حمید فرهادی
حملات مرگبار تروریستی در کابل و ولایت‌های دیگر، خبرسازترین رویدادها در پنج سال عمر حکومت وحدت ملی دانسته می‌شود و تلفات سنگینی بر نظامیان و غیرنظامیان وارد کرده است. مسئولیت بسیاری از این حملات را طالبان و داعش به عهده گرفته‌اند.
از طرف دیگر، یکی از شعارهای جدی رهبران حکومت وحدت ملی در زمان کارزارهای انتخاباتی دوره‌ی پیش، بهبود در وضعیت امنیتی کشور بود که امیدواری‌هایی را نیز به بار آورده بود، اما بر بنیاد گزارش رسانه‌ها، ارقام و شدت حملات در پنج سال گذشته بی‌پیشینه بوده و گروه‌های هراس‌افگن حتا در قلب پایتخت و در مهم‌ترین ارگان‌های دولتی موفق به انجام حملات مرگبار تروریستی شده‌اند. این گزارش بزرگ‌ترین و خبرسازترین رویدادهای تروریستی در پنج سال اخیر را بررسی کرده است.
حمله بر پایگاه‌های نظامی
یکی از مهم‌ترین هدف‌های گروه‌های هراس‌افگن در افغانستان حمله به پایگاه‌های نظامی و اداره‌های دولتی بوده که تلفات سنگین نیز به همراه داشته است.
در حوت سال 1395 پنج مهاجم انتحاری به شفاخانه نظامی سردارد محمد داوود در کابل حمله کردند که در پی آن ۵۱ تن کشته شده و ۷۰ تن دیگر زخم برداشتند. حمله به شفاخانه نظامی سردار محمد داوود یکی از پیچیده‌ترین و مرموزترین حملات تروریستی در کابل بود که هفت ساعت به طول انجامید. گروه داعش با نشر خبرنامه‌ای مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت.
در سه ثور سال 1396 یکی از مرگبارترین حملات علیه نیروهای ارتش صورت گرفت. سه مهاجم انتحاری مجهز با سلاح‌های پیشرفته به قول اردوی شاهین در بلخ حمله کردند که در نتیجه 140 سرباز ارتش کشته و 60 تن دیگر زخم برداشتند.
حمله‌کنندگان توانسته بودند به‌صورت مشکوکی از چندین پاسگاه رد شده و داخل این قول اردو شوند و بر گروهی از سربازان و افسرانی که برای ادای نماز و نیز صرف طعام در این قول اردو گرد آمده بودند، گلوله‌باری کنند. این حمله پنج ساعت دوام کرد. در پی این حمله رییس‌جمهور یک روز را ماتم ملی و پرچم کشور را نیمه‌برافراشته اعلام کرد. گروه طالبان مسئولیت آنرا بر دوش گرفتند.
در ۷ دلو سال ۱۳۹۶ حمله‌ی مرگبار تروریستی دیگر شهر کابل را تکان داد. این انفجار در چهاراهی صدارت واقع در مرکز شهر به وقوع پیوست که دست‌کم ۱۰۳ کشته و ۲۳۵ زخمی بر جای گذاشت. در پی این حمله ارگ ریاست‌جمهوری روز هشتم دلو را ماتم ملی اعلام کرد و دستور نیمه افراشته‌شدن پرچم‌های افغانستان و همچنین یک روز تعطیلی در شهر کابل را داد. از مقامات محلی نیز خواسته شد در سراسر کشور برای کشته‌شدگان مراسم ختم قرآن برگزار کنند.
گروه طالبان مسئولیت این انفجار را به عهده گرفتند. دولت افغانستان ضمن محکوم‌کردن این اقدام، پاکستان را به همکاری با مهاجمان محکوم کرد، اما پاکستان ادعای همکاری با نظامیان مهاجم را رد کرد.
در 25 ماه میزان سال 1397 گروه طالبان در جنوب‌شرقی کشور به مرکز فرماندهی پولیس گردیز در ولایت پکتیا و همزمان به ولایت غزنی حمله کردند که در نتیجه این حملات دست کم ۷۲ تن کشته و ۱۷۰ دیگر زخم برداشتند.
حمله اول با استفاده از موترهای بمب‌گذاری‌شده، در مرکز فرماندهی پولیس در گردیز، ولایت پکتیا رخ داد و 11 مهاجم انتحاری با نیروهای امنیتی به درگیری پرداختند که پنج ساعت ادامه پیدا کرد. حمله‌ی دیگری نیز در شهر اندر در ولایت غزنی، ولایت هم‌جوار پکتیا، صورت گرفت، این حمله با انفجار یک موتر بمب‌گذاری‌شده در نزدیکی یکی از مراکز نیروهای امنیتی شروع و سپس حمله به داخل مجتمع ادامه پیدا کرد.
در حمله پکتیا دست‌کم ۴۲ تن کشته و ۱۶۰ تن زخمی شدند، ۲۲ تن از کشته‌شدگان نیروهای پولیس و ۲۰ تن غیرنظامی بودند. توریال عبدیانی، رییس پولیس ولایت پکتیا نیز در این حمله کشته شد. حمله در غزنی به کشته‌شدن دست‌کم ۳۰ تن از جمله شماری از نیروهای امنیتی و غیرنظامیان، و زخمی شدن ۱۰ تن دیگر انجامید. گروه طالبان مسئولیت هردوی این حملات را بر عهده گرفتند.
در 27 میزان سال 1397 مهاجمان انتحاری به یک پایگاه ارتش در قندهار حمله کردند که در نتیجه‌ی آن دست‌کم ۴۳ سرباز افغان کشته شدند. در این حمله این پایگاه ارتش به‌صورت کامل منهدم شد. ۱۰ مهاجم مسلح در این حمله شرکت داشتند و مهاجمان در حمله خود از دو موتر «هاموی» که مختص نیروهای امنیتی افغانستان است، استفاده کرده بودند. گروه طالبان مسئولیت این حمله را نیز بردوش گرفته بود.
در ۱۰ سرطان ۱۳۹۸ حوالی ساعت ۹ صبح به وقت محلی مهاجمان انتحاری یک موتر پر از مواد منفجره را در نزدیکی مرکز اکمالات ارتش ملی در عقب استدیوم ورزشی کابل واقع در پل محمود خان منفجر کردند و سپس با نیروهای امنیتی به درگیری پرداختند.
در این رویداد دست‌کم 40 تن کشته و بیش از 100 تن از جمله 51 دانش‌آموز زخم برداشتند. پنج مهاجم انتحاری در این حمله دست داشتند و گروه طالبان مسئولیت آنرا بر عهده گرفتند.
حمله بر اماکن مذهبی
تا شروع کار حکومت وحدت ملی حمله بر مساجد و اماکن مذهبی به ندرت اتفاق افتاده بود، اما در پنج سال گذشته مرگبارترین حملات تروریستی در مساجد و اماکن مذهبیصورت گرفته است که اغلب گروه داعش مسئولیت آنرا بر عهده گرفته است.
در ۲۰ میزان سال ۱۳۹۵ یک حمله مسلحانه در مسجد زیارتگاه سخی در شهر کابل رخ داد که در این حمله ۱۸ تن کشته و دست‌کم ۵۸ تن دیگر زخمی شدند. قربانیان این حمله را غیرنظامیان تشکیل می‌داد و در میان قربانیان زنان و کودکان نیز شامل بودند.
در اول حمل سال 1397 همزمان با جشن نوروز بار دیگر انفجاری در نزدیکی این زیارتگاه به وقوع پیوست که در آن دست‌کم ۳۳ تن کشته و بیش از ۶۵ تن زخمی شدند. گروه تروریستی داعش با انتشار اعلامیه‌های جداگانه، مسئولیت این دو حمله را برعهده گرفت.
در بیستم میزان سال 1396 حمله انتحاری همزمان در مساجد ولایت‌های کابل و غور رخ داد که باعث کشته‌شدن دست کم ۷۲ تن شد و در میان آن‌ها تعدادی زنان و کودکان نیز شامل بودند.
انفجار انتحاری کابل در مسجد شیعیان موسوم به امام زمان در منطقه «دشت برچی» در غرب کابل صورت گرفت که در آن دست‌کم ۳۹ نفر کشته و ۴۱ تن زخمی شده‌اند.. داعش مسئولیت این حمله را پذیرفت.
حمله انتحاری دوم به مسجد اهل سنت در ولایت غور در مرکز افغانستان صورت گرفت که در آن دست کم ۳۳ تن از جمله یک فرمانده نظامی مخالف طالبان به نام «فضل الاحد خان» که به‌نظر می‌رسد هدف اصلی این حمله بوده، کشته شدند. گفتنی است که هیچ فرد یا گروهی مسئولیت حمله انتحاری ولایت غور را نپذیرفت.
در سوم سنبله سال 1396 مهاجمان مسلح به مسجد امام زمان واقع در «خیرخانه» کابل یورش بردند که در نتیجه آن دست‌کم ۲۸ تن کشته و ۵۰ تن دیگر زخمی شدند. حمله مسلحانه حوالی ساعت 0۱:۳۰ دقیقه بعد ظهر روز جمعه در حالی به وقوع پیوست که افراد غیرنظامی برای ادای نماز جمعه در مسجد امام زمان واقع در قلعه نجارهای منطقه خیرخانه کابل تجمع کرده بودند.
چهار مهاجم در این حمله دست داشتند و نیروهای امنیتی در یک نبرد چهارساعته ساعته توانستند که مهاجمان را از پای درآورند. داعش مسئولیت حمله به این مسجد را بر عهده گرفت.
در یکم قوس سال ۱۳۹۵ حمله انتحاری در مسجد باقرالعلوم واقع در جاده فیض‌محمد کاتب واقع در ناحیه ششم شهرداری کابل رخ داد که در نتیجه آن ۳۲ تن کشته و ۶۴ تن دیگر زخمی شدند. تمامی قربانیان این حمله را غیر نظامیان تشکیل می‌داد و در میان کشته‌ها و زخمیان کودکان نیز شامل بودند. در پی این حمله ۴ تن از مسئولان حوزه ششم امنیتی کابل برکنار شدند. مسئولیت این حمله را گروه داعش بر عهده گرفت.
در شب یازدهم اسد سال 1396 یکی از مرگبارترین حملات هراس‌افگنی در هرات اتفاق افتاد. شماری از مهاجمان انتحاری وارد مسجد جوادیه واقع در غرب شهر هرات شدند که در پی آن ۳۵ تن کشته و ۶۲ تن دیگر زخمی شدند. منابع محلی گفتند که دو مهاجم هنگام برگزاری یک مراسم عبادی وارد مسجد شدند که فرد انتحاری اول محافظان دروازه و مردم را به گلوله بست و فرد انتحاری دوم مواد منفجره همراه خود را در میان نمازگذاران در داخل مسجد منفجر کرد. گروه داعش مسئولیت این حمله را به عهده گرفت.
حمله بر اماکن عمومی
در دوم اسد سال ۱۳۹۵ حمله انتحاری به تجمع معترضان «جنبش روشنایی» در شهر کابل اتفاق افتاد که در پی آن ۸6 تن کشته و ۲۳۱ زخم برداشتند.
حمله به این تظاهرکنندگان توسط ۳ مهاجم انتحاری انجام شد که فرد اول توانسته بمب همراه خود را منفجر کند، اقدام فرد دوم ناقص مانده و سومین مهاجم انتحاری در اثر شلیک پولیس کشته شد. گروه موسوم به دولت اسلامی داعش مسئولیت این حملات را به عهده گرفت.
در یکم میزان سال ۱۳۹۶ یک عامل انتحاری موتر بمب‌گذاری‌شده را در شهر لشکرگاه مقابل نمایندگی کابل بانک منفجر ساخت که دست‌کم ۳۴ تن کشته و ۶۰ تن دیگر زخمی شدند. در میان قربانیان تعداد زیادی شهروند عادی و نیز افراد نظامی شامل بودند. هیچ گروهی مسئولیت این حمله را بر عهده نگرفت.
اما این شعبه از بانک در دلو سال 1395 نیز هدف حمله قرار گرفته بود و طالبان مسئولیت آن حمله را که حدود 30 کشته و زخمی برجای گذاشته بود، به عهده گرفته بودند.
در روز هفتم ماه جدی سال ۱۳۹۶ سه انفجار در مرکز فرهنگی «تبیان» در غرب کابل رخ داد که در نتیجه‌ی آن ۵۲ تن کشته و ۹۰ تن دیگر زخمی شدند. ابتدا مهاجم انتحاری در دفتر این مرکز خود را منفجر کرده و دو بمب مقناطیسی دیگر نیز که در دیواره‌های این مرکز جاسازی شده بود نیز منفجر شد. تمامی قربانیان این حمله را افراد غیرنظامی و بیش‌تر آنان را جوانان، زنان و کودکان تشکیل می‌داد. گروه داعش مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت.
در یکم دلو سال 1396 چهار مهاجم انتحاری به هتل اینترکانتیننتال در کابل حمله کردند و طی یک نبرد ۱۲ ساعته مهاجمان پس از کشتن 22 تن و زخمی‌کردن بیش از 20 تن دیگر توسط نیروهای امنیتی از پا در آمدند.
مسئولیت این حمله را گروه طالبان بر عهده گرفت و اعلام کرد که افراد طالبان به نشست مقام‌های افغان و خارجی حمله کرده‌اند.
صبح چهارشنبه دهم جوزای سال 1396 بار دیگر کابل گواه یکی از مرگبارترین حملات تروریستی بود. یک مهاجم انتحاری لاری مملو از مواد منفجره را در چهارراه «زنبق» در منطقه‌ی وزیر اکبرخان کابل منفجر ساخت که در این انفجار بیش از ۹۰ تن کشته و بیش از ۴۶۳ تن زخمی شدند.
ریاست امنیت ملی افغانستان ادعا کرد که شبکه حقانی این انفجار را به کمک سازمان اطلاعات نظامی پاکستان برنامه‌ریزی کرده است، اما رهبر شبکه حقانی دست داشتن در این حمله را رد کرده و گروه داعش مسئولیت این حمله را بردوش گرفته بود.
این انفجار در منطقه‌ی به‌شدت حفاظت‌شده‌ی دیپلماتیک در کابل رخ داد؛ کاخ ریاست‌جمهوری، ریاست اجراییه، سفارت آلمان و بسیاری از نهادهای حکومتی در این محل قرار دارند.
یک هفته پس از این حمله هزاران تن در کابل دست به تظاهرات زدند و در درگیری میان تظاهرکنندگان و پولیس ۵ تن به‌شمول پسر علم ایزدیار، معاون مجلس سنای افغانستان کشته و بیش از ۱۰ تن دیگر زخمی برداشتند.
در عصر همین روز در مراسم خاک‌سپاری پسر معاون سنای افغانستان سه انفجار دیگر رخ داد که در آن دست‌کم ۱۸ تن کشته و بیش از ۱۰۰ نفر مجروح شدند.
در واکنش‌ها به اعتراضات مربوط به ناکارآمدی نهادهای امنیتی گل‌نبی احمدزی، از سمت فرماندهی گارنیزیون کابل برکنار و به جای او جنرال ضیایی فرمانده فرقه ۱۱۱ کابل گماشته شد.
در عصر روز پانزدهم سنبله سال 1397 دو حمله انتحاری در باشگاه ورزشی «میوند» واقع در منطقه دشت برچی کابل رخ داد که در مجموع دو حمله ۲۶ تن کشته و ۹۱ تن دیگر زخمی شدند. ۲ کشته و ۶ تن از زخمیان این حمله تروریستی از خبرنگارانی بودند که برای پوشش حمله اول به ساحه رفته بودند.
حمله انتحاری اول حدود ساعت ۶ عصر در ورودی ورزشگاه و هنگام برگزاری مسابقه رخ داد. انفجار دوم که ناشی از یک موتر بمب‌گذاری‌شده بود، یک ساعت پس از حمله اول و زمانی که خبرنگاران برای پوشش حمله تروریستی نخست در محل تجمع کرده بودند به وقوع است. گروه داعش مسئولیت دو حمله را بر عهده گرفت.
در ۲۴ اسد ۱۳۹۷ غرب کابل بار دیگر آماج حمله انتحاری قرار گرفت و این‌بار عامل انتحاری مواد همراهش را در مرکز آموزشی موعود واقع در «دشت برچی» منفجر ساخت که در نتیجه‌ی آن نزدیک به ۵۰ کودک و نوجوان کشته و بیش از ۶۷ تن دیگر زخمی شدند.
حمله انتحاری در صنف درسی آموزشگاه موعود در حالی صورت گرفت که اغلب قربانیان این حمله کودکان زیر بیست سال بودند که برای آمادگی کانکور در این آموزشگاه حضور داشتند. گروه داعش مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت.
در ماه ثور سال 1397 یک عامل انتحاری دیگر مواد همراهش را در مربوطات حوزه ششم امنیتی کابل منفجر کرد که در نتیجه آن دست‌کم ۷۰ تن کشته و ۱۲۰ تن زخمی شدند. داعش با انتشار بیانیه‌ای مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت.
این حمله‌ی انتحاری ساعت 9 صبح در ورودی مرکز توزیع شناسنامه در مربوطات حوزه ششم پولیس کابل اتفاق افتاد. این حمله توسط یک عامل انتحاری هنگامی که تعداد زیادی از مراجعه‌کنندگان در ورودی مرکز توزیع شناسنامه در صف قرار داشتند اتفاق افتاد. علاوه بر افرادی که در صف قرار داشتند کودکانی نیز که به سمت مدرسه می‌رفتند نیز حضور داشتند و حدود ۵ کودک در میان کشته‌شدگان قرار داشتند.
در شب 27 اسد سال 1398 اما یک حمله مرگبار دیگر کابل و جهان را تکان داد. در این زمان انفجار انتحاری در یک سالن عروسی در مربوطات حوزه ششم امنیتی کابل به وقوع پیوست که در نتیجه‌ی آن دست‌کم ۶۳ تن کشته و ۱۸۲ تن دیگر زخمی شده‌اند. تمام قربانیان این رویداد غیرنظامی بودند. این حمله در آستانه‌ی جشن صدسالگی استقلال افغانستان به وقوع پیوست و واکنش‌های جهانی به دنبال داشت.
گروه موسوم به دولت اسلامی داعش با انتشار خبرنامه‌ای مسئولیت این حمله را به عهده گرفته و گفت که شیعیان را هدف قرار داده است.
واکنش‌ها؛ اعلامیه‌های مشابه
در پی حملات انتحاری و انفجاری در کشور، مهم‌ترین واکنش رهبران حکومت وحدت ملی، نشر اعلامیه و محکوم‌کردن این حملات بوده است. یکی از معمولی‌ترین جملات در اعلامیه‌هایی رییس‌جمهور غنی در پی هر حمله این بوده است که «دشمن در جنگ رو در رو توانایی مقابله با نیروهای امنیتی را ندارند و ناگزیر به حملات بزدلانه و وحشیانه می‌شوند».
عبدالله عبدالله نیز همواره در واکنش به حملات تروریستی آن را «فجیعانه و وحشیانه و بر خلاف ارزش‌های اسلامی و انسانی دانسته» و محکوم کرده است.
دیگر مقام‌های فعلی و پیشین افغانستان نیز از واکنش در رابطه به این حملات عقب نمانده و همواره بیانیه انتشار داده‌اند.
در کنار رهبران حکومت وحدت ملی، مقام‌های پیشین و فعلی، کشورها و سازمان‌های خارجی نیز همواره در واکنش به حملات تروریستی اعلامیه داده‌اند و ظاهرا کاربرد کلمات از طرف این آدرس‌ها نیز مشابه بوده است.
کمیسیون حقوق بشر، سازمان ملل متحد همواره حملات تروریستی را جنایت جنگی خوانده و آنرا محکوم کرده است. سازمان عفو بین‌الملل این حملات را «جنایتکارانه» خواند و یوناما نیز گاهی با انتشار اعلامیه‌ها این حملات را «بی‌رحمانه» توصیف و آن را مغایر قوانین بین‌المللی دانسته است.
سفارت آمریکا نیز حملات تروریستی را نشانه‌ی بی‌توجهی دشمنان صلح و پیشرفت افغانستان نسبت به ارزش‌مدارای دینی و همبستگی همگانی دانسته و کشورهای هند و پاکستان ضمن رفع مسئولیت، این حملات را همواره محکوم کرده‌اند.
گفتنی است که در پی هر حمله تروریستی و انتشار اعلامیه از سوی رهبران حکومت وحدت ملی، کاربران شبکه‌های اجتماعی همواره به آدرس‌های شخصی رییس‌جمهور، رییس اجراییه و ارگ و سپیدار حمله کرده و آنان را به سهل‌انگاری و بی‌پروایی متهم کرده‌اند.