پس از خروج یک‌جانبه‌ی ایالات متحده‌ی امریکا از توافق هسته‌ای برنامه جامع اقدام مشترک «برجام» و آغاز تحریم‌های تازه‌ی امریکا در برابر ایران، ارزش ریال ایران با اُفت قابل ملاحظه‌ای مواجه شد که این اُفت تأثیرات بس منفی در کاروبار صنعت‌گران، تاجران و باشندگان ولایت‌های مرزی افغانستان با ایران از جمله ولایت هرات داشته است. صنعت‌گران، تاجران و باشندگان ولایت هرات که با ایران داد و ستد گسترده بازرگانی دارند، می‌گویند که نوسانات ارز ایرانی آن‌ها را به‌شدت متضرر کرده است.
شدت تحریم‌های امریکا در برابر ایران نه‌تنها در داخل ایران، بلکه در ولایت‌های غربی افغانستان نیز روی کاروبار مردم سایه انداخته و به‌نحوی جلوی رونق کار را در بازار گرفته است. شماری از سرمایه‌گذاران افغان در هرات می‌گویند که با کاهش ارزش ریال، آنان نیز سرمایه‌های‌شان را باخته‌اند و در مواردی نیز با ورشکستگی مواجه شده‌اند.
محمدحسین [نام مستعار]، یکی از واردکنندگان بزرگ شیرینی از ایران به هرات می‌گوید که تحریم‌های امریکا در برابر ایران باعث ورشکستگی‌اش شده است. او به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که چهار سال پیش حدود یک میلیون دالر سرمایه داشته و این سرمایه‌اش را در بانک‌های ایران به تومان تبدیل کرده است.
به گفته‌ی او، اکنون که ارزش تومان اُفت کرده، بخش زیادی از سرمایه‌اش را از دست داده و در حال حاضر در حدود 70 هزار دالر سرمایه برای او باقی مانده است. او می‌افزاید: «میلیون‌ها تومان من در ایران ارزش‌اش پایین آمد و حالا در هرات تنها 70 هزار دالر دارم، اگر کسی بفهمد که من ورشکست شده‌ام، اعتبار خود را در بازار از دست می‌دهم. پایین‌آمدن تومان، تاجران افغان را بیچاره کرده است.»
در همین حال بهاالدین رحیمی، رییس اتحادیه صرافان هرات می‌گوید که ده‌ها صراف در هرات به‌دلیل دسترسی‌نداشتن به سیستم بانک‌داری سرمایه‌های‌شان را از دست داده‌اند. آقای رحیمی می‌گوید که به‌دنبال تحریم‌های امریکا در برابر ایران، بیش از 90 صراف در هرات ورشکست شده‌اند.
او به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید: «در بازارهای افغانستان تومان به‌گونه‌ی فیزیکی قابل دسترس است و وقتی که تومان ارزش‌اش را از دست می‌دهد و ما به سیستم بانک‌داری دسترسی نداریم که زود تومان را تبادله کنیم، باعث شده که صرافان ورشکست شوند.»
افزون بر این، شماری دیگر از تاجران هرات که در حساب‌های بانکی‌شان در ایران تومان داشته‌اند، می‌گویند که با اُفت شدید ارزش تومان، سرمایه‌های‌شان کم شده است.
دشواری تأمین مواد خام شهرک صنعتی
در همین حال بیش از 300 کارخانه‌ی تولیدی در شهرک صنعتی هرات که بخش زیادی از نیازمندی بازارهای کشور را تأمین می‌کنند، نیز از تحریم‌ها در برابر ایران متأثر شده و واردات مواد خام این کارخانه‌ها به دشوار‌هایی مواجه شده است. فعالیت این کارخانه‌ها وابسته به واردات مواد خام از کشورهای همسایه از جمله ایران است.
سید خلیل قتالی، معاون اتاق صنایع و معادن هرات می‌گوید که واردات مواد خام از کشورهای دیگر باعث بلندرفتن قیمت تمام‌شد تولیدات افغانی شده و توان رقابت با کالاهای مشابه تا اندازه‌ای از آن‌ها گرفته شده است.
از آنجا که بازار ایران نیاز به ارز خارجی به‌ویژه دالر دارد، صنعت‌گران هرات می‌گویند که باید مواد مورد نیاز خود را به جای تومان با دالر از ایران خریداری کنند.
زلمی سعیدی، یکی از صنعت‌گران هرات به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید: «ایرانی‌ها کاروبارشان با تاجران افغان را با دالر انجام می‌دهند و از ما تومان نمی‌گیرند و نگرفتن تومان باعث می‌شود که قیمت اجناس ایرانی بالای ما بلند برود.»
از سویی هم، شماری از تاجران و صنعت‌گران هرات می‌گویند که به دلیل ادامه‌ی قاچاق دالر به ایران، بانک‌های هرات روی خارج‌کردن دالر از بانک‌ها محدودیت وضع کرده است که این محدودیت داد و ستد بازرگانی آن‌ها را با مشکلات مواجه کرده است.
بهاالدین رحیمی، رییس اتحادیه صرافان هرات می‌گوید که تاجران این ولایت که در حساب‌های بانکی‌شان دالر دارند، در نخست باید حساب‌های دالری‌شان را به افغانی تبادله کنند و پس از آن اجازه‌ی خارج‌کردن پول از بانک‌ها برای‌شان داده می‌شود. آقای رحیمی همچنان به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که این امر سبب شده است که تاجران در هر 100 دالر امریکایی بیش از 70 افغانی ضرر کنند.
سیاست «دمپینگ» و مسدود‌شدن کارخانه‌ها
مسئولان در اتاق صنایع و معادن هرات همچنان می‌گویند که ده‌ها کارخانه‌ی تولیدی در شهرک صنعتی هرات به‌دلیل سیاست «دمپینگ» یا قیمت‌شکنی کشورهای همسایه از جمله ایران دروازه‌های‌شان بسته شده است. به گفته‌ی این مسئولان، کشورهای همسایه به‌ویژه ایران با صادرات کالاهای مشابه اما با قیمت پایین‌تر، رقابت را دشوار می‌کنند. صنعت‌گران هرات مدعی هستند که این سیاست تا هنگامی ادامه می‌یابد که کارخانه‌های تولیدی ورشکست شوند. به گفته‌ی آنان، پس از ورشکست‌شدن کارخانه‌ها، قیمت کالاهای ایرانی نیز دوباره افزایش می‌یابد.
سید خلیل قتالی، معاون اتاق صنایع و معادن هرات هشدار می‌دهد که در صورت هرگونه بی‌پروایی در راستای جلوگیری از سیاست «دمپینگ» کشورهای همسایه به‌ویژه ایران، کارخانه‌های تولیدی بیش‌تری مسدود و افراد شاغل در این کارخانه‌ها نیز بیکار خواهند شد.
از سویی هم، با کاهش ارزش پول ایرانی، قاچاق کالاهای ایرانی به هرات بیش‌تر از هر زمان دیگری رونق گرفته است. مسئولان در اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری هرات می‌گویند که افراد سودجو با استفاده از فساد در گمرک اسلام‌قلعه، کالاهای باارزش را زیر نام کالاهای بی‌ارزش به کشور وارد می‌کنند.
خلیل احمد یارمند، آمر اجرایی اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری هرات به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید: «تاجران به ما می‌گویند که کالاهای مشابه با تولیدات شهرک صنعتی از ایران وارد می‌شود، این هم نوعی از دمپینگ است و از چالش‌های عمده در بخش رشد شهرک صنعتی است.»
بازگشت مهاجرین
کاهش ارزش پول ایرانی نه‌تنها که روی کاروبار تاجران و صنعت‌گران در داخل کشور تأثیر داشته است، بلکه مهاجران افغان مقیم ایران نیز از تأثیرات منفی کاهش ارزش تومان مستثنا نبوده‌اند. آمارهای ریاست مهاجرین و عودت‌کنندگان هرات نشان می‌دهد که روزانه حداوسط بیش از 700 مهاجر افغان از طریق مرز اسلام‌قلعه وارد کشور می‌شوند. ایران یکی از دو کشوری است که میزبان بیش‌تر مهاجرین افغان است. در کنار ایران، پاکستان نیز از شمار زیادی از مهاجرین افغان مقیم آن کشور میزبانی می‌کند.
محمد رضا با زن و دو کودک خردسالش که تازه از ایران به افغانستان برگشته‌اند، در حال حاضر در کمپ انصار (مکان موقت برای مهاجرین برگشت‌کننده از ایران) زندگی می‌کند. او به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید: «کار در ایران نبود و قیمت‌ها بلند بود. خیلی که هر ماه در ساختمان‌ها کار می‌کردم، 1.5 میلیون تومان نمی‌شد و به همین خاطر دوباره به افغانستان برگشتم. مثل من بسیاری دیگر هم از ایران می‌آیند. دیگر ایران جای برای کارکردن نیست.»
این در حالی است که توافق برجام بر سر برنامه‌ی هسته‌ای ایران در سرطان سال 1394 در وین اتریش بین ایران، اتحادیه اروپا و گروه 5+1 شامل چین، فرانسه، روسیه، بریتانیا، ایالات متحده‌ی امریکا و آلمان به امضا رسیده بود، اما دونالد ترمپ، رییس‌جمهوری ایالات متحده‌ی امریکا در تاریخ 18 ثور سال 1397 خورشیدی رسما کشورش را از این توافق خارج کرد. ترمپ فرمانی را امضا کرد که بنابر آن تحریم‌های هسته‌ای ایران که براساس برجام تعلیق شده بود، طی یک دوره زمانی باید بر می‌گشت. پس از آن تحریم‌های تعلیق‌شده‌ی امریکا در برابر ایران در چندین مرحله از سر گرفته شد.