پولیتیکو ـ وسلی مورگان
ترجمه: جلیل پژواک
اظهارات و اعلامیه‌های دونالد ترمپ مبنی بر این‌که می‌خواهد از افغانستان خارج شود، مانع اصلی تلاش‌های دولتش برای پایان‌دادن به جنگ ایالات متحده در افغانستان است. ترمپ بارها تأکید کرده است که او می‌خواهد تمام نیروهای امریکایی را از جنگ 18 ساله‌ی افغانستان بیرون کند؛ موضوعی که او روز جمعه پس از ملاقات و گزارش‌دهی مشاورانش به وی درباره‌ی وضعیت مذاکرات صلح با طالبان، دوباره مطرح کرد.
اما به گفته‌ی چندین مقام فعلی و سابق ایالات متحده که از نزدیک در جریان این بحث‌ها و رای‌زنی‌ها هستند، اظهارات عمومی و درز سخنان پشت پرده‌ی ترمپ درباره‌ی افغانستان و جنگ ایالات متحده در این کشور، موضع و جایگاه مذاکره‌کنندگان امریکایی را در میز مذاکره با طالبان تضعیف کرده است. او پیوسته با اظهارات و اقداماتش به طالبان نشان داده که او به‌شدت خواهان یک معامله و توافق است.
زلمی خلیل‌زاد، مذاکره‌کننده‌ی ارشد ترمپ دارد برای نهمین دور گفت‌وگو با طالبان آماده می‌شود. خلیل‌زاد به دنبال توافقی است که بتواند منجر به بازگرداندن 13 هزار سرباز امریکایی مستقر در افغانستان به خانه شود.
«کریستوفر کولندا»، دگروال بازنشسته‌ی ارتش و کهنه‌سرباز جنگ افغانستان که به‌طور غیررسمی با نمایندگان طالبان در ارتباط بوده، میگوید که «بی‌تابی ترمپ برای خروج، عملا خلیل‌زاد را مجبور کرده است تا از موضع پایین مذاکره کند و طالبان را انگیزه دهد که تعلل کنند و تقاضاهای سخت‌تری داشته باشند تا ببینند که آیا می‌توانند آنچه را که می‌خواهند مفت به‌دست آورند یا خیر.»
به‌عنوان مثال درست چند هفته پس از آن‌که در ماه دسامبر سال گذشته خلیل‌زاد به‌عنوان فرستاده‌ی دولت ترمپ برای مصالحه افغانستان انتخاب شد، ترمپ با دستور خروج فوری نیمی از سربازان امریکایی از افغانستان مشاورانش را غافل‌گیر کرد؛ دستوری که بعدا ترمپ آن را پس گرفت.
یکی از مقامات پیشین وزارت دفاع ایالات متحده که در در آن‌زمان روی مسایل افغانستان کار می‌کرد، میگوید: «تو کسی را به‌عنوان مذاکره‌کننده ارشد خود انتخاب می‌کنی و صلاحیت می‌دهی که این جلسات را برگزار کند، اما شش هفته بعد جار می‌زنی که در بدل هیچ چیز، نیمی از آنچه را که طرف مقابلت می‌خواهد تقدیمش می‌کنی.»
یک مقام نظامی فعلی که اخیرا ماموریتش را در کابل به پایان رسانده، با اشاره به اظهارات ترمپ شش هفته بعد از شروع ماموریت خلیل‌زاد میگوید: «از این بدتر نمی‌شد؛ به‌شدت مضر واقع شد. ما کارمان را دو چند کردیم. زیرا طالبان فکر کردند ’شما که به هر حال رفتنی هستید، چرا باید مذاکره کنیم؟‘»
این دو مقام و شش نفر دیگر که برای این گزارش مصاحبه شده‌اند، به شرط پنهان‌ماندن هویت‌شان با «پولیتیکو» صحبت کردند زیرا اجازه نداشتند در مورد بحث و رای‌زنی‌های داخلی در مورد روند صلح یا برنامه خروج نیروها صحبت کنند.
خلیل‌زاد روز جمعه به ترمپ در مورد پیشرفت مذاکرات گزارش داد. «مایک پنس» معاون ترمپ، «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه، «مارک اسپر» وزیر دفاع، جنرال «جوزف دانفورد» رییس ستاد مشترک، «جان بولتون» مشاور امنیت ملی و «جینا هاسپل» رییس سازمان سیا نیز در این نشست که پشت درهای بسته در پیست گلف ترمپ در «بدمینسترِ» نیوجرسی برگزار شد، حضور داشتند.
«هوگان گیدلی»، سخن‌گوی کاخ سفید در بیانیه‌ای گفت: «بحث‌ها روی مذاکرات جاری ما و توافق احتمالی با طالبان و حکومت افغانستان متمرکز بود. جلسه بسیار خوب پیش رفت و مذاکرات ادامه دارد.» مایک پمپئو در بیانیه جداگانه‌ای اضافه کرد که «ما به دست‌یابی به یک توافق صلح جامع از جمله کاهش خشونت و آتش‌بس، اطمینان از تبدیل‌نشدن دوباره خاک افغانستان به بستر تهدید علیه ایالات متحده و متحدانش و یک‌پارچه‌کردن افغان‌ها برای کار در راستای صلح، همچنان متعهد هستیم.»
دو سال پیش در همین استراحت‌گاه نیوجرسی ترمپ بود که تیم امنیت ملی وی او را متقاعد کردند تا اعزام نیروهای اضافی و تشدید حملات هوایی را به امید مجبورکردن طالبان به مذاکره، تایید کند. ترمپ در سخنرانی‌اش در آگست سال 2017 برای اعلام این تصمیم گفت: «غریزه‌ی اصلی من میگوید خارج شویم و به لحاظ تاریخی من دوست دارم از غرایزم پیروی کنم.»
وضعیت کنونی تنش دیرینه بین ترمپ و دستگاه امنیت ملی امریکا بر سر افغانستان را نشان می‌دهد. بیش از دو سال است که مقر ارتش امریکا در کابل با اضطراب منتظر تویت، اعلامیه یا دستوری از جانب رییس‌جمهوری برای توقف استراتژی 2017 هستند؛ استراتژیِ که ایالات متحده هدف آن را مجبورکردن طالبان به مذاکره خوانده بود.
بزرگ‌ترین نگرانی و ترس زمانی به وجود آمد که ترمپ در دسامبر 2018 دستور خروج نیروهای نظامی ایالات متحده از سوریه را صادر کرد که حتی باعث استعفای «جیمز متیس» وزیر دفاع وقت شد. ترمپ همچنین اعلام کرد که می‌خواهد نیمی از سربازان امریکایی را از افغانستان خارج کند.
یک مقام پیشین وزارت دفاع درباره تصمیم ترمپ میگوید: «رییس‌جمهور گفت که ’بیاید انجامش دهیم‘ ولی کسی برای آن آماده نبود. این تصمیم همه را گیج کرده بود. وزارت خارجه [از پنتاگون] می‌پرسید که ’کاهش نیرو دیگر چیست؟‘ و ما پاسخی نداشتیم.»
ترمپ علنا ماندن در افغانستان را زیر سوال برده است. او اوایل ماه جنوری در جریان سخنرانی‌اش در جلسه کابینه که از تلویزیون هم پخش می‌شد، گفت: «چرا ما در جایی هستیم که 6 هزار مایل از ما فاصله دارد؟»
به گفته یک مقام سابق وزارت دفاع، جنجال در کنگره بر سر سوریه و استعفای متیس همراه با درخواست‌های شخصی رهبران سنا از ترمپ برای تجدیدنظر موثر واقع شد. او میگوید: «لیندسی گراهام نقش کلیدی و میچ مک‌کانل نقش چشم‌گیری [در متقاعدکردن ترمپ] داشتند.»
«لیندسی گراهام» در یک بیانیه‌ی عمومی در آن‌زمان هشدار داد که خروج ناگهانی از افغانستان «راه را برای 11 سپتامبر دوم هموار می‌کند.» یکی دیگر از مقامات سابق وزارت دفاع میگوید که جنرال دانفورد نیز به ترمپ توصیه کرد که کاهش نیروها فقط باید همزمان با مذاکرات اتفاق بیفتد. او میگوید: «برای ما کاملا واضح بود که رییس‌جمهور می‌خواهد تصمیمش عملی شود، اما بهترین توصیه نظامی این بود که ‘استراتژی کار می‌کند، ما در حال شروع گفت‌وگو هستیم بنابراین هرگونه کاهش نیرو باید با پیشرفت فرستاده ویژه در مذاکرات با طالبان مرتبط باشد.’»
یکی از مقامات کنونی وزارت دفاع میگوید که پس از نگرانی‌ها از تصمیم ترمپ در جریان زمستان، جنرال «استین میلر»، فرمانده نظامیان امریکایی در افغانستان به «گروه کوچک» متشکل از افسران امریکایی در مقر فرماندهی این نیروها در کابل هدایت داد تا برنامه‌ریزی برای کاهش نیروها را شروع کنند تا در صورت دریافت دستوری از کاخ سفید، آماده باشند. او میگوید: «این گروه کوچک بود و جزء جزء شده بود، زیرا آن‌ها نمی‌خواستند متحدین‌شان به شمول افغان‌ها را نگران کنند.»
این برنامه‌ریزی سرانجام با مذاکرات خلیل‌زاد با طالبان در دوحه‌ی قطر پیوند خورد. همان مقام کنونی وزارت دفاع میگوید که جنرال میلر گزینه‌های مختلفی را برای کاهش نیروها به خلیل‌زاد ارایه کرد از جمله گزینه‌ی کاهش شدید که در آن تنها یک واحد کوچک نیروی ضدتروریسم باقی می‌ماند. مقامات ارتش و تیم مذاکره‌کننده سرانجام توافق کردند که اولین خروج باید نیروها را به حدود 8600 تا 9 هزار کاهش دهد. در حال حاضر تعداد نیروهای نظامی ایالات متحده به 13 هزار نفر می‌رسد زیر جنرال میلر برخی از سربازان مستقر در مقر این نیروها در کابل را به خانه یا به پایگاه ارتش ایالات متحده در قطر فرستاده است.
در حال حاضر ارتش امریکا دارد آماده می‌شود تا در صورت موافقت طالبان به آتش‌بس، قطع رابطه با شبکه القاعده ـ که مدت طولانی زیر چتر طالبان در افغانستان فعالیت داشته است ـ و گفت‌وگوی مستقیم با حکومت افغانستان، حدود 4 هزار تا 4500 سرباز را از این کشور خارج کند.
همان مقام فعلی وزارت دفاع میگوید که خروج این تعداد از نیروها حدود چهار ماه طول خواهد کشید. پس از آن، وقتی تعداد نیروها به 8600 یا 9 هزار نیرو رسید، نیروهای ویژه ایالات متحده ماموریت‌های شان را در کنار سربازان نخبه افغان ادامه خواهند داد اما مشاوران امریکایی از برخی از پایگاه‌های نظامی بزرگ افغانستان خارج خواهند شد و برخی از پایگاه‌ها نیز بسته خواهند شد.
اما در طی مذاکرات طالبان یک خواسته‌ی اصلی داشته‌اند و آن این‌که تمام نیروهای امریکایی از افغانستان خارج شود؛ دقیقا همان چیزی که ترمپ از زمان شروع کارزار انتخاباتی‌اش به آن تاکید کرده بود.
مقامات نظامی فعلی و پیشین هشدار می‌دهند که اظهارات عمومی و خصوصی ترمپ در مورد تمایلش به خروج از افغانستان مذاکرات را طولانی کند. این‌که مذاکرات چقدر طول می‌کشد ـ و آیا اصلا ثمری دارد یا خیر ـ تا حدی به این بستگی دارد که طالبان تا چه اندازه تمایل ترمپ به ترک افغانستان را جدی می‌گیرند.
«تام جوسلین»، کارشناس افغانستان در «بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها» میگوید: «چرا طالبان در ازای کاری که رییس‌جمهور قبل از قبل گفته می‌خواهد انجام دهد، از چیزی دست بردارند؟ حقیقت این است که او می‌خواهد تا انتخابات 2020 خارج شده باشد.»
کولندا میگوید: «طالبان متوجه‌ی این چیزها هستند و با خود می‌گویند ’ببینیم که آیا می‌توانیم جدول زمانی خروج را با حداقل هزینه به‌دست آوریم یا خیر‘. اگر تنها چیزی که می‌خواهید خروج باشد، دست‌یابی به یک توافق آسان است. اما خطر این‌جاست که با شروع کاهش سربازان، طالبان می‌توانند برای مدتی بازی و فریب‌کاری کنند و بعد وقتی تعداد سربازان ما کاهش یافت دوباره کارزار نظامی‌شان را از سر بگیرند.»
ترمپ پس از جلسه روز جمعه در توییتی گفت که به نظر او توافق نزدیک است. او نوشت: «همین‌حالا جلسه بسیار خوبی را در مورد افغانستان به اتمام رساندیم. در صورت امکان، ما و بسیاری‌ها از طرف مقابل این جنگ 19 ساله به‌دنبال توافق هستیم!»