این روزها کیفیت هوای کابل در ایستگاههای سنجش میزان آلودگی هوا روی وضعیت «ناسالم» و «خیلی ناسالم» در نوسان است. وضعیت هشداردهندهای که سلامتی ساکنان کابل را در معرض خطر قرار داده است. اما در این شهر چندمیلیونی کمتر کسی برای حفظ سلامتی خود در برابر آلودگی هوا توجه میکند. در وضعیت هوای ناسالم همه ممکن است که اثرات آلودگی را بر سلامتیشان حس کنند، اما اعضای «گروه حساس» ممکن است اثرات منفی جدیتری را احساس کنند. زمانی که هوا در وضعیت «خیلی ناسالم» قرار داشته باشد، شرایط اضطراری پیش میآید و آلودگی تمام جمعیت را تحت تأثیر قرار میدهد. گروههای حساس شامل کودکان، بیماران و افرادی با حساسیت بالا است.
بیشتر ساکنان کابل که روزانه در سطح شهر در آمد و شدند و یا در فضای باز کار میکنند، توصیههای اولیهی بهداشتی را برای حفظ سلامتی خود در برابر آلودگی هوا رعایت نمیکنند. حتا کاربران شبکههای اجتماعی در افغانستان در مقیاس با دیگر مسایل اجتماعی یا سیاسی که اغلب بحثبرانگیز میشود، کمتر در خصوص آلودگی هوا واکنش نشان میدهند. در کل شهروندان کابل طوری رفتار میکنند که انگار عدد 354، شاخص آلودگی شهری دیگری در یک گوشهی دورافتادهی زمین باشد.
براساس آمار وبسایت ایرویژوال (AirVisual) که شاخص جهانی کیفیت هوای شهر و کشورها را ارایه میکند، شام روز یکشنبه (8 جدی) کابل پس از دهلی هند، آلودهترین شهر جهان بوده است. شهر دهلی هند با شاخص آلودگی 520، در صدر شهرهای آلودهی جهان بوده است. بسیاری از شهروندان کابل اما در برابر این حجم از آلودگی بیتفاوت هستند.

«در برابر آلودگی هوا از چه راهکاری برای حفظ سلامت خود استفاده میکنید؟ فکر میکنید آلودگی هوا چقدر برای سلامتیتان مضر است؟ تا هنوز برای کاهش آلودگی هوا چه کاری کردهاید؟»
وقتی با این سه پرسش سراغ برخی شهروندان کابل رفتم، پاسخهای ناامیدکنندهای شنیدم. اغلب مصاحبهشوندگان گفتند که برای حفظ سلامتی خود حتا از یک ماسک ساده و غیراستاندرد هم استفاده نمیکنند. برخیها گفتند که فقط همینقدر میدانند که آلودگی هوا برای سلامتی انسانها «مضر» است. بیشتر گفتوگوشوندگان در جواب اینکه برای کاهش آلودگی چه کاری کردهاند، گفتند که کاری از دست آنها ساخته نیست.
رسول، پیرمرد دستفروش، در کنار جاده میوه میفروشد. او که از 7 صبح تا پاسی از شب کار میکند و در معرض آلودگی شدید هوا قرار دارد، برای حفظ سلامتیاش حتا از یک ماسک ساده استفاده نمیکند. وقتی از او در مورد خطر آلودگی هوا پرسیدم، گفت که «هیچ چیزی در مورد آن نمیدانم.» او برای گرمکردن خانهاش نیز از زغال سنگ و چوپ استفاده میکند.
اکبر 11 سال است در شهر کابل دستفروشی میکند. او از 7 صبح تا 8 شب در کنار جاده بدون استفاده از هیچ وسیلهای برای حفظ سلامتی خود، کار میکند. او میگوید که اصلا به آلودگی هوا فکر نمیکند و به قول خودش با همین هوا عادت کرده است: «از مضراتش هم خبر ندارم. در خانه از زغال سنگ و چوب استفاده میکنیم. برای کاهش آلودگی هوا از دست ما کاری هم ساخته نیست.»
پرویز، 15 سال دارد و همه روزه در کنار پیادهروها، شال و کلاه میفروشد. او میگوید که موقع رفتوآمد از ماسک استفاده میکند و یا صورت خود را با شال گردن میپیچاند. خانوادهی او برای گرم کردن خانه از زغال سنگ استفاده میکند. او هم میگوید که برای کاهش آلودگی کاری از دست او ساخته نیست.
براساس اطلاعات سازمان جهانی بهداشت، آلودگی هوا از خطرات جدی محیط زیستی برای سلامتی انسان است. کشورها میتوانند با کاهش سطح آلودگی هوا از امراض مثل سکته، امراض قلبی، سرطان ریه و بیماری تنفسی مزمن و حاد از جمله نفستنگی جلوگیری کنند.
ادارهی محیط زیست، غذا و امور روستایی بریتانیا آلایندهها و
اثرات مخرب آن را چنین دستهبندی کرده است: نایتروجن دایاکساید و سلفردایاکساید:
این گازها مجاری کیسههای هوایی یا ریه را متأثر کرده و خطر ابتلا به امراض ریوی
را افزایش میدهد.
ذرات معلق: ذرات ریز میتواند در عمق ریه نفوذ کند؛ جایی که این
ذرات باعث التهاب میشود و خطر ابتلا به امراض ریوی و قلبی را افزایش میدهد.
کاربن مونوکساید: این گاز باعث جلوگیری از جذب اکسیجن در خون میشود.
استنشاق این گاز منجر به کاهش قابل ملاحظهی اکسیجنرسانی به قلب میشود، مشخصا در
افرادی که از امراض قلبی رنج میبرند.
برخی از شهروندان کابل با توجه به اثرات مخرب آلودگی هوا، برخی توصیههای اولیه بهداشتی را برای حفظ سلامتی خود رعایت میکنند.
آویژه ارزلا، ساکن کابل میگوید که برای حفظ سلامتی خود در برابر آلودگی هوا سعی میکند صبح و شب بیرون نرود و موقعی هم که بیرون میرود از ماسک و شال گردن استفاده میکند. او میگوید که برای کاهش آلودگی هوا کار بیشتری از دستش ساخته نیست، اما بخاری چوبی و زغالی را با انرژی پاک مثل گاز جایگزین میکند: «تلاش دارم که در خانواده نزدیک مثل کاکا، عمه، برادر استفاده زغال ممنوع شود.»
عبدالمالک عاصی، ساکن کابل میگوید تمام کاری که در چنین وضعیت برای سلامتی خود میتواند، استفاده از ماسک است و ماندن در خانه. آقای عاصی میگوید که از وقتی هوا سرد شده و استفاده مردم از زغال سنگ بیشتر شده، شمار زیادی از دوستان و نزدیکانش مریض شدهاند: «این مریضی مثل اینکه خوبشدنی نیست. هر روز شدیدتر میشود و بهتر نه. مشکلات تنفسی، چرک سینه و گلو، سر درد و استخوان درد شدید و تب بالا…»
او میگوید حداکثر کاری که برای کاهش آلودگی هوا میتواند انجام بدهد، استفاده از بخاری گازی است. بسیاری هستند که میگویند «همه از زغال سنگ استفاده میکنند و اگر ما نکنیم تغییری در وضعیت نمیآید و یا اگر زغال سنگ استفاده نکنیم از چه استفاده کنیم؟ کجاست انرژی پاک، ارزان و قابل دسترس؟» آقای عاصی ضمن توافق با این افراد، معتقد است که دولت باید قیمت مواد سوخت بدیل را کاهش دهد و استفاده از زغال سنگ را هم ممنوع اعلام کند.