یو‌اس‌ای تودی ـ کیوین جانسون
مترجم: جلیل پژواک
حدود نیم قرن قبل، وقتی تحقیقات مجلس سنا نقشه‌ی سازمان سیا برای ترور «فیدل کاسترو»، دیکتاتور کوبا و سایر رهبران را افشا کرد، رییس‌جمهور «جرالد فورد» در اقدامی ترورهای سیاسی را ممنوع قرار داد.
نیم قرن بعد از آن، دولت‌های امریکا، چه جمهوری‌خواه و چه دموکرات، از استثناهای بحث‌برانگیز فرمان اجرایی سال 1976 رییس‌جمهور فورد بهره برده‌اند. این استثناها با محک‌زدن حدود قوانین بین‌المللی، رؤسای جمهور را از اختیارات فوق‌العاده برای استفاده از نیروی مرگ‌بار در خارج از مرزهای ایالات متحده برخوردار می‌کند.
با این‌حال، این استراتژی پیش‌گیرانه که اکنون به‌عنوان «قتل هدف‌مند» شناخته می‌شود، پیش از حملات 11 سپتامبر خریدار چندانی نداشت. رییس‌جمهور جورج دبلیو بوش، باراک اوباما و حالا دونالد ترمپ رهبران گروه‌های تروریستی را برای جلوگیری از حمله‌ی آنان به خاک ایالات متحده و حفاظت از منافع ایالات متحده در خارج از کشور، به قتل رسانده‌اند.
با این‌حال، حمله‌ی هواپیمای بدون سرنشین ایالات متحده که منجر به کشته‌شدن قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس ایران شد، موجی از سوالات حقوقی و نگرانی‌های جهانی را برانگیخته که حتا در قتل اسامه بن لادن، رهبر القاعده و معمار حملات 11 سپتامبر، در سال 2011 در دوران اوباما شاهد نبودیم.
پس از این‌که سه‌شنبه شب هفته‌ی گذشته ایران بیش از 10 موشک را علیه دو پایگاه نظامی ارتش عراق که میزبان نیروهای امریکایی هستند، شلیک کرد، اقدامی که این تقابل را شعله‌ور کرده همچنان موضوع بحث و جدال حقوقی است؛ پرسش اکنون این است: آیا کشتن سلیمانی یک ترور غیرقانونی بود یا یک اقدام مشروع در جنگ امریکا علیه تروریسم؟
دولت ترمپ حمله به سلیمانی را به‌عنوان اقدامی در دفاع از ایالات متحده توجیه کرده و مدعی است که سلیمانی در لحظه‌ی کشته‌شدن در حال سازمان‌دهی کارزار ترور و وحشتی بود که منافع ایالات متحده را در معرض خطر «حتمی» قرار می‌دهد.
با این‌حال، نزدیک به یک هفته پس از این حمله، تحلیل‌گران امنیت ملی همچنان باهم اختلاف نظر دارند. برخی از آن‌ها تأکید می‌کنند که کشتن سلیمانی نقض قوانین بین‌المللی بوده و خطر شعله‌ورشدن منازعه در خاورمیانه را افزایش داده است.
«مری الن اوکانل»، استاد حقوق دانشگاه «نوتردام» و متخصص حقوق بین‌الملل و استفاده از زور، می‌گوید: «ایالات متحده هیچ توجیهی برای انجام این حمله نداشت.» او می‌افزاید که کشتن سلیمانی از این جهت مشکل‌ساز است که حمله بدون رضایت دولت عراق صورت گرفته. او می‌گوید: «ما حق حمله به خاک عراق را نداریم.»
«دیوید بوسکو»، استاد دانشگاه «ایندیانا» می‌گوید که البته قوانین بین‌المللی به کشورها حق دفاع از خود در برابر خطر یا حمله‌ای در آینده را می‌دهد، اما مشروط بر این‌که تهدید حتمی و قریب‌الوقوع باشد. بوسکو می‌گوید: «اگر قرار باشد حمله‌ای [علیه شما] انجام شود، شما اختیار دارید که از خود دفاع کنید اما این باید واضح باشد که حمله علیه شما حتمی است. [در خصوص قتل سلیمانی] ما هنوز نمی‌دانیم [ایالات متحده] چه مدرکی دال بر حتمی‌بودن خطر [از جانب سلیمانی] داشته اما هرچه باشد، فکر نمی‌کنم ایران را متقاعد کند.»
اشاره‌ی پمپئو به حملاتی که منجر به قتل سلیمانی شد
روز سه‌شنبه هفته‌ی گذشته، وزیر خارجه «مایک پمپئو» به‌نظر می‌رسید که از ادعای قبلی خود مبنی بر این‌که تهدیدات فوری از جانب سلیمانی، توجیه‌گر حمله به وی بوده، به عقب برگشته. در عوض او در سخنانش به سابقه‌ی این جنرال ایرانی در حمله به امریکایی‌ها تمرکز کرد.
پمپئو به خبرنگاران گفت: «سوالات بسیاری دربارهی اطلاعات و خطر قریب‌الوقوع [از جانب سلیمانی] مطرح شده [اما] کافی‌ست به وقایع چند روز پیش که منجر به حمله علیه ما شد، نگاه کنید.» اشاره‌ی پمپئو به حمله‌ی راکتی شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران به یک پایگاه عراقی در کرکوک در 27 دسامبر که منجر به کشته‌شدن یک پیمان‌کار امریکایی شد، بود. همین حمله‌ی راکتی شبه‌نظامیان، به نوبه‌ی خود منجر به حمله‌ی معترضان عراقی به سفارت امریکا در بغداد شد.
با این‌حال، پومپئو همچنین تأکید کرده است که عملیات علیه سلیمانی به درستی توسط مقامات حقوقی، به‌لحاظ قانونی‌بودن آن، مورد بررسی قرار گرفته. او گفت که چنین بررسی برای «فعالیتی با چنین ماهیت» قابل‌قبول بوده است.
روز سه‌شنبه هفته‌ی گذشته، «رابرت اوبراین»، مشاور امنیت ملی ترمپ از تصمیم ترمپ به کشتن سلیمانی در نشست گزارش‌دهی در کاخ سفید دفاع کرد، اما حاضر نشد از اطلاعات استخباراتی مشخصی نام ببرد که براساس آن مقامات باور کردند که سلیمانی در حال طرح‌ریزی حمله به نیروهای امریکایی بوده.
اوبراین گفت: «شواهد و اطلاعات قوی موجود بود و متأسفانه ما در حال حاضر نمی‌خواهیم در مورد منابع و روش‌ها صحبت کنیم، اما می‌توانم به شما بگویم که… [اطلاعات] بسیار قوی بود.»
ترمپ نیز از تصمیم خود پشیمان نیست.
رییس‌جمهور ایالات متحده روز سه‌شنبه هفته‌ی گذشته گفت: «ما اطلاعات بسیاری داشتیم. در حال حاضر، این اطلاعات محرمانه است… ما جان‌های بسیاری را نجات دادیم.» او نیز حاضر به ارائه جزئیات نشد.
قوانین ایالات متحده اختیارات گسترده‌ای را برای انجام چنین حملاتی می‌دهد
«جان بلینجر»، مشاور سابق وزارت امور خارجه و شورای امنیت ملی ایالات متحده، با اشاره به اختیارات گسترده‌ای که قانون اساسی به رییس‌جمهور به‌عنوان سرقوماندان اعلای قوای مسلح برای دفاع از منافع امریکا می‌دهد، می‌گوید که ترمپ طبق قوانین داخلی از اختیارات کافی برخوردار بود.
مشاور امنیت ملی ترمپ گفته است که مجوز سال 2002 کنگره برای جنگ در عراق، حمله به سلیمانی را توجیه می‌کند، اما بلینجر می‌گوید که این مجوز برای یک «دوره حقوقی استثنایی» است و تکیه بر مجوز 18 سال پیش برای استفاده از نیروی نظامی می‌تواند «به‌لحاظ سیاسی بسیار تحریک‌آمیز» باشد.
بلینجر می‌گوید که در خصوص قتل سلیمانی، ممکن است بزرگ‌ترین نگرانی از جانب قوانین بین‌المللی متوجه ترمپ باشد. او می‌گوید که این نگرانی روز سه‌شنبه هفته‌ی گذشته، وقتی پومپئو به‌نظر می‌رسید که از فوریت قبلی که به تهدیدات از جانب سلیمانی نسبت داده شده بود، به عقب برمی‌گردد، جدی‌تر شد.
بلینجر می‌گوید: «طبق قوانین داخلی اختیارات واضح است. اما اینجا مسأله قوانین و حقوق بین‌الملل است و پرسش‌های مرتبط به آن براساس اظهارات خود دولت ترمپ روز به روز افزایش می‌یابد.»
بلینجر می‌گوید با این‌که قوانین بین‌المللی اجازه می‌دهد کشورها برای دفاع از خود در برابر حملات پیش‌بینی‌شده، اقدام کنند اما حتمی و قریب‌الوقوع‌بودن تهدید باید واضح باشد. به عبارت دیگر، خطر باید در کمین باشد نه این‌که بگوییم احتمال دارد با خطر مواجه شویم.
بلینجر می‌گوید: «به‌نظر می‌رسد وزیر خارجه پمپئو از گفته‌اش برگشته. اگر تهدیدی حتمی و قریب‌الوقوع نباشد، طبق قوانین بین‌المللی مجاز نیست. آنچه ما هنوز نمی‌دانیم این است که (دولت امریکا) با تکیه بر چه اطلاعاتی» سلیمانی را به قتل رسانده.
روز چهارشنبه هفته‌ی گذشته، مقامات دولت امریکا به قانون‌گذاران در مورد اقدامی که خاورمیانه را به جوش آورده، توضیح دادند.
سناتور «کریس مورفی» می‌گوید: «حالا این وظیفه‌ی کنگره است که به رییس‌جمهور فشار آورد تا مبنای قانونی خود را برای این اقدام و برنامه‌ی دولت را برای مدیریت عواقب آن، توضیح دهد. من شک دارم که این حمله با مجوز کنگره صورت گرفته باشد و من شک دارم که رییس‌جمهور برنامه‌ای برای آنچه در آینده رخ می‌دهد، داشته باشد. اما این پرسشی است که کنگره باید مطرح کند.»