روز دوشنبه نامزدان انتخابات ریاستجهموری اعتبارنامه دریافت کردند. رییس کمیسیون مستقل انتخابات در جمع نامزدان انتخابات ریاستجمهوری و نمایندگان آنها، اطمینان داد که انتخابات در سلامت کامل برگزار خواهد شد. حوا علم نورستانی گفت، شفافیت در برگزاری اولویت اول آنها است. زمانی زیادی برای برگزاری انتخابات باقی نمانده است. کمیسیون کارهای زیادی در پیش دارد، تنها با وعده نمیتوان به برگزاری انتخاباتِ شفاف امیدوار بود. برگزاری انتخابات شفاف یک میکانیزم روشن و عملی میخواهد و از طرف دیگر، نامزدان و مردم انتظارِ یک برنامهعمل روشن را دارد. اما کمیسیون هنوز موفق نشده به این انتظارات پاسخ روشن دهد. نگرانی از تکرار فاجعهی انتخابات 2014 هم در میان مردم و هم در میان نامزدان برجستهی انتخابات هنوز پا برجاست. عبدالله عبدالله رییس اجرایی حکومت وحدت ملی و از نامزدان انتخابات ریاستجمهوری پیشرو در تازهترین اظهارات خود از وضعیت موجود، بهصورت تلویحی نگرانی خود را بیان کرده است. آقای عبدالله گفته است که سلامت افغانستان به برگزاری انتخاباتِ «خوب» تعلق دارد. معنای روشن این حرف، ترس از تکرار اشتباه انتخابات 2014 است. عبدالله با اشاره به عدم مداخلهی ادارات دولتی در روند انتخابات گفت که ادارات دولتی نباید در امور انتخابات مداخله کنند.
از این دست نگرانیها در اردوگاه بسیاری از دستههای انتخاباتی وجود دارد. کمیسیون از همین حالا وظیفه دارد اعتماد مردم و نامزدان را از سلامت انتخابات تضمین کند. تضمین سلامت انتخابات یک برنامهعمل روشن و بیطرفانه میخواهد. تجربهی ناکام انتخابات ریاستجمهوری در سال 2014 هنوز بر زندگی مردم سایه افکنده است. برایند مدیریت ناکام مسئولان کمیسیون در آن زمان باعث شد که مردم افغانستان در نزدیک به پنج سال گذشته یک حکومت توافقی و پر از چالش را تحمل کند.
تکرار تجربهی ناکام انتخاباتی سال 2014 غیرقابل پذیرش و تحمل است. اگر مردم احساس کنند که کمیسیون نمیتواند انتخابات پیشروی ریاستجمهوری را درست مدیریت کند، به پای صندوقهای رأیدهی نخواهند رفت. در این صورت چالشی بزرگتر از این برای دموکراسی افغانستان نخواهد بود.
بهنظر میرسد کمیسیون انتخابات از تقویم زمانی خود پس مانده است. هنوز تصویر روشن از مراکز رأیدهی، تعداد نامنویسیشدهها، لیست رأیدهندگان و چگونگی استفاده از دستگاه بایومتریک وجود ندارد. این مشکلات میرساند که کمیسیون هنوز نقشه راه روشن ندارد. در نتیجه، این وضعیت زمینهی یک بیباوری عمومی را بهوجود میآورد.
از طرف دیگر، تلاش برای برگزاری انتخابات شفاف تنها از توان کمیسیون انتخابات نیست؛ نامزدان انتخابات، احزاب و نهادهای ناظر و بیطرف نیز مسئولیت دارند در این روند پیشگام باشند. هنوز بسیاری از نامزدان ناظران خود را به کمیسیون معرفی نکردهاند. درحالیکه این کار یک روند زمانبر است.
نزدیک به دو ماه به برگزاری انتخابات فرصت باقی مانده است. کمیسیون در فرصت پیشرو دستکم با توجه به سه ضرورت میتواند انتخابات را درست مدیریت کند: اول، مسئولان کمیسیون باید از دخالت حکومت و افراد زورمند، بهصورت جدی جلوگیری کند. دخالت حکومت در کارهای کمیسیون برای هیچکسی قابل پذیرش نیست. نهتنها قابل پذیرش که همین مشکل تمام روند انتخابات و پساانتخابات را سبوتاژ خواهد کرد. دوم، کمیسیون باید با برنامه و نقشه راه حرکت کند. نقشه راه باید برای مردم افغانستان روشن و واضح باشد. با ابهام در کارها تنها چیزی که بهدست میآید، مشکلات روزافزون است. سوم، استقلال کمیسیون باید حفظ شود. چنددستگی و حرکت در مسیر خواستهای شخصی و بیرونی هدررفتن فرصت و توان کمیسیون است. این مشکل از این جهت جدی است که زمینهی فساد گسترده را رقم خواهد زد. هنوز پروندهی سیاه مدیریت انتخابات پارلمانی بسته نشده است. دقیقا بسیاری از مشکلات که در انتخابات پارلمانی سال گذشته پیش آمد، سرمنشأ آن سوءمدیریت و فساد در کمیسیون انتخابات بود. از چشمانداز گذشته، درس عبرتهای زیادی وجود دارد که ما را کمک خواهد کرد دوباره در دام مشکلات گذشته گرفتار نشویم. اعضای فعلی کمیسیون از تجربههای تلخ گذشته باید به یک فرصت نو برسد. با کمی سهلنگاری این خطر جدی است که دوباره افغانستان را تا مرز فروپاشی و خطر جنگی که پنج سال قبل محتمل بود، گرفتار شود.