بامیان برای گردش‌گرانی که به سیر و سفرهای کوتاه تفریحی به این ولایت می‌روند، طبیعت بکر، چشم‌اندازهای زیبا و آثار تاریخی خیره‌کننده‌‌ای دارد؛ اما اگر بامیان را نه از چشم‌انداز گردش‌گری، بلکه از ورای زندگی شهروندان دایمی و عادی، از جمله دانشجویانی ببینیم که برای همیشه یا برای چندین سال در آن جا به‌سر می‌برند، وضعیت فرق می‌کند.
هر سال با رسیدن فصل سرما، دانشجویان مسافر در بامیان، با دشواری‌های زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند. دانشگاه بامیان میزبان هزاران دانشجو از سایر ولایات است؛ اما این دانشگاه خوابگاه معیاری و کافی برای دانشجویانش ندارد.
بنابر آمار رسمی وزارت تحصیلات عالی افغانستان، دانشگاه بامیان حدود هفت‌هزار دانشجو دارد که بیش از 40 درصد آن را دختران تشکیل می‌دهند. از این میان حدود پنج‌هزار دانشجویی که از سایر ولایات و مناطق دوردست برای تحصیل در این ولایت می‌آیند، در اتاق‌های کرایی و بدون امکانات تحصیلی زندگی می‌کنند. این شمار دانشجویان که بیش‌ترشان فقیرند، قطعا به خوابگاه نیاز دارند.
دانشجویان در بامیان از روی ناچاری دکان‌های کوچه‌ها و پس‌کوچه‌های بازار بامیان را ماهانه دو تا چهارهزار افغانی کرایه می‌گیرند؛ اتاق‌های سرد، نم‌دار، تاریک، با بهای گزاف و بدون امکانات تهویه‌ی هوا و وسایل گرم‌کننده. شماری از این دانشجویان وضعیت را «طاقت‌فرسا» توصیف می‌کنند و گفته می‌شود که در مواردی بنابر همین چالش‌ها از خیر تحصیل در بامیان گذشته‌اند.
مسلم از دانشجویانی است که می‌گویند در هوای سرد بامیان، نمی‌توانند به‌گونه‌‌ای که می‌خواهند به درس‌های‌شان تمرکز کنند. او به اطلاعات روز می‌گوید که از هم‌صنفان و دوستانش کسانی را می‌شناسد که بر اثر فقر و نبود جای بودوباشِ مناسب، تحصیل را ترک کرده‌اند.
مسلم می‌افزاید که زندگی در بامیان برای دانشجویان که بیش‌ترشان با فقر و تنگدستی دست و پنجه نرم می‌کنند، طاقت‌فرسا است. او می‌گوید که هرچند ساختمان خوابگاه با ظرفیت محدود وجود دارد، اما بنابر نبود امکانات، چالش‌های آب و برق و برخی از عوامل دیگر تخنیکی برای بودوباش مناسب نیست. دانشجویان اتاق‌های نم‌دار، سرد، تاریک و پرسروصدای بیرون را از خوابگاه دولتی ترجیح می‌دهند.
آمنه امید، دانشجوی دیگر دانشگاه بامیان از چالش‌های زندگی دانشجویی، به‌ویژه وضعیت دختران دانشجو در بامیان شاکی است. او به اطلاعات روز می‌گوید که در کنار این‌که خوابگاه برای دانشجویان به‌ویژه دختران وجود ندارد، چالش دیگر این است که مردم بامیان نسبت به دانشجویان و به‌ویژه دختران با دید منفی می‌بینند و برخورد بد دارند. او اضافه می‌کند که به‌دلیل عوامل فرهنگی، رسم و رواج‌های دینی، «اتاق مناسب و در موقعیت‌های خوب برای دانشجویان دختر به کرایه گزاف هم نمی‌دهند».
خانم امید که اکنون چهار سال است در بامیان تحصیل می‌کند، می‌گوید بر اثر برخورد‌های نامناسب و نبود بودوباش نتوانسته است با شوق و علاقه به تحصیلش ادامه دهد: «دانشجویان پیش از این‌که تحصیل را در این ولایت آغاز کنند، شوق و علاقه‌ی زیادی دارد، اما با گذشت هرسال و در نبود جای بودوباش مناسب و برخورد نادرست مردم، از ادامه‌ی تحصیل ناامید می‌شوند و نمی‌توانند به اهداف‌شان برسند.»
خوابگاه‌های خالی
هرچند خوابگاه دخترانه و پسرانه، باظرفیت‌های محدود 200- 300 نفر، برای دانشجویان در بامیان ساخته شده است، اما با آن هم این خوابگاه‌ها بنابر موقعیت نامناسب، نبود امکانات آب و برق و سایر مشکلات تخنیکی اتاق‌های آن خالی است و دانشجویان ترجیح می‌دهند در آن زندگی نکنند.
آمنه امید گفت که خوابگاه دخترانه امکانات و ظرفیت کافی ندارد: «از طرف دیگر این خوابگاه در فاصله‌ی بسیار دور از دانشگاه قرار گرفته است و وسایل ترانسپورتی هم ندارد. از این‌رو هیچ یک از دختران نمی‌توانند در آن جاگزین شوند و کاملا خالی است.»
سید متین مبارز در خوابگاه پسرانه‌ی دانشگاه بامیان زندگی می‌کند. او به اطلاعات روز می‌گوید که این خوابگاه بیش از 300 نفر ظرفیت دارد، اما بیش از نیم آن خالی است و قابل استفاده نیست. آقای مبارز گفت که دانشجویانی که در این خوابگاه زندگی می‌کنند، با دشواری‌های زیادی روبه‌رویند. به گفته‌ی او در این خوابگاه، برق و آب هر روز قطع می‌شود. آنان مجبور می‌شوند با طی‌کردن فاصله‌ی زیادی آب را با بُشکه به خوابگاه انتقال دهند.
«این خوابگاه از بازار دور است، برق و آب کافی ندارد، تشناب و حمام آن بیش‌تر وقت‌ها بند است و غذا هم ندارد. با وجودی که هیچ امکانات ندارد، اما در بدل صرف اتاق آن 500 افغانی در ماه از بدل‌اعاشه‌ی دانشجویان هم کم می‌شود.»
خوابگاه پسرانه‌ی دانشگاه بامیان، شش سال پیش به ارزش بیش از نیم میلیون دالر به بهره‌برداری رسید. از دو سال به این‌سو شماری از دانشجویان بدون داشتن خدمات غذا در آن جاگزین شده‌اند. گفته می‌شود پیش از آن به‌دلیل درز برداشتن ساختمان این خوابگاه در اختیار دانشجویان قرار نمی‌گرفت.
به گفته‌ی شماری از اعضای شورای ولایتی بامیان، وجود چنین خوابگاه‌ها در موقعیت‌های نامناسب، با ظرفیت و امکانات ناچیز برای حدود پنج‌هزار دانشجو کافی نیست. طیبه خاوری، عضو شورای ولایتی ولایت بامیان مسئولان وزارت تحصیلات عالی و ریاست دانشگاه بامیان را به بی‌توجهی به‌ویژه در بخش تحصیلات عالی متهم می‌کند. خانم خاوری گفت که بامیان با آن‌که فصل سرمای آن خیلی شدید است، اما بیش‌تر با بی‌توجهی مسئولان روبه‌رو است.
خانم خاوری همچنان افزود که خوابگاه پسرانه از سال‌ها به این‌سو به‌دلیل این‌که ساختمان آن درز برداشته است، در اختیار دانشجویان قرار نمی‌گرفت. به گفته‌ی او اکنون با آن‌که این خوابگاه به‌نحوی ترمیم شده و از سوی انجنیران و مسئولان اطمینان داده شده، اما دانشجویان حاضر نیستند که در آن خوابگاه زندگی کنند: «نداشتن امکانات کافی، نبود آب و برق و از طرف دیگر نگرانی ذهنی دانشجویان از درز برداشتن ساختمان آن، باعث شده است که دانشجویان در آن جاگزین نشوند.»
از سوی دیگر خانم خاوری در مورد خوابگاه دخترانه نیز می‌گوید که به‌دلیل دور بودن آن از دانشگاه و نبود وسایل ترانسپورتی و امکانات دیگر، آن خوابگاه نیز خالی است و دختران نمی‌توانند در آن جاگزین شوند.
خوابگاه‌های جدید
مسئولان وزارت تحصیلات عالی و ریاست دانشگاه بامیان چالش‌های یادشده را در برخی موردها کاملا و در برخی دیگر قسما می‌پذیرند، اما می‌گویند که در تلاش‌اند تا به‌زودی از وضعیت خارج شوند. آنان از گشایش خوابگاه‌های جدید در آینده‌های نزدیک خبر می‌دهند.
عبدالعزیز محبی، رییس دانشگاه بامیان گفت که کار خوابگاه جدید دخترانه 98 درصد تکمیل شده است. او گفت این خوابگاه در موقعیت مناسب از سوی بانک جهانی با ظرفیت حدود 400 نفر قرار است به‌زودی به بهره‌برداری برسد.
آقای محبی همچنان گفت که کار دو خوابگاه جدید پسرانه نیز 47 درصد پیش رفته است. به گفته‌ی این خوابگاه‌ها از سوی کشور هندوستان هرکدام با ظرفیت 400 نفر ساخته خواهد شد.
محمدحنیف فرزان، معاون سخن‌گوی وزارت تحصیلات عالی می‌گوید که خوابگاه جدید دخترانه با ظرفیت حدود دوهزار نفر ساخته شده است. اما آقای محبی می‌گوید اگر در هر اتاق دو نفر به‌گونه‌ی معیاری استفاده شود، آن‌چنان که تمویل‌گران آن در نظر گرفته است، ظرفیت آن از 400 نفر بیش نخواهد بود.
رییس دانشگاه بامیان می‌گوید در پلان استراتژیک دانشگاه برای سال مالی 1399 بودجه‌های انکشافی در نظر گرفته شده است. او گفت که چالش‌های یادشده را می‌پذیرد، اما در تلاش‌اند تا با ساخت و بهره‌برداری خوابگاه‌های جدید در سال آینده آن را حل کنند.