فارن پالیسی ـ ساموئل رامانی
ترجمه: جلیل پژواک
اشاره: این مطلب در 27 سپتامبر در وب‌سایت فارن پالیسی به نشر رسیده است.
روز شنبه افغانستان شاهد برگزاری چهارمین انتخابات ریاست‌جمهوری در این کشور پس از سرنگونی طالبان در سال 2001 خواهد بود. این انتخابات که در آن اشرف غنی، رییس‌جمهور برحال افغانستان، عبدالله عبدالله، رییس اجرایی و رحمت‌الله نبیل، رییس پیشین استخبارات این کشور با هم رقابت می‌کنند، نقطه‌عطفی در گذار افغانستان به دموکراسی دانسته می‌شود. جامعه‌ی جهانی از این انتخابات که پس از چند بار تاخیر برگزار می‌شود، حمایت می‌کند. «رولند کوبیا»، فرستاده ویژه‌ی اتحادیه اروپا در افغانستان اخیرا گفته است که انتخابات پس از فروپاشی مذاکرات صلح ایالات متحده و طالبان «ضروری‌تر از همیشه» شده است. هرچند ایالات متحده از خشونت سیاسی در جریان رای‌گیری ابراز نگرانی کرده، اما در مورد زمان‌بندی انتخابات ملاحظه‌ای نداشته است.
با این‌حال، به‌رغم حمایت گسترده‌ای که این انتخابات از آن برخوردار است، تصمیم غنی مبنی بر برگزاری آن در این مقطع حساس در روند حل و فصل منازعه این کشور، می‌تواند چشم‌انداز طولانی‌مدت صلح را تضعیف کند. کارزارهای انتخاباتی تفرقه‌آمیز، تضاد را بین هواداران حکومت مشروع افغانستان تشدید کرده و تلاش طالبان برای براندازی روند انتخابات افغانستان، خصومت این گروه را با کابل شدت بخشیده است.
هرچند محبوبیت غنی نسبت به انتخابات ریاست جمهوری 2014 اُفت چشم‌گیری داشته است، اما مزیت رییس‌جمهورِ برحال‌بودن و مشارکت پایین رای‌دهندگان، او را نسبت به رقبایش در صندوق رای‌دهی، برتری بخشیده است. این بدان معناست که غنی پیروزی‌اش را قطعی می‌داند، یعنی او در صورت شروع گفت‌وگوهای بین‌الافغانی که برای صلح لازم دانسته می‌شود، نماینده‌ی رسمی حکومت افغانستان در میز مذاکرات دیپلماتیک با طالبان خواهد بود. با توجه به این واقعیت سیاسی، شکاف‌های سیاسی که در جریان کارزارهای انتخاباتی آشکار شد، مشکل‌ساز هستند زیرا می‌توانند مانع اتحاد حامیان حکومت مشروع افغانستان حول محور غنی در مذاکرات آینده شوند.
به‌عنوان مثال طی چند ماه گذشته، مخالفان غنی ادعاهای جدی فساد را علیه وی مطرح کرده‌اند. در ماه مِی، جنرال حبیب‌الله احمدزی، مشاور سابق ریاست‌جمهوری ادعا کرد که حکومت غنی دچار سوءمدیریت فاحش است، از جمله اینکه از زنان متقاضی پست‌های دولتی تقاضای رابطه جنسی می‌شود. همچنین سندی که اخیرا به بیرون درز کرده و به‌طور گسترده در شبکه‌های اجتماعی افغانستان دست‌به‌دست شده، نشان می‌دهد که غنی به یکی از نزدیک‌ترین مشاوران اقتصادی خود ماهانه 41 هزار و 250 دالر پرداخت می‌کند. تصمیم وزارت خارجه‌ی امریکا مبنی بر قطع 160 میلیون دالر کمک اقتصادی به افغانستان آن‌هم درست یک هفته قبل از انتخابات، بی‌اطمینانی مردم را دو چند کرده است و به هواداران عبدالله این امکان را بخشیده تا ادعا کنند که غنی فاقد صلاحیت اخلاقی برای ادامه‌ی کارش به‌عنوان رییس‌جمهور است. در مقابل، تیم غنی هم به‌شدت تلافی کرده است. در روزهای اخیر، طرف‌داران غنی به‌ویژه شاه‌حسین مرتضوی، مشاور ارشد وی، یک گزارش جعلی را که ادعا می‌کند عبدالله 39 میلیون دالر از پاکستان دریافت کرده، در حساب‌های‌شان در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرده‌اند. غنی همچنین ریاست بر یک دولت ائتلافی را قاطعانه رد کرده است؛ تصمیمی که می‌تواند مردم ازبیک و هزاره‌ی افغانستان را که عمدتا در کنار عبدالله قرار گرفته‌اند، از سهم‌شان در مذاکرات صلح آینده محروم کند.
همان‌طور که پیش از این چهره‌های برجسته سیاسی افغانستان مانند احمدولی مسعود، برادر احمدشاه مسعود، بنیان‌گذار اتحاد شمال، خواستار اعتراض علیه غنی شده‌اند، خطر این وجود دارد که جناح‌های به حاشیه رانده‌شده دست به ایجاد ناآرامی‌های سیاسی بزنند. این خطر در صورتی که شواهد ملموسی از پرشدن صندوق‌های رای از سوی یک تیم و سایر اشکال تقلب‌های انتخاباتی که نتایج دو انتخابات قبلی افغانستان را در سال 2009 و 2014 جنجالی کرد، وجود داشته باشد، رشد نمایی را شاهد خواهد بود. چهره‌های تاثیرگذار خارج از حکومت مانند گلبدین حکمتیار، رهبر حزب اسلامی، که یکی از نامزدان این انتخابات است و حامد کرزی، رییس‌جمهور پیشین افغانستان نیز گفته‌اند که پس‌لرزه‌های کارزار انتخاباتی نامزدان می‌تواند خشونت سیاسی را در افغانستان بدتر و طالبان را تشویق کند که تهاجمات نظامی‌شان را در مناطق تحت کنترل حکومت، تشدید کنند.
علاوه براین، سردرگمی‌های ناخواسته ناشی از رقابت‌های بین‌حکومتی و رفتار خصمانه‌ی طالبان در طول کارزارهای انتخاباتی، چشم‌انداز موفقیت در روند صلح را بیش‌تر از پیش تضعیف می‌کند. طالبان بارها انتخابات افغانستان را «رای‌گیری ساختگی» توصیف کرده‌اند که از نظر این گروه به حکومت دست‌نشانده ایالات متحده در کابل قدرت می‌دهد. طالبان برای ترساندن مردم از مشارکت در انتخابات، یک گردهمایی انتخاباتی را در پروان هدف حمله‌ی انتحاری قرار دادند که منجر به کشته‌شدن دست‌کم 26 غیرنظامی شد. هرچند خوشحال سعادت، معین وزارت داخله افغانستان وعده داده است که 70 هزار مامور پولیس از رای‌دهندگان در مراکز انتخاباتی محافظت می‌کنند و عمران خان، نخست وزیر پاکستان قول داده است که کشورش در جریان انتخابات به افغانستان کمک می‌کند اما امکان دارد که برخی از مراکز رای‌گیری صرفا به‌خاطر تهدیدات طالبان مبنی بر هدف قراردادن این مراکز بسته شده باشند.
خشونت طالبان برای مشروعیت‌زدایی از روند انتخابات احتمالا مانع از سرگیری سریع مذاکرات صلح امریکا و طالبان خواهد شد به‌ویژه اینکه رییس‌جمهور ترمپ طالبان را به‌خاطر تلاش برای ایجاد «اهرم فشار دروغین» از طریق اقدامات تروریستی، مورد انتقاد قرار داده است. همچنین تصمیم غنی مبنی بر انتخاب امرالله صالح به‌عنوان معاونش در انتخابات و ریاست‌جمهوری آینده‌ی افغانستان، گفت‌وگوهای آینده با طالبان را تحت تاثیر منفی قرار داده است. در هفته‌های اخیر، صالح طالبان را «اوباش تروریست» و «ایدیولوژی متعفن» خوانده که «باید از بین برود.» عمق خصومت بین صالح و طالبان در حمله‌ی طالبان به دفتر صالح در 28 جولای 2019 که جان دست‌کم 30 نفر را گرفت، آشکار شد. موجودیت صالح می‌تواند کابل را به‌جای ارائه آتش‌بس به‌عنوان اقدام اعتماد‌سازی که پاسخ استاندارد غنی بوده است، به اقدامات تلافی‌جویانه‌ی نظامی علیه تحریکات طالبان تشویق کند.
با توجه به اینکه در حال حاضر گفت‌وگوهای صلح بین ایالات متحده و طالبان و بین طالبان و حکومت افغانستان خارج از دستورکار به‌نظر می‌رسد، طالبان احتمالا سعی خواهند کرد با جلب حمایت قدرت‌های غیرغربی، از آن در تلاش‌شان برای بیرون‌راندن نیروهای امریکایی از افغانستان استفاده کنند. پس از آن‌که ترمپ مذاکرات صلح امریکا و طالبان را در 9 سپتامبر «منتفی» اعلام کرد، نمایندگان طالبان در چین، ایران و روسیه با استقبال گرم مقامات این کشورها روبه‌رو شدند. این نشان می‌دهد که طالبان از هم‌اکنون این استراتژی را روی دست گرفته‌اند. فعالیت‌های این‌چنینی طالبان می‌تواند در نهایت منجر به احیای گفت‌وگوهای بدیل از جمله مذاکرات «قالب مسکو» شود که بدون رسیدگی به مشکل اصلی بین کابل و طالبان، جایگاه این گروه و کشورهای میزبان را تقویت می‌کند.
با اینکه انتخابات روزنه‌ی امید افغانستان به یک آینده‌ی دموکراتیک است، اما تضاد بین هواداران حکومت مشروع افغانستان و حملات طالبان بر غیرنظامیان می‌تواند ضربه‌ی بزرگی بر امید اندک این کشور به صلح وارد کند. اگر رقبای اصلی غنی پیروزی احتمالی وی را به رسمیت نشناسند، افغانستان احتمالا وارد دوره‌ی غیرقابل‌کنترلی از خشونت شدید سیاسی خواهد شد. اگر این سناریوی ترسناک بر وضعیت موجود بچربد، پیروز انتخابات طالبان و قدرت‌های خارجی خواهند بود که از بی‌ثباتی افغانستان برای پیشبرد منافع‌شان بهره می‌برند. بازندگان نهایی مردم افغانستان خواهند بود که برای رهایی از چهار دهه جنگ بی‌وقفه، دست‌وپا می‌زنند.