بیش از ده سال از آغاز کار ساخت قطعه سوم خط آهن هرات – خواف می‌گذرد، اما با وصف وعده‌های مکرر مقام‌های ایرانی هنوز به بهره‌برداری نرسیده است. این در حالی است که تفاهم‌نامه‌ی ساخت این قطعه در سال ۱۳۸۵ به امضا رسید و قرار بود که در مدت سه سال به بهره‌برداری برسد.
خط آهن هرات – خواف، در چهار قطعه به طول ۱۹۱ کیلومتر ساخته می‌شود. ۷۷ کیلومتر این خط آهن، در داخل خاک ایران و ۱۱۴ کیلومتر آن در داخل خاک افغانستان است.
دولت ایران براساس تعهدی که سپرده، مکلف به ساخت قطعه سوم این خط آهن از کمک‌های بلاعوض‌اش به طول ۶۲ کیلومتر است.
ذبیح‌الله طاهری، رییس اداره خط آهن هرات به روزنامه اطلاعات روز میگوید که در چند سال اخیر چندین بار کار ساخت قطعه سوم خط آهن هرات – خواف متوقف شده است.
تأخیر در بهره‌برداری از خط آهن هرات – خواف، با موجی از انتقاد اعضای شورای ولایتی هرات مواجه شده است.
سردار بهادری، عضو شورای ولایتی هرات در صحبت با روزنامه اطلاعات روز، ایران را به عملی‌نکردن به تعهداتش در راستای ساخت قطعه سوم خط آهن هرات – خواف متهم می‌کند. او میگوید: «بارها به ما گفتند که این خط آهن تکمیل می‌شود و تا حالا تکمیل نشده است. شاید چند سال دیگر هم طول بکشد، تا این خط آهن افتتاح شود.»
تحریم‌های امریکا بر ایران و تأثیر آن روی ساخت خط آهن
یکی از دلایل تأخیر در روند کار ساخت قطعه سوم خط آهن هرات – خواف، تحریم‌های امریکا علیه ایران است. واشنگتن پس از خروج از توافق‌نامه هسته‌ای برجام با قدرت‌های بزرگ، تحریم‌های شدید علیه ایران وضع کرده است.
تحریم‌های واشنگتن بر ایران، روی ساخت خط آهن هرات – خواف نیز تأثیر منفی گذاشته است.
ذبیح الله طاهری، رییس اداره خط آهن هرات میگوید که کار ساخت قطعه سوم خط آهن هرات – خواف، در حدود ۹۰ درصد پیش رفته و کار ریل‌گذاری در این قطعه پایان یافته است: «دلایل تعطیلی این پروژه، وضعیت بد اقتصادی در ایران بوده است. قرار است که به‌زودی کار ساخت این قطعه خط آهن آغاز شود و تا سال آینده به بهره‌برداری برسد.»
او می‌افزاید که ایران باید در ایستگاه «روزنگ» مکانی برای تعمیر قطارها و بارگیری محموله‌ها بسازد.
از سویی هم، مسئولان در کنسولگری ایران در هرات در مورد کندی در روند ساخت خط آهن هرات – خواف ابراز نظری نکرده‌اند.
چالش امنیتی
جغرافیایی جنگ در ولسوالی‌های شمال و شمال‌غربی هرات دست‌کم طی یک سال گذشته افزایش یافته است. ولسوالی غوریان نیز از گزند حملات طالبان در امان نبوده است.
طالبان در اوایل سال جاری خورشیدی، چندین بار سربازان قطعه محافظتی خط آهن هرات – خواف را در ولسوالی غوریان آماج حملات قرار داده‌اند. بیش‌تر نیروهای محافظتی این خط آهن توسط ماین‌های کنار جاده‌ای و حملات چریکی طالبان در ولسوالی غوریان کشته و زخمی شده‌اند. قبلا هم مهندسان ایرانی این پروژه نیز ربوده شده است.
وکیل احمد کرخی، رییس کمیته امنیتی شورای ولایتی هرات به روزنامه اطلاعات روز میگوید که باید نیروی محافظتی خط آهن هرات – خواف افزایش پیدا کند تا ایران بیش از این در بخش ساخت این خط آهن تعلل نکند. او میگوید حملات طالبان باعث مختل‌شدن کار ساخت خط آهن هرات – خواف شده است: «من در جلسه‌های امنیتی بارها گفته‌ام که باید امنیت خط آهن هرات – خواف گرفته شود، تا ایرانی‌ها بهانه‌ای برای پایان کار خط آهن نداشته باشد.»
قطعه چهارم، دشوارتر از قطعه سوم
قطعه چهارم خط آهن هرات – خوف در دو فاز به طول ۸۷ کیلومتر از «روزنگ» ولسوالی غوریان تا میدان هوایی و شهرک صنعتی هرات امتداد می‌یابد.
مسئولان در ریاست خط آهن هرات می‌گویند که برای ساخت فاز اول این قطعه، دولت ایتالیا متعهد به پرداخت ۵۸ میلیون دالر شده است، اما برای ساخت فاز دوم این قطعه هیچ بودجه وجود ندارد و حکومت هم هیچ پولی در این خصوص اختصاص نداده است.
روند استملاک زمین برای قطعه چهارم خط آهن هرات – خواف دشوار به‌نظر می‌رسد. در صورت همکاری‌نکردن مردم، احتمالا روند استملاک آن با چالش‌های جدی روبه‌رو خواهد شد.
مسئولان در ریاست خط آهن هرات می‌افزایند که روند تثبیت حق مالکیت در امتداد قطعه چهارم خط آهن هرات – خواف جریان دارد و به‌زودی روند استملاک زمین آغاز می‌شود.
اهمیت خط آهن هرات – خواف
همه‌ساله میلیون‌ها دالر کالا از ایران به افغانستان وارد می‌شود، اما نبود خط آهن باعث بلند رفتن قیمت کالاهای وارداتی شده است و به همین دلیل خط آهن هرات – خواف بااهمیت تلقی می‌شود.
قرار است که پس از ساخت خط آهن هرات – خواف، این خط به سمت ولایت‌های شمالی کشور نیز امتداد پیدا کند و از این طریق، ایران به کشورهای آسیای میانه نیز وصل شود.
اما در مقطع کنونی چشم‌انداز روشنی برای بهره‌گیری از خط آهن هرات – خواف وجود ندارد.