لیاقت لایق
جاده‌ی حلقوی کابل، پروژهی ناموری است که از نخستین سروی آن از سوی یک شرکت ایتالیایی، حدود 11 سال می‌گذرد. دو سال پیش قرارداد مالی آن با بانک توسعه‌ی اسلامی امضا شد. شروع کار عملی پروژه در مدت یک سال، یکی از شرایط مهم این قرارد داد بود. اکنون یک سال از این پیش‌شرط می‌گذرد و هنوز کار عملی آن آغاز نشده است. مسئول عمومی پروژه می‌گوید که بخش نخست آن تا سال 2022 تکمیل می‌شود.
قرارداد تمویل بخش نخست این پروژه به ارزش 74 میلیون دالر میان وزارت مالیه و بانک توسعه‌ی اسلامی امضا و از سوی مجلس نمایندگان نیز تایید شده است. اکنون مسئولان وزارت ترانسپورت، عدم همکاری مردم در استملاک زمین را یکی از چالش‌های بزرگ در برابر تطبیق بخش نخست این پروژه می‌خوانند.
مردم از اجرای چنین برنامه‌های بزرگ استقبال می‌کنند، اما بنابر آنچه که ابهام و فساد در پروسه‌ی استملاک خوانده می‌شود، شماری از آنان حاضر نیستند در این پروسه همکاری کنند. استملاک زمین از سال‌ها پیش به این‌سو، به‌ویژه در یکی‌دو سال اخیر از موردهای مورد منازعه میان مردم و حکومت بوده است. منازعه‌ای که از آن بوی فساد نیز به مشام میرسد و آرامش را از زندگی شماری از ساکنان بخش‌هایی از ناحیه‌ی سیزدهم شهر کابل گرفته است.
شهرک سرخ‌آباد، منطقه‌ی فقیرنشین و دورافتاده‌ی ناحیه سیزدهم شهر کابل است. بخش نخست سرک حلقوی که شاهراه کابل – قندهار را به طول 20.7 کیلومتر به شاهراه کابل – لوگر وصل می‌کند، از این منطقه می‌گذرد. شماری از ساکنان این شهرک از کارکرد مبهم انجنیران ساحوی در تطبیق طرح و همچنان از بی‌برنا‌مگی اداره‌های مربوط در پروسه‌ی استملاک به ستوه آمده‌اند. این مردم سال‌هاست که به‌دلیل بگومگوهای جاده‌ی حلقوی و پروسه‌ی استملاک در خرید و فروش و ساخت‌وساز منازل‌شان سرگردان‌اند. برخی از آنان وزارت ترانسپورت، وکلای گذر و مسئولان ساحوی پروژه را به فساد، رشوه‌ستانی و تغییر مسیر جاده در برابر پول متهم می‌کنند.
چرا مردم در پروسه استملاک همکاری نمی کنند؟
نگرانی شماری از ساکنان منطقه‌ی سرخ‌آباد این است که از 11 سال به این‌سو «عده‌ای به‌نام‌های انجنیر و کارمندان وزارت ترانسپورت» این پروژه را وسیله‌ای برای اخاذی درست کرده‌اند. آنان می‌گویند که از سال 2008 تا کنون چهار بار انجنیران ساحوی در این منطقه نشانه‌گذاری‌های متفاوت کرده‌اند. در هر بار 20 تا 50 متر به سمت خانه‌های مسکونی تغییر جهت داده و ساکنان این خانه‌ها را سرگردان و متضرر کرده است.
صفرمحمد مبارز، یکی از بزرگان قومی به اطلاعات روز می‌گوید که براساس تغییرات اخیر حدود 300 خانه، چهار مسجد و یک مکتب که مطابق با مسیر تعیین‌شده‌ی قبل طرح و ساخته شده، در مسیر تغییرداده‌شده‌ی فعلی تخریب می‌شود. این مسأله مایه‌ی دل‌سردی و عدم اعتماد آنان نسبت به پروسه‌ی استملاک شده است.
آقای مبارز می‌گوید: «در آخرین نشانه‌گذاری، در مجموع 200 متر، نظر به مسیر اولی تغییر آمده که طبق آن ده‌ها میلیون افغانی به مردم ضرر میرسد.»
چمن دانش، یکی از وکلای گذر شهرک سرخ‌آباد می‌گوید که دلیل انجنیران ساحه در تغییر نشانه‌گذاری‌ها، اشتباه در دستگاه‌های موقعیت‌یابی «GPS» است. او می‌گوید دیگر کاسه‌ی صبر و حوصله‌ی‌شان لبریز شده و هیچ اشتباهی را نمی‌پذیرند: «در سال 2008 مسیر جاده از کمر کوه با پایه‌های آهنی نشانه‌گذاری شده بود، اما چهار سال پیش پایه‌های سمنتی به‌کار برده شد که حدود 50 متر پایین‌تر از نشانه‌های اولی بود. از سال گذشته به این‌سو با زهم دو بار نشانه‌گذاری شده که هر دو بار به همین میزان تغییرات آمده است. انجنیران می‌گویند، نشانه‌های قبلی اشتباه بوده است. مردم به ستوه آمده و نسبت به شفافیت پروسه مشکوک‌اند.»
آقای دانش می‌گوید، مردم به وعده های حکومت در خصوص پروسه‌ی استملاک بدبین‌اند: «پرداخت پول نقد یا زمین نیز از سوی حکومت واضح نیست. مردم اطمینان ندارند که حکومت به وعده‌اش درست عمل کند.»
مهدی روحانی سخن‌گوی وزارت ترانسپورت از اختصاص زمین و پول نقد برای صاحبان زمین اطمینان می‌دهد و می‌گوید که در این قسمت کمیته‌ی مشترک ادارات مربوطه فعال است و به‌صورت معیاری کار می‌کند.
ساکنان شهرک سرخ‌آباد چندین بار با برگه‌های درخواستی‌شان به وزارت‌خانه‌ها، مجلس نمایندگان و سایر ادارات مربوط مراجعه کرده و خواسته‌اند که تغییر مسیر جاده را بدون دلیلِ موجه نمی‌پذیرند، اما هیج توجهی به خواست‌شان نشده و پاسخ قناعت‌بخشی نگرفته‌اند.
آقای مبارز در این مورد می‌گوید که با جمعی از اهالی منطقه چندین بار به وزارت ترانسپورت و فواید عامه مراجعه کرده‌اند. مسئولان این وزارت به آنان اطمینان داده‌اند که مسیر اولی تغییر نمی‌کند، اما انجنیران ساحوی برخلاف گفته‌های مسئولان وزارت، نشانه‌گذاری می‌کنند و در اذهان مردم تشویش ایجاد می‌کنند: «ما نسبت به عملکرد مبهم انجنیران و وزارت مشکوکیم از این‌که با زورمندان یکدست باشند.»
بخش نخست جاده حلقوی کابل در سال 2008 میلادی از سوی یک شرکت ایتالیایی سروی و در سال 2013 از سوی انجنیران وزارت فواید عامه نقشه کشی شده است.
حکمت‌الله ظفرزی، مسئول عمومی جاده‌ی حلقوی کابل تغییر مسیر و اشتباه در نشانه‌گذاری‌ها را از پنج تا 50 متر در منطقه‌ی سرخ‌آباد و چندین نقطه دیگر می‌پذیرد، اما می گوید که این میزان تغییر طبیعی و قابل پیش‌بینی است. حال آن‌که آنچه که در ساحه مشاهده می‌شود و مردم محل نیز می‌گویند که تغییرات در مجموع بالای 200 متر رونما شده است.
آقای ظفرزی تاکید می‌کند که تغییر مسیر اصلی براساس نقشه‌ای که در دانشگاه امریکایی اوهایو تایید شده، امکان دارد.
«دلیل تغییر در موقعیت پایه‌های سمنتی و آهنی است که قبلا با دستگاه‌های جی.پی.اس دستی تثبیت شده است. اما اکنون نشانه‌های اخیر با دستگاه‌های پیشرفته انجام شده است و دیگر امکان تغییر در آن نیست.»
انجنیران ساحوی اخاذی می کنند؟
شماری از باشندگان محل و کارشناسان جاده‌سازی این میزان تغییرات را واقعی نمی‌دانند و انجنیران را به اخاذی متهم می‌کنند.
عباس مبارز، از باشندگان شهرک سرخ‌آباد می‌گوید که او یک‌بار بر سر این مسأله با یکی از انجنیران ساحوی برخورد فیزیکی کرده است. عباس مبارز می‌گوید: «انجنیر عابد به من گفت که در برابر پول مسیر جاده را تغییر داده و پایین آورده است و اگر من نیز پول بپردازم دو باره بالا می‌برد.»
آقای مبارز برخی از وکلای گذر ناحیه را نیز در فساد و اخاذی با انجنیران ساحه سهیم می‌داند و می‌گوید که در ایجاد بخشی از نگرانی‌ها و چالش‌ها آنان نیز دست دارند: «مردم نادان به آنان پول می‌پردازند تا از سر خانه‌های‌شان تغییر مسیر داده شود، درحالی‌که فقط فریب است.»
انجنیر عزیزالله سدید، از ساکنان این شهرک و همچنان کارشناس جاده‌سازی نیز انجنیران ساحه‌ای پروژه جاده‌ی حلقوی را به فساد و اخاذی متهم می‌کند. آقای سدید می‌گوید که تغییر در طراحی و نقشه از صلاحیت انجنیران ساحه‌ای نیست: «انجنیران ساحه صرف برای فریب مردم نقشه‌های هوایی را نشان می‌دهند و نشان‌های بدون ضرورت می‌زنند تا ذهن مردم را مغشوش کنند. در برابر آن با وعده‌ی همکاری از آنان پول می‌گیرند. درحالی‌که نقشه و دیزاین همان دیزاین اولی است که هیچ‌گاه به این اندازه تغییر نمی‌کند.»
مسئول عمومی جاده‌ی حلقوی کابل این اتهامات را رد می‌کند.
بخش نخست چه زمان تطبیق می‌شود؟
با وجود مشکلات در استملاک زمین، مسئولان وزارت ترانسپورت و انجنیران ساحه‌ای پروژهی جاده‌ی حلقوی کابل می‌گویند که اکنون پروسه‌ی استملاک بیش از سه کیلومتر این جاده تکمیل شده و 9 کیلومتر آن زمین دولتی است. به‌گفته‌ی مهدی روحانی، سخن‌گوی وزارت ترانسپورت، پروسه‌ی استملاک حدود 8 کیلومتر آن نیز تا یک ماه دیگر تکمیل می‌شود. آقای روحانی می‌گوید که فرمه‌ی عدم اعتراض بانک توسعه‌ی اسلامی را تا یک هفته‌ی دیگر دریافت می‌کنند و سپس بخش نخست این پروژه به داوطلبی گذاشته می‌شود.
شروع کار عملی پروژه در ظرف یک سال از شرایط قرارداد بودجوی بود که در سنبله 1396 با بانک توسعه‌ی اسلامی به امضا رسید. اما اکنون که نزدیک به دو سال از آن می‌گذرد، مسئول عمومی پروژه می‌گوید که دلیل تأخیر در تایید قرضه از سوی مجلس نمایندگان بود که در حمل سال 1397 انجام شد. با آن هم آقای ظفرزی می‌گوید که بخش نخست آن تا سال 2022 تکمیل می‌شود.
یکی از دلایل تأخیر در آغاز کار عملی همراه‌شدن فایبر نوری با این پروژه است. به گفته‌ی آقای ظفرزی، تأمین هزینه‌ی فایبر نوری از سوی وزارت مالیه و تایید آن نیز در این تأخیر نقش داشته است.
همچنان این مسئولان از پیشرفت کار بخش دوم جاده‌ی حلقوی شهر کابل می‌گویند. این بخش، شاهراه‌های کابل – قندهار و کابل – مزار را به طول 18 کیلومتر وصل می‌کند. حکمت‌الله ظفرزی می‌گوید که هزینه‌ی این بخش به ارزش 48 میلیون دالر از سوی عربستان سعودی وعده داده شده است که تا هنوز تایید مجلس نمایندگان را نگرفته است. تا کنون کار سروی این بخش تمام شده و 35 درصد دیزاین نیز تکمیل شده است. مسئول عمومی جاده‌ی حلقوی کابل می‌گوید که تا سه ماه دیگر دیزاین بخش دوم جاده‌ی حلقوی کابل نیز تکمیل می‌شود و روی سایر بخش‌ها تا کنون کار نشده است.
جاده‌ی حلقوی کابل در چهار بخش و به طول 117 کیلومتر از جاده‌ی کابل – جلال‌آباد در منطقه‌ی پلچرخى آغاز می‌شود. با عبور از نقاط تقاطع در جاده‌ی کابل – پروان در ولسوالى ده‌سبز، جاده‌ی کابل – ميدان وردگ در منطقه‌ی قلعه‌ی حيدرخان، ولسوالى پغمان و جاده‌ی کابل – لوگر در ولسوالى چهارآسياب، شهر کابل را دور می‌زند. با اجرای این طرح ازدحام ترافیکی و گشت‌وگذار موترهای باربری در داخل شهر کاهش می‌یابد.