هادی خوش‌نویس
در کنار رستوران‌ها و هتل‌های پرزرق‌وبرق کابل، غذاهای کنار جاده‌ای نیز رونق خاصی دارد. فروشندگان غذاهای کنار جاده‌ای بدون توجه به محیط در هر نقطه‌ی کابل بساط‌شان را پهن می‌کنند. از بولانی و برگر گرفته تا جگر و قابلی. همه هم مشتریان پروپاقرصی دارد.
شیرآغا 11 سال می‌شود کباب پخته می‌کند. او میگوید در بدل 50 افغانی به مشتریانش یک وعده غذای کافی می‌دهد و به همین دلیل مشتریانی زیادی دارد.
نوید 9 سال است که در منزلش قابلی می‌پزد و در بازار می‌فروشد. او میگوید قبلا دکانداری می‌کرده، اما به علت اخاذی مأموران شهرداری مجبور شده این کارش را ترک کند.
داکتران به مردم توصیه می‌کنند که سلامتی‌شان را با خوردن غذای کنار جاده‌ای به خطر نیندازند. آن‌ها می‌گویند بیش‌تر میکروب از طریق همین غذاهای که در محیط باز پخته و مصرف می‌شود، به انسان منتقل می‌شود.
داکتر نجیب‌الله امرخیل که در یک شفاخانه‌ی خصوصی فعالیت می‌کند، میگوید روزانه حداقل یک تا دو نفر به علت خوردن غذاهای کنار جاده به او مراجعه می‌کند. به گفته‌ی او بیش‌تر مراجعه‌کنندگانش افرادی هستند که غذاهای کنار جاده‌ای مصرف می‌کنند.
«مردم نباید از غذاهای کنار جاده استفاده کنند. این غذاها عامل امراض مثل کخ، اسهال، امراض انتانی و مریضی موسوم به کرم کدودانه است».
روح‌الله، دکاندار ساکن کابل تجربه ناخوشایندی از مصرف غذای کنار جاده دارد. او میگوید یک بار لوبیای کنار جاده‌ای مصرف کرده و سخت مریض شده است.
عبدالله سلطانی در کوته سنگی در یک گاری کباب جگر تهیه می‌کند. او میگوید که از وزارت صحت عامه مجوز فعالیت گرفته و به همین خاطر ماهانه حدود 80 افغانی به دولت مالیه می‌دهد: «ما هر چیز که می‌آوریم از روغن گرفته تا سبزی تا جگر، همه‌اش را از جایی می‌گیریم که ثبت وزارت صحت است.»
بیش‌تر دست‌فروشانی که در کنار جاده غذا می‌فروشند، می‌گویند مردم به‌دلیل کیفیت خوب و قیمت مناسب از غذای آن‌ها استقبال می‌کنند. داکتران اما به مردم توصیه می‌کنند که سلامتی‌شان را به‌دلیل ارزانی غذا به خطر نیندازد. داکتر امرخیل میگوید اگر مردم 50 افغانی برای غذا می‌دهند بعدا مجبور می شوند حداقل هزار افغانی برای سلامتی‌شان مصرف کنند.
وزارت صحت عامه میگوید که طرزالعمل جدیدی برای «تأمین مصئونیت مواد غذایی» زیر کار است و به‌زودی آن را اجرایی می‌کند. به گفته‌ی مسئولان این وزارت، طرزالعمل تأمین مصئونیت مواد غذایی دارای هشت فصل و 34 ماده است و براساس آن افرادی که می خواهند وارد کاروبار مواد غذایی شوند، معاینه می‌شوند تا بیماری نداشته باشند. براساس آمار این وزارت، امسال بیش‌تر از 80 نفر برای معاینه به این وزارت مراجعه کرده‌اند. به گفته‌ی احمدراشد احمدیار، مسئول مصئونیت مواد غذایی وزارت صحت عامه، توصیه‌های صحی و قوانین وزارت صحت عامه در مورد غذاهایی که روی جاده تولید و فروخته می‌شود، رعایت نشده و باعث انواع بیماری می‌شود.
هنوز آمار دقیق و رسمی از فروشندگان مواد غذایی به‌ویژه دست‌فروشانی که کنار جاده غذا می‌پزند و می‌فروشند، در دست نیست.
از طرفی شماری از ساکنان کابل از سد معابر توسط دست‌فروشان، شاکی‌اند. آن‌ها می‌گویند که دست‌فروشان بساط‌شان را در پیاده‌روها پهن می‌کنند و برای عابران مزاحمت خلق می‌کنند.
اکرم که ساکن کابل است، میگوید معمولان جیب‌بُران در شلوغی‌های پیاده‌روها که مسبب آن دست‌فروشان است، جیب مردم را می‌زنند: «یک‌بار وقتی می‌خواستم از کنار یک گاری که خیلی شلوغ بود رد شوم، جیبم را بریدند و تمام وسایلم را بردند.»
همایون، ساکن ده افغانان کابل میگوید که شهرداری هیچ نظارتی بر دست‌فروشان ندارد و از همین رو آن‌ها نظم شهر را مختل می‌کنند. به گفته‌ی همایون در مواردی مأموران شهرداری با گرفتن رشوه، به دست‌فروشان اجازه می‌دهند که در هر نقطه‌ی شهر بساط پهن کنند: «چند روز پیش با چشم سرم دیدم که یک مأمور در اول با یک گاری‌چی جنجال کرد و بعد از گرفتن 200 افغانی از آن‌جا رفت.»
شهرداری کابل ضمن تأیید مشکلات شهروندان، میگوید که مردم برای خرید به مکان‌های که برای دست‌فروشان و گاری‌چی‌ها در نظر گرفته، مراجعه نمی‌کنند. خانم نرگس مومند، سخن‌گوی شهرداری کابل میگوید: «ما جاهایی را آماده کرده‌ایم. مثلا در ناحیه اول و دوم در قسمت سپاهی گم‌نام و این موضوع را از طریق رسانه‌های اجتماعی و دیگر رسانه‌ها با مردم شریک ساخته‌ایم. اما مردم به خود زحمت نمی‌دهند که به آن مکان‌ها بروند و گاری‌چی‌های دست‌فروش مجبور می‌شوند به سطح و نقاط شلوغ شهر بیایند و دلیل ترافیک سنگین و مشکلات صحی همین موضوع است.» او اضافه می‌کند که تا هنوز شکایتی مبنی بر اخاذی مأموران این اداره دریافت نکرده‌اند.