بیش از ۹ ماه از اعتراض هزاران استاد مؤسسات تربیه‌ی معلم در کشور می‌گذرد. آن‌ها با راه‌اندازی حرکتی زیر نام «جنبش ارتقای مؤسسات تربیه‌ی معلم افغانستان» می‌گویند که از سه سال به این طرف، این نهادها به‌‌دلیل حذف نام‌شان از آزمون ورودی کانکور، در بی‌سرنوشتی «مطلق» به سر می‌برند.
فردین بهاوی، رییس جنبش ارتقای مؤسسات تربیه‌ی معلم افغانستان میگوید که این مؤسسات آخرین دور فارغان‌شان را در پایان سال تحصیلی جاری (۱۳۹۸) فارغ می‌دهند. به گفته‌ی او، پس از این، صرفا معلمانی که سند تحصیلی دیپلوم دارند، در این مؤسسات تحصیل خواهند کرد.
به موجب امضای یک تفاهم‌نامه میان وزارت‌های تحصیلات عالی و معارف در تاریخ ۲۴ دلو ۱۳۹۶ نام این مؤسسات از فهرست کانکور تحصیلات عالی حذف شد. براساس این تفاهم‌نامه، وزارت تحصیلات عالی زمینه‌ی تحصیل برای معلمان تا سطح لیسانس را فراهم می‌کند.
اکنون نوریه نزهت، سخنگوی وزارت معارف نیز به اطلاعات روز میگوید که روند معرفی دانشجو به مؤسسات تربیه‌ی معلم در کشور به خاطر به تعویق‌انداختن برنامه‌های «قبل از خدمت» متوقف شده است: « سرنوشت‌شان واضح و روشن است. فقط بحث این است که در گذشته به این‌ها از طریق کانکور محصل جدید معرفی می‌شد، ولی فعلا از طریق آزمون ورودی کانکور برای این‌ها محصل جدید روان نمی‌شود.»
سخنگوی وزارت معارف تأکید می‌کند که هم‌اکنون وظیفه‌ی این مؤسسات ظرفیت‌سازی برای معلمان غیرمسلکی است. براساس آمار این وزارت، در حدود ۵۰ هزار معلم در سراسر کشور غیرمسلکی هستند. به گفته‌ی نوریه نزهت، پس از تکمیل‌شدن روند مسلکی‌سازی معلمان، روند جذب دانشجویان از طریق کانکور به این نهادها از سر گرفته می‌شود.
رییس جنبش ارتقای مؤسسات تربیه‌ی معلم افغانستان اما میگوید که این تعداد معلم برای ظرفیتی که این مؤسسات دارند، اندک است و باید دولت زمینه‌ی فعالیت بیشتری برای آن‌ها فراهم کند. در همین حال او تأکید می‌کند که این نهادها به منظور کار بیشتر از سطح تحصیلی فوق دیپلوم به سطح لیسانس ارتقا یابد.
تلاش‌ها برای ارتقای مؤسسات تربیه‌ی معلم
جنبش ارتقای مؤسسات تربیه‌ی معلم در پی بالاگرفتن تنش‌ها بر سر حذف این نهاد از فهرست کانکور تحصیلات عالی در ماه دلو سال گذشته (۱۳۹۷) ایجاد شد. هم‌اکنون همه‌ی ۲۴۷ مؤسسه‌ی تربیه‌ی معلم عضو این جنبش می‌باشند. ایام‌الدین الهام، منشی این جنبش چهارشنبه هفته‌ی گذشته در یک کنفرانس خبری در کابل گفت که این جنبش متشکل از حدود پنج هزار نفر به شمول استادان و کارمندان مؤسسات تربیه‌ی معلم در ۳۴ ولایت میباشد. به گفته‌ی او، این جنبش خواستار ارتقای مؤسسات تربیه‌ی معلم تا سطح لیسانس است.
از سویی هم، در قطع‌نامه‌ای که از طرف جنبش ارتقای مؤسسات تربیه‌ی معلم در این کنفرانس خبری به خوانش گرفته شد، از دولت خواسته شده است که این مؤسسات را در چوکات وزارت معارف تا سطح لیسانس ارتقا دهد. همین طور متحدسازی دانشکده‌های تعلیم و تربیه با مؤسسات تربیه‌ی معلم در چوکات وزارت معارف، ادغام مؤسسات تربیه‌ی معلم با «دانشگاه تعلیم و تربیه‌ی استاد ربانی» و دانشکده‌های تعلیم و تربیه در دانشگاه‌های ولایات در چوکات وزارت تحصیلات عالی از دیگر گزینه‌های این نهادها برای ارتقای آن میباشد.
افزون بر این مطالبات، تبدیل نهادهای تحصیلی نیمه عالی و تحصیلی عالی به دو بخش تحقیق و تخصص و بخش آموزش از دیگر پیشنهادات مؤسسات تربیه‌ی معلم میباشد. برمبنای این پیشنهادْ بخش تحقیقی و تخصصی مربوط به وزارت تحصیلات عالی و بخش آموزشی هم مربوط به وزارت معارف شود.
همین طور در قطع‌نامه‌ی این جنبش درخواست شده است که تا ارتقای مؤسسات تربیه‌ی معلم، وزارت‌های معارف و تحصیلات عالی از طریق کانکور به این نهاد دانشجو بدهند. با آن‌که وزارت معارف حدود سه ماه پیش (پنجم سنبله) در مکتوبی جذب دانشجو در این مؤسسات را برای سال ۱۳۹۸ خورشیدی از ریاست‌جمهوری درخواست کرده بود اما ریاست‌جمهوری تا کنون در این مورد حکمی صادر نکرده است.
رییس جنبش مؤسسات تربیه‌ی معلم افغانستان در صحبتی با اطلاعات روز میگوید که اعضای این جنبش مطالبات‌شان را چندین بار به ریاست جمهوری و ریاست اجرایی و وزارت‌های تحصیلات عالی، معارف و مالیه مطرح کرده، اما این نهادها تا کنون جواب قناعت‌بخشی برای آنان ارایه نکرده است.
او می‌افزاید که در آخرین مورد طرح ارتقای مؤسسات تربیه‌ی معلم در اول ماه اسد سال جاری از سوی وزارت معارف مورد تأیید قرار گرفته و به ریاست‌جمهوری ارسال شده است. ریاست‌جمهوری نیز طی حکمی به وزارت‌های تحصیلات عالی و معارف و مؤسسات تربیه‌ی معلم گفته است که یک گروه کاری مشترک برای بررسی موضوع ایجاد شود و روی این طرح کار کند، اما از آن زمان تا کنون به گفته‌ی فردین بهاوی این گروه کاری ایجاد نشده است.
سخنگوی وزارت معارف اما میگوید که هم‌اکنون این گنجایش و ظرفیت در مورد ارتقای مؤسسات تربیه‌ی معلم وجود ندارد. در همین حال محمدحنیف فرزان، معاون سخنگوی وزارت تحصیلات عالی میگوید که تا کنون درخواست ارتقای مؤسسات تربیت معلم به جز از «دارالمعلمین سید جمال‌الدین افغان» به این وزارت پیشنهاد نشده است.
آقای فرزان اما می‌افزاید: «در صورتی که هم چنین طرحی از سوی جانبی برای وزارت تحصیلات عالی ارایه شود، این وزارت با درنظرگیری معیارها و شرایط لازم برای ارتقای یک نهاد آموزشی نیمه‌عالی به یک نهاد عالی تحصیلی در نظر می‌گیرد.» از سویی هم، او افزود که دانشکده‌های تعلیم و تربیه‌ی دانشگاه‌ها و دارالعلمین‌ها زمینه را برای ظرفیت‌سازی معلمان فراهم کرده است؛ گفته‌هایی که از سوی مسئولان مؤسسات تربیه‌ی معلم رد می‌شود.
ظرفیت نهادهای آموزشی و تحصیلی
براساس آماری که مسئولان مؤسسات تربیه‌ی معلم افغانستان در اختیار اطلاعات روز قرار داده، هم‌اکنون در حدود ۱۹۷ هزار و ۴۴۸ معلم در معارف کشور مشغول تدریس اند. از این جمعٰ سطح تحصیلی ۳۹ هزار و ۲۷۱ معلم آن لیسانس، ۱۱۲ هزار و ۲۳۲ آنان فوق دیپلوم و ۴۵ هزار و ۹۴۵ نفر نیز دیپلوم میباشد. گفتنی است که حدود ۴۸ درصد آنان، در مکاتب خلاف رشته‌ی تحصیلی‌شان تدریس می‌کنند و بیش از «نیم» دیگر این معلمان هم در دانشکده‌های غیر از دانشکده‌ی تعلیم و تربیه تحصیل کرده‌اند.
همین طور براساس تفاهم‌نامه‌ای میان وزارت‌های تحصیلات عالی و معارف در ۲۴ دلو ۱۳۹۶، وزارت تحصیلات عالی باید برای تربیه‌ی معلمان مسلکی زمینه‌ی تحصیل را فراهم کند. اما براساس آمار مؤسسات تربیه‌ی معلم افغانستان، وزارت تحصیلات عالی در یک سال، تنها زمینه‌ی تحصیل هشت هزار و ۷۳۴ معلم را در ۳۰ باب دانشکده‌ی تعلیم و تربیه و دانشگاه تعلیم و تربیه استاد ربانی می‌تواند فراهم کند. در این تعداد دانشکده‌ها یک هزار و ۴۷۱ استاد کادری مشغول تدریس اند. با این حال اما سخنگوی این وزارت میگوید که رقم دانشکده‌های تعلیم و تربیه در کشور بیشتر از آمار ارایه‌شده است و «تعداد زیادی از معلمان در آن‌ها تحصیل می‌کنند».
از سویی هم، محمدحسن کریمی، از اعضای جنبش ارتقای مؤسسات تربیه‌ی معلم افغانستان میگوید که در اکثر این دانشکده‌های تعلیم و تربیه مضامین ۹گانه‌ی مکاتب از جمله، فزیک، کیمیا، بیولوژی، ریاضی، تاریخ، جغرافیه، ادبیات‌های دری و پشتو و علوم دینی به صورت همزمان تدریس نمی‌شود.
او اما تأکید می‌کند که این موضوعات در بخش‌های مؤسسات تربیه‌ی معلم وزارت معارف، به صورت کامل تدریس می‌شود.
در همین حال، بر بنیاد آمار مؤسسات تربیه‌ی معلم افغانستان، این مؤسسات ظرفیت فراهم‌سازی زمینه‌ی تحصیل بیش از ۷۰ هزار معلم را در سال دارد که در آن دو هزار و ۹۲۱ استاد کادری مصروف تدریس اند.