- نیویورک تایمز ـ راد نوردلند و مجیب مشعل
شعار دیرینه ماموریت به رهبری امریکا در افغانستان مبنی بر اینکه «شانه به شانه» با متحد افغانش می‌ایستد، بیش از این در مورد مشاور امنیت ملی این کشور صدق نمی‌کند.
مقامات ارشد و دیپلمات‌ها در کابل تایید می‌کنند که مقامات امریکایی در افغانستان به خاطر اظهارات جنجال‌برانگیز محب در طی سفر اخیرش به ایالات متحده، بارها نشست‌هایی را که در آن ارشدترین مشاور رییس‌جمهور افغانستان حضور داشته، ترک کرده‌اند یا حاضر نشده‌اند.
عمومی‌شدن ناراحتی دولت افغانستان از ایالات متحده به وضعیت دشواری منجر شده که بیم آن می‌رود رییس‌جمهور اشرف غنی را، آن هم در یک مرحله‌ی حساس مذاکرات با طالبان، بیشتر از پیش به انزوا براند. دولت غنی تا هنوز در این مذاکرات شرکت نداشته است. در عین‌حال، شورش طالبان همچنان ادامه دارد و نیروهای افغان که عمدتا وابسته به ایالات متحده هستند، برای آنچه که می‌تواند تعیین‌کننده‌ترین فصل درگیری چند سال اخیر باشد، آماده می‌شوند.
این وضعیت واقعیت عجیب‌وغریبی را موجب شده که در آن زلمی خلی‌زاد دیپلمات کهنه‌کار امریکایی که این گفت‌وگوها را رهبری می‌کند، معاون رهبر طالبان را به‌عنوان یک «وطن‌پرست» تمجید می‌کند اما نمی‌تواند با دولت منتخب افغانستان که 18 سال با پول امریکا سرپا نگهداشته شده است و رهبری آن را رییس‌جمهوری به عهده دارد که نیمی از عمرش را در ایالات متحده به‌عنوان یک شهروند سپری کرده، زمینه‌ی مشترکی پیدا کند.
در محافل سیاسی و دیپلماتیک کابل به وضوح دیده می‌شود خشم امریکا که آقای محب را نشانه رفته بیشتر متوجه رییس وی آقای غنی است. آقای محب در اظهاراتش به احتمال زیاد داشت دیدگاه‌های آقای غنی را بیان می‌کرد. امریکایی‌ها با تمرکز بر آقای محب می‌توانند از رویارویی مستقیم با رییس‌جمهور غنی دوری کنند.
اما عصبانیتی که متوجه آقای محب است، شدید و شخصی است، چنانکه برخی از مقامات می‌گویند با اینکه همسر او امریکایی است، احتمال دارد به او ویزای ایالات متحده داده نشود. دوشنبه هفته‌ی گذشته هنگامی که آقای محب وارد جلسه‌ی برنامه‌ریزی‌شده سفرای ناتو در پایتخت افغانستان شد، معاون ماموریت دیپلماتیک ایالات متحده در کابل اوراق‌اش را برداشت و از جلسه خارج شد.
از آن زمان تا کنون آقای محب در جلسات با مقامات نظامی ایالات متحده معاون خودش را فرستاده است. دیپلمات‌ها و مقامات می‌گویند که آقای غنی تحت فشار شدیدی قرار گرفته و تقریبا انتخابی جز برکناری آقای محب، که سال‌ها از اعضای مرکزی تیم آقای غنی بوده است، ندارد.
وقت کم است: آقای خلیل‌زاد قرار است روز یک‌شنبه به افغانستان بازگردد تا با آقای غنی در مورد مراحل بعدی روند صلح دیدار کند. این دیدار ممکن است در صورت حضور آقای محب در اتاق، اتفاق نیافتد.
دیپلمات‌های غربی در افغانستان می‌گویند وضعیتی که آقای محب در آن قرار گرفته بی‌پیشینه است و به گفته‌ی یک دیپلمات اروپایی، ایالات متحده متحدان ناتو را تحت فشار قرار داده تا آن‌ها نیز آقای محب را نپذیرند.
محب 36 ساله در آگست سال گذشته پس از سه سال خدمت به‌عنوان سفیر افغانستان در ایالات متحده، به عنوان مشاور امنیت ملی افغانستان تعیین شد. نشانه‌های افزایش کشمکش در رابطه بین دو کشور از قبل دیده می‌شد.
رییس‌جمهور ترمپ که بیزاری‌اش از این جنگ مدت‌ها قبل برملا شده بود، هرگز به نظر نمی‌رسید به استراتژی جدیدی که به دولت افغانستان نوید همکاری بیشتر می‌داد و او آن را یک سال قبل اعلام کرده بود، متعهد باشد. در ماه دسامبر، ترمپ به طور غیرمنتظره از ارتش خواست تا برای خروج نزدیک به نیمی از 14 هزار سرباز امریکایی در افغانستان آماده شود.
مقامات افغان که روی تعهد تازه‌ی [امریکا] حساب کرده بودند، این تغییر ناگهانی [در تصمیم ترمپ] را به عنوان خیانت دیدند و آقای محب عصبانیت غنی را در بیان سرخوردگی دولت برای دیپلمات‌های غربی بازتاب داد. این سرخوردگی زمانی بدتر شد که ایالات متحده پس از سال‌ها رد گفت‌وگو با طالبان بدون حضور حکومت افغانستان، نظرش را تغییر داد.
در 12 مارچ در حالیکه آخرین دور مذاکرات در دوحه‌ی قطر به پایان رسید، آقای محب در ایالات متحده مصروف جروبحث علیه آن بود. آقای محب از نیویورک در مصاحبه‌ای با فاکس‌نیوز گفت که نمی‌توان به طالبان اعتماد کرد و اینکه هرگونه معاهده‌ی صلح با شورشیان بدون حکومت افغانستان بی‌احترامی به قربانیان حملات 11 سپتامبر و همچنین «یک میلیون امریکایی که در افغانستان خدمت کرده‌اند» خواهد بود.
بعدتر در همان هفته، آقای محب در صحبت با خبرنگاران در واشنگتن گفت که مقامات امریکایی در مورد مذاکرات شان با طالبان شفاف نبوده‌اند و اینکه حکومت افغانستان در عجله برای دست‌یابی به یک معاهده‌ی صلح، به حاشیه رانده شده است.
او گفت: «ما قربانی‌های زیادی داده‌ایم. آنچه به دست می‌آوریم معامله‌ای است که به صلح ختم نمی‌شود.»
او همچنین آقای خلیل‌زاد را که زاده‌ی افغانستان است، متهم کرد که می‌خواهد رهبری دولت موقت را به دست بیاورد.
آقای محب گفت: «برداشت در افغانستان و نظر مردم در دولت این است که شاید، شاید همه‌ی این صحبت‌ها برای ایجاد یک دولت موقت است که در آن او [خلیل‌زاد] می‌خواهد فرمان‌فرمای کل شود.»
اظهارات آقای محب خشم مقامات امریکایی را برانگیخته است و از زمان بازگشت به افغانستان، او از جلسات برنامه‌ریزی با ائتلاف نظامی به رهبری امریکا محروم شده است.
انتصاب چند مقام بلندپایه در ماه‌های اخیر از جمله وزیر داخله، وزیر دفاع و رییس ستاد ارتش که به نظر می‌رسد روابط کاری نزدیکی با ارتش ایالات متحده دارند، از تاثیر این تنش‌های دیپلماتیک روی نیروهای افغان کاسته است.
دور بعدی مذاکرات قرار است در اواسط ماه آپریل در دوحه میان چهره‌های سیاسی سرشناس افغانستان و شورشیان طالبان برگزار شود. طالبان تا کنون حاضر به مذاکره با دولت آقای غنی نشده‌اند و آن را یک «رژیم دست‌نشانده» می‌خوانند. اما این گروه در ماه فبروری در مسکو با سیاست‌مداران افغان که خارج از دولت هستند، گفت‌وگوهای غیررسمی برگزار کرد. مذاکرات پیش‌روی دوحه می‌تواند با دربرگرفتن مقامات دولت افغانستان که از آدرس شخصی خود شان حضور می‌یابند نه به‌عنوان هیأت رسمی دولتی، در این خصوص گامی به جلو باشد.
ایده این است پس از آنکه افغان‌ها پیشرفت‌های اولیه‌ای را با طالبان روی چارچوب دولت آینده حاصل کردند، آقای خلیل‌زاد دور دیگری از گفت‌وگوهای مستقیم را با طالبان به امید نهایی‌کردن توافق مقدماتی که او اخیراً با شورشیان به آن دست یافته، برگزار کند. در این چارچوب، نظامیان امریکایی در ازای تعهد طالبان مبنی بر اینکه اجازه نمی‌دهند تروریست‌ها از خاک افغانستان استفاده کنند، از افغانستان خارج خواهند شد.
پافشاری آقای خلیل‌زاد بر این بوده است که هدف وی آوردن طالبان به میز مذاکره با دولت افغانستان است. اما نزدیکان آقای غنی به خصوص پس از اینکه دولت افغانستان از طریق گزارش‌های خبری از نشست آقای خلیل‌زاد با طالبان در ماه اکتوبر باخبر شد، به آقای خلیل‌زاد به دیده‌ی شک و تردید می‌نگرند.
یکی دیگر از نکات مورد اختلاف در این اواخر، این بوده است که چقدر آقای خلیل‌زاد رییس‌جمهور افغانستان را در مورد گفت‌وگوهایش با طالبان در ماه جاری، در جریان گذاشته است. مقامات افغان می‌گویند که آقای خلیل‌زاد دوبار با آقای غنی تماس گرفته است که هرکدام آن بیش از چند دقیقه طول نکشیده است. با این‌حال، مقامات امریکایی می‌گویند که تماس‌های آقای خلیل‌زاد با رییس‌جمهور پرمحتواتر بوده است.
مقامات می‌گویند وقتی گفت‌وگوها به پایان رسید، آقای خلیل‌زاد با آقای غنی تماس گرفت که بگوید مجبور است فوراً به واشنگتن پرواز کند تا با رهبری خودش دیدار کند اما دو مقام امریکایی ـ جان بس سفیر امریکا در کابل و جنرال میلر فرمانده ارشد نیروهای امریکایی ـ که در مذاکرات شرکت کرده بودند در عرض 45 دقیقه [به کابل] رسیدند تا جزئیات را با رییس‌جمهور افغانستان در میان بگذارند.