هیأت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) یک هفته است که زیر فشار نقد و انتقاد کاربران شبکه‌های اجتماعی در افغانستان قرار دارد و نیز از سوی برخی از نامزدان انتخابات ریاست‌جمهوری ششم میزان متهم به دخالت در کارهای کمیسیون انتخابات شده است.
ماجرا از آن‌جا آغاز شد که حدود یک هفته قبل از امروز نامه‌ای از آدرس این نهاد که به آدرس رییس کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان نوشته شده بود، در رسانه‌ها درز کرد که در آن یوناما از عملکرد یک عضو کمیسیون انتخابات ابراز نگرانی کرده و ادعا کرده بود که یکی از کارمندان کمیسیون انتخابات از سوی مولانا محمد عبدالله تهدید و توهین شده است.
در نامه‌ی یوناما آمده است که مولانا عبدالله در 14 عقرب بشیر علی، مدیر دیتابیس مرکز ملی جمع‌بندی نتایج کمیسیون انتخابات را تهدید کرده و مورد توهین قومی و مذهبی قرار داده است. تدامیچی یوماموتو، نماینده‌ی خاص دبیرکل سازمان ملل در افغانستان به حوا علم نورستانی، رییس کمیسیون انتخابات نوشته است که رفتار آقای عبدالله غیرقابل قبول و در مغایرت با ماده‌ی هفدهم قانون انتخابات افغانستان است.
درز نامه‌ی یوناما به رسانه‌ها واکنش‌های بسیاری را برانگیخت. مولانا عبدالله ادعای یوناما را رد کرده و گفت که به این سازمان اطلاعات نادرست داده شده است و او خواهان پیگیری عوامل دخیل در این قضیه شد. آقای عبدالله از یوناما خواسته که برای ثبوت ادعای خود سند ارایه کند.
او گفته است که یوناما به «کانال‌هایی» که به نفع و یا ضرر یک یا چند نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری در درون این نهاد ایجاد شده است، گوش ندهد؛ اشاره‌ی این عضو کمیسیون انتخابات به صدای منسوب به شینکی کروخیل، عضو مجلس نمایندگان افغانستان و از حامیان محمد اشرف غنی در انتخابات ریاست‌جمهوری امسال است.
در این فایل صوتی شینکی کروخیل میگوید «کانالی» که به حمایت از تیم دولت‌ساز در درون یوناما ایجاد شده، مشوره داده است تا این دسته‌ی انتخاباتی به دفتر یوناما رفته و از موقع خود در مورد شکستانده شدن شب‌هنگام قفل دروازه‌ی مرکز معلومات کمیسیون انتخابات دفاع کند.
دخالت یوناما
یوناما یکی از شرکای مهم انتخاباتی در افغانستان است که در میزان مشروعیت‌بخشی و سلامت انتخابات در این کشور نقش سازنده دارد. این سازمان شیوه‌ی نظارت بر انتخابات را به احزاب سیاسی و دیگر گروه‌های دخیل در انتخابات آموزش می‌دهد و نیز از روند انتخابات نظارت می‌کند. کمیسیون انتخابات در این مورد نوشته است: «امروزه نظارت سازمان ملل مشروعیت انتخابات را بیشتر می‌سازند.»
همین اهمیت حضور سازمان ملل در انتخابات افغانستان عملکرد این سازمان را نیز زیرزره‌بین مردم و رسانه‌ها قرار داده است. وقتی نامه‌ی نمایندگی این سازمان به رسانه‌ها درز کرد، واکنش‌های گسترده‌ای را نیز خلق کرد.
پس از آن شورای نامزدان انتخابات ریاست‌جمهوری طی نامه‌ای یوناما را متهم به جانبداری در انتخابات کرد. این شورا گفته است که هیأت معاونت سازمان ملل در افغانستان در کارهای کمیسیون انتخابات مداخله می‌کند.
یک روز پس از درز نامه‌ی یوناما به رسانه‌ها، عبدالله عبدالله با نماینده‌ی خاص دبیرکل سازمان ملل برای افغانستان دیدار کرد. براساس اعلامیه‌ی ریاست اجراییه، آقای عبدالله در این دیدار با یاماموتو در مورد انتخابات صحبت کرده و دو طرف «انتخابات با اعتبار را در تحکیم مولفه‌های نظام مردم‌سالاری و آینده‌ی افغانستان مهم و ارزنده خواندند و خواستار تامین شفافیت و عدالت در انتخابات ریاست‌جمهوری شدند.»
ریاست اجراییه جزئیات بیشتر از این دیدار ارایه نکرده است اما هارون نجفی‌زاده، خبرنگار در تویترش نوشته است: «منابع من می‌گویند عبدالله در دیدار اخیر با ریيس یوناما برآشفته شده و گفته این عبدالله، عبدالله ۲۰۱۴ نیست و اگر یوناما مداخله کند، یاماموتو را از افغانستان اخراج خواهد کرد.»
از سوی هم یوناما از سوی شماری از دسته‌های انتخاباتی و نیز مولانا محمد عبدالله متهم است که یک تیم مشخص در درون این نهاد به حمایت از یک دسته‌ی انتخاباتی خاص فعالیت می‌کند و این «کانال» روی عملکرد این نهاد تاثیرگذاشته است.
انتشار نامه‌ی یوناما فرصتی را برای برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی، به‌ویژه هواداران دسته‌ی انتخاباتی محمد اشرف غنی فراهم کرد تا مولانا عبدالله را متهم به حمایت از تیم خاص انتخاباتی بکنند. این کاربران همچنان با استناد به نامه‌ی یوناما، علیه مولانا عبدالله موضع گرفته و گفتند که او متعصبی است که به قومیت و مذهب یک کارمند کمیسیون انتخابات توهین کرده و باید مورد پیگرد قرار گیرد.
یوناما پس از آن در اعلامیه‌ای گفت که ماموریت یوناما برای مشوره‌دهی به ادارات انتخاباتی افغانستان است و هدف از فرستادن این نامه، حمایت و پاسداری از شفافیت امور کمیسیون مستقل انتخابات و احترام به قانون انتخابات میباشد. در اعلامیه‌ی این نهاد آمده است: «جای نگرانی است که این نامه به رسانه‌ها درز نمود و بعضی با پرداختن جنبه‌ی سیاسی به آن تلاش کرده‌اند تا هدف و محتوای این نامه را نادرست جلوه دهند.»
در همین حال لیام مک‌دوال، مسئول ارتباطات استراتژیک یوناما در پاسخ به سوالات روزنامه اطلاعات روز در ایملی نوشته است: «می‌توانیم به شما اطمینان دهیم که یوناما در رابطه به انتخابات افغانستان صد درصد بی‌طرف است. هیچ «کانالی» در درون یوناما وجود ندارد. هرکسی که میگوید «کانال» در یوناما دارند، اشتباه می‌کنند.»
محدود کردن آزادی بیان
پس از انتشار نامه‌ی یوناما در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها، شماری از کاربران شبکه‌های اجتماعی در تویتر و فیسبوک این نهاد دیدگاه‌های انتقادی شان را مطرح کردند. این کاربران تاکید داشتند که یوناما در روند انتخابات بی‌طرف نیست و در تلاش مشروعیت‌بخشی به تقلب و نیز حمایت از موضع یک دسته‌ی انتخاباتی مشخص است.
صفحه‌ی فیسبوک و تویتر یوناما در افغانستان اما دیدگاه‌های انتقادی شماری از کاربران شبکه‌های اجتماعی را حذف و یا این کاربران را مسدود کرد. این اقدام یوناما واکنش‌های گسترده‌تری را خلق کرد تا آن‌جا که برخی از کاربران گفتند یوناما آزادی بیان را محدود کرده است.
نی یا حمایت کننده‌ی رسانه‌های آزاد افغانستان در اعلامیه‌ی مطبوعاتی از «وضعیت پیش آمده در صفحه‌ی تویتر یوناما» ابراز نگرانی کرده و گفته است: «دفتر نی نگران این وضعیت است. این دفتر نگران محدودیت در ابراز نظر کاربران شبکه‌های اجتماعی از سوی نمایندگی سیاسی سازمان ملل متحد در افغانستان، یوناما، که کار ویژه‌ی آن رشد ارزش‌های بشری از جمله آزادی بیان است، میباشد.»
صفحه‌ی فیسبوک یوناما در این مورد گفته است که از بحث‌های سازنده‌ی کاربران شبکه‌های اجتماعی تشکر می‌کند. یوناما در یادداشت کوتاه از کاربران شبکه‌های اجتماعی خواسته است که «نشر مطالب توهین‌آمیز، تهدیدآمیز و مبتذل را متوقف» کنند.
در اعلامیه‌ی نی نیز آمده است: «به باور نی هم یوناما نقض‌کننده‌ی آزادی بیان به‌صورت آشکارا شده است و هم در صورتی که شهروندان و کاربران شبکه‌های اجتماعی تبصره‌هایی با درون‌مایه‌ی اهانت‌آمیز پای گزارک یوناما داشته‌اند، خلاف قوانین عمل کرده‌اند.»
اما لیام مک‌دوال به این باور است که یوناما تاریخچه‌ی قدرتمندی در حمایت از آزادی بیان در افغانستان دارد و این نهاد از مخاطبان خود می‌خواهد وقتی مسأله‌ی حمایت از آزادی بیان مطرح است، کار یوناما را با هزاران هزار افغان بررسی کنند.
او به اطلاعات روز گفت: «یوناما به هیچ‌وجه در حق اساسی آزادی بیان شهروندان افغان مداخله نکرده است. ما پیوسته و فعالانه آزادی بیان را ارتقا/ ترویج داده‌ایم. ما به ادامه‌ی تلاش‌های‌مان به هر صورت ممکن برای کمک به افغان‌ها به منظور دفاع از آزادی بیان مصمم هستیم. این‌که گروه‌هایی برای اهداف سیاسی کوتاه‌مدت‌شان می‌خواهند حمایت فعال سازمان ملل از آزادی بیان را نادرست جلوه دهند، مایه نگرانی است.»
به گفته‌ی او: «هفته گذشته پلتفرم‌های یوناما در رسانه‌های اجتماعی در معرض موجی از [کمنت و نظر] قرار گرفت که محتوای آن شامل تحریک خشونت، سخن تنفرآمیز، نژادپرستی، عدم مدارا نسبت به برخی جوامع، تبعیض جنسیتی و تلاش برای آسیب‌رساندن به شخصیت یا اعتبار دیگران، از طریق اظهارات غلط و گمراه‌کننده بود.»
این مقام یوناما در پاسخ به سوال اطلاعات روز گفته است که یوناما برای دفاع از آزادی بیان افراد آنچه در توان دارد را انجام می‌دهد و در همان‌حال، این حق را دارد که «هر گونه محتوایی را که به خشونت تحریک می‌کند، سخن تنفرآمیز است، نژادپرستی را دامن می‌زند، نابردباری نسبت به جوامع خاص است، تعصب جنسیتی است و یا تلاشی است برای آسیب‌زدن به شهرت و اعتبار دیگران از طریق اظهارات غلط یا گمراه‌کننده، از پلتفرم‌های تحت نظارت سازمان ملل حذف کند.»