بی‌بی‌سی ـ جیمز گالاگر
مترجم: جلیل پژواک
دست‌کم 26 نفر در اثر ابتلا به نسل تازه‌ی «ویروس کرونا» جان خود را از دست داده‌اند. این ویروس که قبلا برای علم ناشناخته بود، اولین‌بار در ماه دسامبر در شهر «ووهان» چین ظاهر شد.
تاکنون صدها مورد ابتلا به این ویروس تایید شده و کارشناسان انتظار دارند که ارقام افزایش یابد.
شیوع ویروس‌های جدید همیشه نگران‌کننده است. مقامات بهداشت در سراسر جهان در حالت آماده‌باش قرار دارند.
اما آیا شیوع این ویروس پدیده‌ی «امروز اینجا و فردا رفته» است یا اولین نشانه‌ی از چیزی به مراتب خطرناک‌تر؟
این ویروس چیست؟
مقامات بهداشت چین تایید کرده‌اند که ویروس کرونا بیماری‌زا است. این ویروس جزء خانوادهی کلان‌تری از ویروس‌های کرونا است که پیش از این فقط شش نوع آن (با ویروس جدید، هفت نوع آن) دیده شده بود که مردم را آلوده می‌کند.
سندرم حاد تنفسی (سارس) که ازخانواده‌ی ویروس‌های کرونا نشأت می‌گیرد، در سال 2002 در چین، از 8098 فرد آلوده، جان 774 تن را گرفت.
داکتر «جوزی گلدینگ» از سازمان (Wellcome Trust) می‌گوید: «سارس تاریخچه‌ی نگران‌کننده‌ای دارد اما ما برای مقابله با این نوع بیماری‌ها آماده هستیم.»
علائم چقدر شدید است؟
بیماری ناشی از ویروس کرونا ظاهرا با تب آغاز می‌شود؛ به دنبال آن سرفه‌ی خشک و پس از یک هفته منجر به نفس‌تنگی فرد مبتلا می‌شود و در مواردی نیاز است فرد مبتلا برای معالجه به شفاخانه منتقل شود.
تصور می‌شود که از هر چهار مورد آلودگی به این ویروس، یک مورد آن شدید باشد.
ویروس‌های خانوادهی کرونا ممکن است باعث ایجاد مشکلات متفاوتی شوند؛ از سرماخوردگی خفیف گرفته تا تشدید بیماری و مرگ.
پروفیسور «مارک وولهاس» از دانشگاه «ادینبورگ» می‌گوید: «وقتی ویروس جدیدی از خانوادهی کرونا می‌بینیم، می‌خواهیم بدانیم که علائم آن چقدر شدید هستند. ویروس جدید علائم شبیه به سرماخوردگی دارد و این یک نگرانی است اما به اندازه‌ی بیماری سارس شدید نیست.»
سازمان بهداشت جهانی در نظر دارد وضعیت اضطراری در سطح جهان اعلام کند. این سازمان قبلا به دلیل شیوع آنفلونزای خوکی و ابولا، وضعیت اضطراری اعلام کرده بود.
ویروس کرونا چقدر کشنده است؟
گزارش شده است که 26 نفر به دلیل ابتلا به این ویروس جان خود را از دست داده‌اند. این رقم 3 تا 4 درصد موارد شناخته‌شده را تشکیل می‌دهد اما رقم معتبری نیست.
پس از آلوده‌شدن به این ویروس، مدتی طول می‌کشد تا آلودگی منجر به مرگ شود. بنابراین، تعداد بیشتری از افراد مبتلا ممکن است جان خود را از دست بدهند. هنوز مشخص نیست که چند مورد آلودگی گزارش‌نشده وجود دارد.
ویروس کرونا از کجا آمده است؟
ویروس‌های جدید تشخیص می‌شود. آن‌ها معمولا از حیوانات به انسان‌ها سرایت می‌کند. وقتی ویروس در بدن حیوانات باشد، معمولا ناشناخته می‌ماند.
پروفیسور «جاناتان بال»، ویروس‌شناس در دانشگاه «ناتینگهام» می‌گوید: «اگر به شیوع بیماری‌ها در گذشته نگاه کنیم و ویروس جدید نیز از خانوادهی کرونا باشد، پس نتیجه می‌گیریم که از حیوانات به انسان‌ها سرایت کرده است.»
بیماری «سارس» از خفاش‌ها شروع شد، سپس «گربه زباد» را آلوده کرد و از بدن این گونه‌ی جانوری به انسان منتقل شد.
«سندرم تنفسی خاورمیانه» یا (مرس) که از زمان شیوعش در سال 2012 تاکنون که از 2494 مورد ثبت‌شده در 858 مورد منجر به مرگ شده است، معمولا از «شتر جمازه» به انسان سرایت می‌کند.
ویروس کرونا از کدام حیوان به انسان منتقل شده است؟
شناسایی میزبان ویروس، مقابله به آن را ساده‌تر می‌کند.
شیوع ویروس کرونا به «بازار عمده‌فروشی غذاهای دریایی چین جنوبی» در شهر ووهان، ربط داده شده است.
اما با این‌که برخی از پستان‌داران دریایی (مانند نهنگ بلوگا) می‌توانند ویروس‌های خانوادهی کرونا را در بدن خود حمل کنند، در بازار عمده‌فروشی غذاهای دریایی چین جنوبی حیوانات وحشی زنده از جمله مرغ، خفاش، خرگوش و مار نیز وجود دارد که به احتمال زیاد منبع ویروس جدید هستند.
پژوهش‌گران می‌گویند که ویروس جدید ارتباط نزدیکی با ویروس یافته‌شده در خفاش‌های نعل‌اسبی چینی دارد.
چرا چین؟
پروفیسور وولهاس می‌گوید دلیل شیوع این ویروس برای اولین‌بار در چین می‌تواند وسعت و تراکم جمعیت این کشور و همچنین تماس نزدیک با حیوانات ویروسی در چین باشد. او می‌گوید: «جای تعجب ندارد که این ویروس از چین یا آن بخش جهان، شیوع پیدا کرده است.»
امکان پخش ویروس جدید بین مردم چقدر است؟
در آغاز شیوع ویروس جدید کرونا، مقامات چین گفتند که این ویروس در بین مردم گسترش نمی‌یابد اما اکنون امکان گسترش آن تایید شده است.
دانشمندان نشان داده‌اند هر فرد آلوده، ویروس را به 1.4 تا 5.5 نفر منتقل می‌کند. هر ویروس که بتواند از بدن فرد آلوده به بیشتر از یک نفر سرایت کند، یک ویروس «خودپایدار» است.
ما اکنون می‌دانیم که ویروس جدید ویروسی نیست که خود‌به‌خود ظاهر و بعد ناپدید شود.
فقط تصمیمی که در چین گرفته می‌شود ـ از جمله قرنطینه‌کردن شهرها ـ می‌تواند جلو گسترش آن را بگیرد.
در حالی‌که ارقام کنونی در مورد افراد مبتلا به ویروس جدید کرونا، برآوردهای اولیه است اما با توجه به همین ارقام، این ویروس را می‌توان در رده سارس قرار داد.
همچنین نگرانی‌هایی وجود دارد که دیده‌نشدن علائم این ویروس در افراد مبتلا، می‌تواند به گسترش ویروس جدید کمک کند.
پروفیسور «کوک-یونگ یوئن» از دانشگاه «هنگ‌کنگ-شنژن» می‌گوید: «آلوده‌شدن فاقد علامت [به ویروس جدید] امکان‌پذیر به نظر می‌رسد.»
این‌که آلوده‌شدن فاقد علامت در چه موارد و شرایطی اتفاق می‌افتد، معلوم نیست اما مسأله‌ای است که می‌تواند مهار ویروس جدید را به مراتب دشوارتر کند.
این ویروس تا چه حد سریع پخش می‌شود؟
ظاهرا شیوع این ویروس از 40 مورد در هفته به بیش از 800 مورد در هفته افزایش یافته است. با این‌حال، چنین آماری گمراه‌کننده است.
بسیاری از موارد به اصطلاح «جدید» از قبل وجود داشته‌اند اما وقتی چین تدابیر نظارتی بیشتری روی دست گرفت، به عنوان موارد جدید شناسایی شدند.
در واقع، اطلاعات بسیار اندکی در مورد سرعت گسترش این ویروس وجود دارد.
با این‌حال، کارشناسان می‌گویند تعداد افرادی که بیمار می‌شوند احتمالا به مراتب بیشتر از آمارهایی است که گزارش می‌شود.
در گزارش «مرکز تجزیه و تحلیل بیماری‌های عفونی جهانی» در «کالج امپریال» لندن آمده است: «این احتمال وجود دارد که شیوع ویروس جدید کرونا از ووهان و ابتلا به بیماری‌های تنفسی متوسط و حاد ناشی از آن، از آنچه فعلا گزارش شده است، بیشتر باشد.»
با این‌که ووهان منطقه مورد تمرکز ویروس جدید بوده است اما موارد ابتلا به این ویروس در تایلند، جاپان، کوریای جنوبی، ویتنام، فرانسه، سنگاپور، تایوان، نپال و ایالات متحده دیده شده است.
آیا ویروس جدید می‌تواند جهش یابد؟
بله. در علم همواره انتظار می‌رود که ویروس‌ها جهش و تکامل یابند. اما پاسخ‌دادن به این‌که جهش ویروس یعنی چه، دشوار است.
ویروس جدید کرونا از یک گونه به گونه‌ی دیگر سرایت کرده است. این ویروس می‌تواند جهش یابد تا از شخصی به شخصی دیگر به راحتی منتقل شود و یا علائم شدیدتری داشته باشد. این چیزی است که دانشمندان از نزدیک آن را تحت نظر می‌گیرند.
چگونه می‌توان ویروس جدید را متوقف کرد؟
ما تاکنون فقط می‌دانیم که این ویروس خود‌به‌خود متوقف نمی‌شود. فقط اقداماتی که از جانب مقامات چین روی دست گرفته می‌شود، می‌تواند این اپیدمی را متوقف کند. همچنین واکسینی وجود ندارد که مردم را در برابر ویروس جدید مصئون کند. یگانه گزینه‌ی پیش رو، خودداری از تماس با افرادی است که به این ویروس آلوده شده‌اند، از جمله: وضع محدودیت بر گشت‌وگذار مردم، تشویق مردم به شستن دست‌ها و معالجه‌ی بیماران در منطقه‌ی قرنطینه و محافظت از کارمندان صحی.
همچنین برای شناسایی افرادی که با افراد آلوده در تماس بوده‌اند، به یک کارزار گسترده کارآگاهی نیاز خواهد بود.
واکنش مقامات چین چه بوده است؟
چین با قرنطینه‌کردن ووهان، کار بی‌سابقه‌ای را انجام داده است.
در چندین شهر دیگر که حدود 36 میلیون جمعیت را شامل می‌شود، محدودیت‌های سفر و رفت‌وآمد وضع شده است. دولت چین برخی گردهمایی‌های کلان را ممنوع کرده و همچنین نقاط توریستی از جمله بخشی از دیوار بزرگ چین بسته شده‌اند.
دولت چین در ووهان، مرکز شیوع این ویروس، در حال ساخت یک شفاخانه‌ی هزار بستر جدید برای بیماران است.
واکنش جهان چه بوده است؟
اکثر کشورهای آسیایی معاینه‌ی مسافران بازگشته از ووهان را شدت بخشیده‌اند و سازمان جهانی بهداشت به شفاخانه‌های سراسر جهان از امکان شیوع گسترده‌تر این ویروس هشدار داده است.
سنگاپور و هنگ‌کنگ بررسی مسافران بازگشته از ووهان را آغاز کرده‌اند و مقامات ایالات متحده و انگلیس نیز تدابیر مشابهی را اعلام کرده‌اند.
با این‌حال، اثربخشی چنین اقداماتی هنوز مورد شک و تردید قرار دارد.
اگر ظاهرشدن علائم ابتلا به ویروس جدید کرونا به طور متوسط پنج روز طول بکشد، شخص مبتلا به آن ممکن است در این پنج روز نصف جهان را گشته باشد و بدون این‌که احساس بیماری کند، تمام معاینات و بررسی‌های میدان‌های هوایی را نیز پشت سر گذاشته باشد.
کارشناسان چقدر نگرانند؟
داکتر گلدینگ می‌گوید: «در حال حاضر، تا زمانی که اطلاعات بیشتری کسب نکرده باشیم، گفتن این‌که چقدر باید نگران باشیم واقعا دشوار است.»
پروفیسور بال می‌گوید: «ما باید درباره‌ی هر ویروسی که اولین‌بار وارد بدن گونه‌ی بشر می‌شود، نگران باشیم زیرا ویروس توانسته از اولین مانع بزرگ [سیستم دفاعی بدن انسان] عبور کند. وقتی ویروسی وارد سلول بدن انسان شد و شروع به تکثیر کرد، می‌تواند به تکامل و جهش‌هایی دست یابد که به نوبه‌ی خود می‌تواند به گسترش موثرتر و خطرناک‌تر آن کمک کند. نباید ویروسی فرصت تکامل در بدن انسان پیدا کند.»
آیا واکسنی برای ویروس جدید وجود دارد؟
نه خیر. اما کار برای ساخت چنین واکسینی جریان دارد. گفته شده است که تحقیقات پیشین برای ساخت واکسین مرس، که از خانوادهی ویروس کرونا میباشد، کار ساخت واکسین برای ویروس جدید را ساده‌تر می‌کند.