چهارمین انتخابات ریاستجمهوری افغانستان هنوز در هالهی از ابهام است. معلوم نیست چه زمانی نتیجهی نهایی اعلام میشود و آیا انتخابات برنده خواهد داشت یا به دور دوم کشیده میشود. یکی از مشکلاتی که اینروزها کمیسیونهای انتخاباتی به آن مواجه است، دسترسینداشتن دفاتر ولایتی کمیسیون شکایات انتخاباتی به سیستم است. معنای این وضعیت این است که میان هر دو نهاد انتخاباتی همکاری خوبی وجود ندارد. شکایتهای مطرحشده جدی است و دسترسی کمیسیون شکایات انتخاباتی را به سیستم ایجاب میکند. کمیسیون شکایات نیز گفته است که نیاز دارد دفاتر ولایتیشان به سیستم دسترسی داشته باشند.
از آغاز به کار کمیسیون شکایات بیش از دو هفته گذشته، بهرغم درخواست، کمیسیون انتخابات هنوز برای دسترسی دفاتر ولایتی کمیسیون شکایات اقدامی نکرده است. این کار چند پیامد نخواسته به همراه دارد: یک، کمیسیون انتخابات را بیشتر در مظان اتهام قرار میدهد. کار کمیسیون انتخابات با انتقادهای زیادی روبهروست. بسیاری از دستههای انتخاباتی ادعا دارند که کمیسیون انتخابات جانبدارانه عمل میکند. همکارینکردن کمیسیون انتخابات با کمیسیون شکایات که وظیفهی رسیدگی به اعتراضها را دارد، این انتقادها را بیشتر میکند. بهویژه اینکه نتیجه ابتدایی که کمیسیون انتخابات اعلام کرد با نارساییهای زیادی همراه است. دوم، اگر شکایتها و اعتراضها به دقت بررسی نشود، نتیجهی نهایی نیز برای دستههای معترض قابل پذیرش نخواهد بود، همانگونه که بسیاری از دستههای انتخاباتی نتیجهی ابتدایی را نپذیرفتند. سوم، هر چه دسترسی کمیسیون شکایات به سیستم محدودتر باشد، کار بررسی شکایتها بیشتر و زمانگیر خواهد شد. از همین حالا این انتقاد وجود دارد که کار کمیسیون شکایات به کندی پیش میرود.
فقط سه روز برای بررسی شکایتها باقی مانده است. ممکن است تقویم کمیسیون شکایات برای رسیدگی به شکایتها نقض شود. بیش از 15 روز از آغاز کار کمیسیون شکایات گذشته و کارها هنوز پیشرفت چندانی نداشته است. تا حالا فقط شکایتها دستهبندی شده، تعداد از شکایتها نیز بیاعتبار شناخته شده، اما کار اصلی که رسیدگی به شکایتها است در بیشتر ولایتها باقی مانده است. شکستهشدن تقویم رسیدگی به شکایتها موضوعی است که خود کمیسیون نیز از آن نگرانی دارد. رییس کمیسیون رسیدگی به شکایتهای انتخاباتی از عدم دسترسی دفاتر ولایتی این کمیسیون به سیستم ابراز نگرانی کرده، گفته است که ممکن این موضوع روند بررسی شکایتهای انتخابات را با تأخیر زمانی مواجه کند. نهادهای ناظر انتخاباتی نیز همین نگرانی را دارد. تیفا گفته است که دسترسی نداشتن دفاتر ولایتی کمیسیون شکایات انتخاباتی به سیستم سبب طولانیشدن روند رسیدگی به شکایتهای انتخاباتی میشود. اینکه هنوز کمیسیون انتخابات زمینه دسترسی دفاتر ولایتی کمیسیون شکایات را بهرغم درخواستها فراهم نکرده، هم جای نگرانی است و هم پرسش. نگرانی از اینکه هر چه کار کمیسیون شکایات طولانیتر شود، ممکن است روند انتخابات را دوباره به چالش بکشاند. اما پرسش این است که چرا کمیسیون انتخابات اجازه نمیدهد که کمیسیون شکایات به سیستم دسترسی داشته باشد؟ این کار میتواند به معنای کارشکنی باشد. دسترسی کمیسیون شکایات به سیستم مانع قانونی ندارد و نیاز است که برای رسیدگی درست به شکایتها این دسترسی وجود داشته باشد.
برای کمیسیون انتخابات احتمالا رسیدگی به شکایتها کار ساده نباشد. فشارهای سیاسی دستههای انتخاباتی شدید خواهد بود. از اینرو، کمیسیون شکایات باید متوجه زمانبندی خود باشد. هر قدر پرونده انتخابات روی میز کمیسیون شکایات انتخاباتی دیرتر بماند، مشکلات بیشتر بروز خواهد کرد. پرونده انتخابات سه ماه در کمیسیون انتخابات باز بود. در این مدت بیبرنامگی در کمیسیون باعث شد سرنوشت انتخابات تا مرز بنبست پیش برود. بنابراین، باید رسیدگی به کارها با توجه به پیچیدگی آن درست و با برنامه پیش برود. کمیسیون شکایات انتخاباتی از حساسیت موضوع انتخابات افغانستان به خوبی آگاه است. این نهاد میداند که شرکای انتخاباتی بهویژه نامزدان بهسادگی حاضر نیستند نتیجهی انتخابات را بپذیرند. از این رو، کمیسیون رسیدگی به شکایات انتخاباتی برای رسیدگی شکایتها به همکاری کمیسیون انتخابات ضرورت دارد. این همکاری وظیفهی کمیسیون انتخابات است. زیرا شکایاتی که در این دور انتخابات وجود دارد پیچیده و تخنیکی است. از اینرو، دسترسی کمیسیون شکایات به تمام بخشها برای برخورد قانونی با شکایتها از جمله ۳۰۰ هزار رای جنجالی حیاتی است.