یافته‌های یک ارزیابی تازه زیر نام «ارزیابی خدمات صحی سال 19 – 2018 در افغانستان» نشان می‌دهد که تنها 14 درصد مراکز صحی در هفت ولایت بزرگ کشور تمامی خدمات صحی را ارایه می‌کند، به این معنی که خدمات صحی در 86 درصد مراکز صحی دیگر به‌گونه‌ی کامل ارایه نمی‌شود.
این ارزیابی از سوی وزارت صحت عامه با حمایت مالی دفتر انکشاف بین‌المللی ایالات متحده‌ی امریکا (USAID) در بازه‌ی زمانی (نوامبر 2018م – جنوری 2019م) انجام شده است. در این ارزیابی مراقبت‌های صحت باوری/ تنظیم خانواده، صحت کودک و مادر، امراض غیرساری و خدمات داخل بستر بررسی شده است.
ماموسی زیور، معین مالی و اداری وزارت صحت عامه امروز (سه‌شنبه، 10 جدی) هنگام نشر یافته‌های این ارزیابی در کابل گفت که هدف از این ارزیابی، بررسی موجودیت عرضه خدمات صحی، تجهیزات و کیفیت عرضه خدمات در مراکز صحی بوده است.
به گفته‌ی خانم زیور، در این ارزیابی با حدود یک‌هزار ارایه‌دهنده‌ی خدمات صحی مصاحبه شده و چگونگی عرضه خدمات صحی در مراکز صحی دولتی و خصوصی در هفت ولایت (کابل، بلخ، هرات، قندهار، قندوز، ننگرهار و پکتیا) بررسی شده است.
او راه‌اندازی این ارزیابی را یک گام مهم در بهبود عرضه خدمات صحی عنوان کرد و گفت: «در گذشته این چنین ارزیابی‌ها توسط متخصصان خارجی صورت می‌گرفت و جای خوشی است که امروز وزارت صحت عامه قادر به انجام این‌چنین ارزیابی شده است.»
معین مالی و اداری وزارت صحت عامه افزود که از این ارزیابی در راستای شناسایی خلاهای کاری استفاده و برای رفع چالش‌های موجود مطابق آن برنامه‌ها تهیه خواهد شد.
سید عطاالله سیدزی، رییس عمومی نظارت از معلومات صحی وزارت صحت عامه نیز گفت که با انجام این ارزیابی «تصویر جامع» از نقاط قوت و ضعف عرضه خدمات صحی در کشور به‌دست آمده است.
آقای سیدزی همچنان گفت با توجه به این که نتایج این ارزیابی مثبت است، اما چالش‌هایی نیز در زمینه‌ی عرضه خدمات صحی در کشور وجود دارد. او ارزیابی تازه را نخستین ارزیابی عرضه خدمات صحی عنوان کرد و گفت که این ارزیابی وزارت صحت را در رفع چالش‌های موجود کمک می‌کند.
براساس یافته‌های این ارزیابی، از مجموع 142 مرکز صحی دولتی و خصوصی در هفت ولایت تنها 14 درصد آن تمامی خدمات صحی را به‌گونه‌ی کامل ارایه می‌کند.
مراقبت‌های لازم برای کودکان، نظارت بر رشد کودک، واکسیناسیون کودک، استفاده از یکی از روش‌های مدرن تنظیم خانواده، مراقبت‌های قبل از ولادت، خدمات مربوط به عفونت‌های مقاربتی و ولادت‌های طبیعی از خدماتی اند که در 14 درصد مراکز صحی ارایه می‌شود.
در همین حال، معین مالی و اداری وزارت صحت عامه نیز گفت که براساس این ارزیابی 91 درصد خدمات به‌گونه‌ی عادی در مراکز صحی ارایه می‌شود. به گفته‌ی خانم زیور، 85 درصد امراض قلبی و تنفسی در مراکز صحی تداوی می‌شود و در 95 درصد مراکز صحی نیز تابلیت‌های «فولیک اسید» توزیع می‌شود.
خانم زیور علاوه کرد که 99 درصد خدمات واکسین پولیو، 73 درصد خدمات قبل از ولادت، 75 درصد خدمات «سزارین»، 75 درصد آزمایش‌های HIV و 88 درصد آموزش‌های لابراتواری در مراکز صحی در هفت ولایت یادشده انجام می‌شود.
تجهیزات و کیفیت عرضه خدمات
سید عطاالله سیدزی، رییس عمومی نظارت از معلومات صحی وزارت صحت عامه گفت که ارزیابی تازه دریافته است که شماری از مراکز صحی تجهیزات کافی در اختیار دارند که کیفیت خدمات صحی نیز در آن خوب است، اما در شماری از مراکزی که تجهیزات لازم وجود ندارد، کیفیت خدمات نیز پایین است. او تأکید کرد در مراکزی که تجهیزات کافی نیست و کیفیت نیز پایین است، تلاش می‌شود این چالش رفع شود.
براساس این ارزیابی، بیشتر تسهیلات صحی دارای منابع آب پیشرفته و تأسیسات ابتدایی با تشناب‌ها هستند. اما شماری دیگر از مراکز صحی هنوز هم بدون تجهیزات اساسی و ارایه‌دهندگان خدمات صحی آموزش‌دیده، اند.
همچنان گفته شده است که با وجودی که بیش از 90 درصد مراکز صحی دارای تشناب‌ها برای مریضان، برق منظم با منابع آب پیشرفته هستند، اما این مراکز از امکانات و تجهیزات اساسی دیگری برخوردار نیستند.
از هر پنج مرکز صحی سه مرکز آن دارای منابع نور قابل استفاده است و 58 درصد دیگر این مراکز نیز ترمامتر یا دماسنج در اختیار دارند. نیمی از مراکز صحی به ترازو برای وزن‌کردن کودکان دسترسی دارند و بیش از یک چهارم مراکز صحی نیز با کمپیوتر متصل با انترنت مجهزند.
یافته‌های این ارزیابی همچنان نشان می‌دهد که 75 درصد مراکز صحی برای زنان باردار خدمات پیش از ولادت را ارایه می‌کنند. این ارزیابی در عین حال تصریح کرده است که هنوز هم ارایه‌دهندگان خدمات صحی پیش از ولادت، در گرفتن سابقه‌ی مریض و اطلاع‌دهی زنان در مورد علایم مربوط به عوارض بارداری «کاملا» دقیق نبودند.
براساس این ارزیابی، در حدود 60 درصد از مشاوره‌ها در اولین بازدید زمان قبل از ولادت در مورد علایم خطر بارداری بوده است، در حالی که تنها 15 درصد از مشاوره‌ها تمامی سابقه‌ی مریض را ارزیابی کرده‌اند.
در بخشی از این ارزیابی آمده است که خدمات برای ولادت‌های عادی در 81 درصد مراکز صحی موجود است. در 75 درصد مراکز صحی نیز تسهیلات صحی برای ولادت‌های پیچیده، «سزارین» را انجام می‌دهند.
ارزیابی خدمات صحی سال 19 – 2018 در افغانستان دریافته است که 30 درصد مراکزی که خدمات تنظیم خانواده را ارایه می‌کنند، دست‌کم یک نفر از کارمندان آن در دو سال گذشته آموزش داده نشده است. در عین حال گفته شده است که در 15 درصد از مراکز صحی که کودکان مریض را مراقبت می‌کند، دست‌کم یک نفر از کارمندان آنها آموزش‌دیده است. براساس این ارزیابی، در مراکزی که خدمات پیش از ولادت را ارایه می‌کنند، نیز دست‌کم یک نفر از کارمندان آنها آموزش‌دیده است.
دسترسی به خدمات صحی
وزارت صحت عامه در تاریخ 21 قوس سال جاری اعلام کرده بود که حدود 90 درصد از شهروندان کشور حداکثر با دو ساعت پیاده‌روی می‌توانند به مراکز صحی برسند.
دیوه صمد، معین پالیسی و پلان این وزارت در آن زمان در مراسم گرامی‌داشت از «روز جهانی پوشش صحی همگانی» در کابل گفته بود که وزارت صحت عامه در 18 سال گذشته خدمات صحی را از 9 درصد به 90 درصد افزایش داده و در عین حال متعهد است که میزان دسترسی شهروندان به خدمات صحی را افزایش دهد.
در همین حال در ارزیابی تازه‌ی وزارت صحت عامه آمده است که دسترسی به خدمات ابتدایی صحی در مراکز صحی دولتی 25 درصد و در مراکز صحی خصوصی 12 درصد است. به این معنی که دسترسی به خدمات ابتدایی صحی در مراکز صحی دولتی 13 درصد در مقایسه به مراکز صحی خصوصی بیشتر است.