان بررسی وضعیت زندگی مردم جمع‌آوری شده بود، استفاده شده و هدف آن کمک به نهادهای مختلف انکشافی کشور است تا بتواند راه‌کارهای مختلف را براساس آن تهیه کنند.
او افزود: «ارقام این گزارش را در اختیار تمام ادارات مرتبط چون وزارت‌های صحت عامه، تحصیلات عالی، معارف، کار و امور اجتماعی، اقتصاد و دیگر ادارات مرتبط قرار داده می‌شود تا براساس این معلومات پالیسی‌ها و استراتژی‌هایی که ساخته می‌شود، بازده خود را داشته باشد.»
از سویی هم، تجمع پالیسی‌ها و ایجاد هماهنگی میان وزارت‌ها به سطح دولت، ارائه‌ی مشخصات کلیدی نفوس (برجسته ساختن مشخصات کودکان، نفوس دهاتی و کوچی، مناطق پرنفوس و ساحات با سطح فقر بلند)، ارائه‌ی شواهد برای تخصیص بودجه و ارائه‌ی جزئیات به تفکیک ولایت در مورد مشخصات فقر برای انسجام پالیسی‌های موثر از موارد کاربردی شاخص فقر چندبُعدی گفته شده است.
در همین حال، مصطفی مستور، وزیر اقتصاد کشور نیز گفت که میزان فقر رابطه‌ی مستقیم با جمعیت هر خانواده دارد. او در حالی به جمعیت خانواده‌ها اشاره کرد که 33 درصد افراد فقیر در گزارش اداره‌ی احصائیه گفته‌اند که در یک خانواده‌ی چهار نفره زندگی می‌کنند اما بیش از 61 درصد از افراد فقیر در خانواده‌ای زندگی می‌کنند که بیشتر از ده عضو دارد.
مصونیت غذایی
یافته‌های شاخص فقر چندبُعدی افغانستان نشان می‌دهد که عدم مصئونیت غذایی از 30 درصد در سال 1391 خورشیدی به 45 درصد افزایش یافته و در حدود 13 درصد نفوس افغانستان مصونیت غذایی ندارند. همچنان یک سوم نفوس کشور یعنی در حدود 30 درصد قادر به خوردن دست‌کم 50 گرام پروتین در یک روز نمی‌باشند. براساس یافته‌های این شاخص، از هر پنج نفر، دو نفر یعنی 39 درصد نفوس افغانستان دارای مصرف غذایی با تنوع پایین بوده که فاقد مواد مغذی کافی، پروتین‌ها و مواد مغذی کوچک (ویتامین‌ها و منرال‌ها) می‌باشد.
همپنان نتایج سروی وضعیت زندگی مردم افغانستان نشان می‌دهد که در جریان سال‌های 1395 الی 1396 درصدی زنان باردار که دست‌کم یک بار معاینه‌ی پیش از ولادت دارند از 23 درصد در جریان سال 2005 میلادی به 70 درصد در حال حاضر افزایش یافته است.
وضعیت زندگی
نخستین گزارش شاخص فقر چندبُعدی افغانستان نشان می‌دهد که بیش از نیمی از نفوس این کشور یعنی 51.7 درصد از مردم از نگاه فقر چندبُعدی به‌طور سرانه فقیر اند که این رقم نزدیک به 18 میلیون نفر را شامل می‌شود. در مورد شدت فقر نیز گفته شده است که 52.5 درصد از افراد فقیر به‌طور اوسط در بیشتر از نیمی از شاخص‌های 18 گانه محروم هستند.
یافته‌های این گزارش همچنان نشان می‌دهد که در 47.9 درصد خانوارها در کشور هیچ زن بزرگ‌تر از ده سال باسواد که گاهی به مکتب رفته باشد، وجود ندارد. همچنان 41.3 درصد مردم از مواد سوخت جامد استفاده می‌کنند که خطر مبتلا شدن به امراض تنفسی را در قبال دارد.
براساس این گزارش، 39.1 درصد خانوارها دست‌کم یک کودک به سن مکتب دارند که به مکتب نمی‌رود. 32.2 درصد خانوارها نیز کمتر از یک فرد شاغل در هر شش نفر وابسته دارند. همچنان این گزارش نشان می‌دهد که 24.8 درصد مردم تکان‌های امنیتی را تجربه کرده و دوباره از آن بهبود نیافته‌اند.
بازار نیروی کار
نخستین گزارش شاخص فقر چندبُعدی نشان‌دهنده‌ی آن است که بازار نیروی کار در افغانستان به‌طور قابل ملاحظه تحت فشار است. یافته‌های این گزارش همچنان نشان می‌دهد که تقریباً یک چهارم یعنی 24 درصد نیروی کار افغانستان بی‌کار‌اند. کیفیت پایین کاری و آسیب‌پذیری‌های آن، مولدیت پایین و وظایف با درآمد پایین سبب شده تا خانواده‌ها از فقر بیرون نشده و وضعیت زندگی آن‌ها بهبود نیابد. در این گزارش گفته شده است که از مجموع نفوس استخدام شده، 20 درصد آن به دلیل درآمد پایین نیاز به کار بیشتر دارند. همچنان گفته شده است که تنها 13 درصد نفوس شامل کار در افغانستان دارای شغل مناسب و شایسته هستند.
در همین حال فیض‌الله ذکی، وزیر کار و امور اجتماعی کشور نشر این گزارش را به موقع خوانده و می‌گوید که این وزارت از تمامی وسایل و امکانات دولت و سکتور خصوصی برای کاهش میزان بی‌کاری در کشور استفاده خواهد کرد.
آقای ذکی گفت: «مسأله‌ی اشتغال یک مسأله‌ی صرفاً اداری یا مالی نیست، مسأله‌ی اشتغال ارتباط مستقیم با کاهش فقر دارد، ارتباط مستقیم با ارتقای سطح مصونیت اجتماعی و مشارکت اجتماعی دارد.»
او افزود که پیش‌بینی‌هایی که سال گذشته در کنفرانس ملی کار صورت گرفته بود، به پیمانه‌ی زیاد درست ثابت شده و تحقق یافته است. به گفته‌ی او، در سال 1397 خورشیدی نهادهای مختلف مصرف‌کننده‌ی بودجه‌ی ملی 489 هزار و 627 کار مستقیم و غیرمستقیم را در سطح کشور ایجاد کرده است.
وزیر کار و امور اجتماعی علاوه کرد که در سال جاری خورشیدی نیز پیش‌بینی می‌شود که حدود 680 هزار کار مستقیم و غیرمستقیم در کشور ایجاد شود.
شاخص فقر چندبُعدی به تفکیک گروپ‌های سنی
شاخص فقر چندبُعدی افغانستان حاکی از آن است که 58 درصد از افرادی که در فقر چندبُعدی به سر می‌برند، را کودکان زیر 18 سال تشکیل می‌دهند و 56.4 درصد مجموع کودکان زیر 18 سال نیز در فقر چندبُعدی زندگی می‌کنند. همچنان یافته‌های این شاخص نشان می‌دهد که 48 درصد از افراد بین سنین 18 تا 39 سال و 49 درصد از افراد بالاتر از 40 سال در فقر چندبُعدی زندگی می‌کنند.
فقر چندبُعدی به تفکیک ساحات
براساس یافته‌های این گزارش، میزان فقر چندبُعدی کوچی‌ها 89 درصد، دهاتی‌ها 61.1 درصد، مردم شهری 18.1 درصد و در نهایت میزان فقر چندبُعدی در سطح ملی در حدود 52 درصد می‌رسد. شدت فقر نیز در میان کوچی‌ها به 56.1 درصد، در دهات به 52.6 درصد و در سطح شهر به 48.5 درصد و در نهایت در سطح ملی به 52.5 درصد می‌رسد.
میزان فقر چندبُعدی به تفکیک ولایت
براساس یافته‌های شاخص فقر چندبُعدی افغانستان، میزان فقر چندبُعدی در ولایت بادغیس به بالاترین حد آن یعنی 85.5 درصد و در ولایت کابل به پایین‌ترین حد آن یعنی 14.7 رسیده است. به همین ترتیب ولایت‌های نورستان، قندوز، زابل، هلمند و… پس از ولایت بادغیس در فهرست ولایت‌های بیشتر فقیر و ولایت‌های کاپیسا، پنجشیر، پکتیکا، لوگر و… در فهرست ولایت‌های کمتر فقیر قرار گرفته‌اند.
تعداد نفوس فقیر به تفکیک ولایت
اداره‌ی ملی احصائیه‌ی کشور در این گزارش گفته است که ولایت‌های هرات، ننگرهار، قندهار، قندوز، فاریاب، غزنی، هلمند، کابل و… دارای بیشترین تعداد افراد فقیر چندبُعدی است. ولایت‌های پنجشیر، نیمروز، کاپیسا، نورستان، پکتیکا، لوگر، جوزجان، کنر، زابل، بامیان و… نیز از جمله ولایت‌هایی است که کمترین تعداد افراد فقیر چندبُعدی را دارد.
فقر پولی و فقر چندبُعدی
در بخشی از این گزارش با اشاره به تفاوت میان شاخص فقر پولی و فقر چندبُعدی گفته شده است که 54.5 درصد مردم از لحاظ فقر پولی در سال 1395 و 51.7 درصد دیگر مردم از لحاظ شاخص فقر چندبُعدی در همین سال فقیر بوده‌اند. 36.3 درصد مردم اما از هر دو لحاظ یعنی از شاخص فقر پولی و فقر چندبُعدی فقیر بوده‌اند.
چالش‌ها و راه‌کارها
گفتنی است که وخیم شدن وضعیت امنیتی در کشور، بازگشت کتله‌ی عظیم از مهاجرین، کاهش حضور کشورهای بین‌المللی، کاهش کمک آن‌ها به افغانستان و وضعیت کلی اقتصاد از دلایل اصلی فقر چندبُعدی در کشور گفته شده است. در کنار آن عوامل ساختاری‌ای چون اشتراک اندک زنان در اقتصاد کشور و به‌طور کل در جامعه، سطح پایین تعلیم و تحصیل و مهارت نیروی کار و عمل‌کرد ضعیف نیروی کار از جمله عوامل مانع انکشاف در افغانستان بوده است.
از سویی هم اداره‌ی ملی احصائیه و معلومات کشور در شاخص فقر چندبُعدی افغانستان راه‌های حل برای کاهش فقر در این کشور پیشنهاد کرده است. حضور کودکان در مکتب، فراهم کردن خدمات صحی، گماشتن مردم به کار، بهبود مسکن و مواد سوخت و بهبود وضعیت امنیتی از راه‌های حلی است که در این گزارش پیشنهاد شده است.
گزارش شاخص فقر چندبُعدی افغانستان نخستین بار به کمک «مرکز ابتکارات فقر و انکشاف بشریOPHI در دانشگاه آکسفورد انگلستان» طرح و تهیه شده است. این گزارش روز یک‌شنبه با حضور احمدجاوید رسولی، رییس اداره‌ی احصائیه و معلومات، مصطفی مستور، وزیر اقتصاد، فیض‌الله ذکی، وزیر کار و امور اجتماعی، صبینا الکایر، رییس OPHI در دانشگاه آکسفورد و جیین گاف، رییس زون اداره‌ی یونیسف ارائه شد.
این گزارش در حالی به نشر رسیده است که پیش از این اداره‌ی احصائیه و معلومات کشور هر دو سال یک‌بار با سروی عاید و مصارف، تنها میزان فقر پولی در کشور را گزارش می‌داد.