کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان امروز سه‌شنبه (15 دلو) گزارش سالانه‌اش را از تلفات غیرنظامیان نشر کرد. این گزارش نشان می‌دهد که در جریان منازعات مسلحانه‌ی افغانستان در سال 2019 میلادی در مجموع ده‌هزار و 772 تن از افراد غیرنظامی به‌شمول کودکان و زنان کشته و زخمی شده‌اند: دوهزار 817 نفر کشته و هفت‌هزار و 955 نفر زخمی.
عامل 71 درصد از تلفات غیرنظامی در سال 2019 میلادی طالبان بودهاند. 14 درصد از تلفات افراد غیرنظامی توسط نیروهای دولتی و حامیان بین‌المللی آن انجام شده است. گروه داعش در پنج درصد تلفات غیرنظامی نقش داشته است. عامل درصدی کمی از تلفات غیرنظامی، فیر راکت‌های نیروهای پاکستانی در ولایت کنر بوده است. عامل نُه درصد از تلفات غیرنظامی در گزارش کمیسیون مستقل حقوق بشر مشخص نشده است.
این شمار افراد غیرنظامی به ترتیب در انفجار ماین جاسازی‌شده، درگیر‌ی‌های زمینی، حملههای انتحاری، حملههای راکتی، ترورهای هدفمند، حملههای هوایی و عملیات شبانه کشته شده‌اند.
از نگاه جغرافیایی 32 درصد کل تلفات غیرنظامی در زون جنوب‌غرب، 21 درصد در زون شرق، 20 درصد در زون مرکز، نُه درصد در زون شمال‌شرق، هفت درصد در زون غرب، شش درصد در زون شمال و چهار درصد در زون جنوب کشور انجام شده است.
کاهش تلفات و خشونت‌ها
آمار ارائه‌شده از سوی کمیسیون مستقل حقوق بشر نشان می‌دهد که تلفات افراد غیرنظامی در سال 2019 نسبت به سال 2018 میلادی در کل هفت درصد کاهش یافته است. در سال 2018 یازده هزار و 611 نفر غیرنظامی کشته و زخمی ثبت شده بوده است.
همچنان گزارش کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان نشان می‌دهد که تلفات افراد غیرنظامی در سه ماه آخر سال 2019 نسبت به زمان مشابه سال 2018 میلادی 38 درصد کاهش یافته است. این کاهش در حالی رونما شده است که در ماه‌های اخیر «کاهش خشونت و آتش‌بس» محور مهم گفتوگوهای صلح میان امریکا و گروه طالبان است. همچنان در ماه‌های اخیر «کاهش خشونت و آتش‌بس» دست‌کم محور مهم موضع‌گیری‌های سیاسی داخلی را نیز شکل می‌دهد.
کمیسیون مستقل حقوق بشر در گزارشش گفته است که در سه ماه اخیر سال 2019 در کل خشونت از سوی گروه‌های درگیر منازعه و جنگ به‌گونه‌ی چشم‌گیر کاهش یافته است. به تبع آن آمار ارائه‌شده از سوی این کمیسیون نشان می‌دهد که در سه ماه آخر 2019 تلفات افراد غیرنظامی ناشی از حملههای مخالفان مسلح دولت، 27 درصد و از سوی نیروهای دولتی و حامیان آن 44 درصد کاهش یافته است.
هرچند گفتوگوهای صلح میان امریکا و طالبان پس از گذشت بیش از یک سال «پیشرفت چشم‌گیری» ندارد. اما محمدنعیم نظری، کمیشنر کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان در نشست خبری گفت که احتمالا کاهش خشونت و به تبع آن کاهش تلفات افراد غیرنظامی در ماه‌های اخیر سال 2019 ربطی به گفتوگوهای صلح دارد و بدون تأثیرپذیری از آن نیست. اما او گفت که عامل مهم دیگر کاهش تلفات افراد غیرنظامی در سه ماه اخیر سال 2019 از بین‌رفتن پایگاه‌های گروه داعش در شرق کشور و همچنان بازداشت افراد و شبکه‌های این گروه است.
به‌رغم کاهش خشونت در سه ماه اخیر 2019، کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان سه ماه نخست سال 2019 را به‌گونه‌ی بی‌سابقه خونین توصیف کرده است. این کمیسیون در گزارشش گفته است که با آن‌که در سال 2019 گفتوگوهای صلح میان امریکا و طالبان جریان داشته، اما این سال همچنان سال خونین برای غیرنظامیان بوده است. به‌ویژه در سه ماه نخست 2019.
تلفات زنان، کودکان و مردان
براساس گزارش کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان، تلفات زنان در سال 2019 نسبت به سال 2018 نزدیک به چهار درصد افزایش یافته است. در سال 2019 میلادی 974 زن کشته و زخمی شده بودند: 282 کشته و 692 زخمی. در حالی در سال 2018 میلادی 912 زن کشته و زخمی شده‌اند.
تلفات کودکان نیز بنابر «تغییر رویکردهای نظامی» از سوی طرف‌های درگیر اندکی افزایش یافته است. در سال 2019 دوهزار و 696 کودک کشته و زخمی شده بودند. درحالی‌که در سال 2018 آمار تلفات کودکان دو هزار 690 نفر ثبت شده است.
تلفات مردان غیرنظامی در سال 2019 براساس آمار کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان نسبت به سال 2018 میلادی 13 درصد کاهش یافته است.
سال پرچالش برای خبرنگاران
کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان سال 2019 را برای خبرنگاران نیز یک سال پرچالش توصیف کرده است. گزارش این کمیسیون نشان می‌دهد که در این سال 31 خبرنگار کشته و زخمی شده‌اند: 10 کشته و 21 زخمی.
بی‌جاشدگان داخلی
در جریان سال 2019 70 هزار 596 خانواده بر اثر درگیرهای مسلحانه‌ی دولت و مخالفان مسلح و همچنان تهدید افراد مسلح غیرمسئول و زورگو از زون‌های مرکز، شمال‌شرق، غرب، شرق و جنوب بی‌جاشده‌اند. کمیسیون مستقل حقوق بشر با با ارائه‌ی این آمار گفته است که بی‌جاشدگان با چالش‌ها و مشکلات مختلف دست و پنجه نرم می‌کنند.
حملههای هوایی و عملیات شبانه
براساس گزارش کمیسیون مستقل حقوق بشر، در سال 2019 در مجموع 750 نفر از افراد غیرنظامی بر اثر حملههای هوایی نیروهای دولتی و حامیان بین المللی آن قربانی شده‌اند. عامل این تلفات کم دقتی در حملههای هوایی، جنگ در محلات مسکونی و استفاده از افراد غیرنظامی به مثابه‌ی سپر دفاعی مخالفان مسلح گفته شده است. گرچند گزارش این کمیسیون نشان می دهد که تلفات غیرنظامیان بر اثر حملههای هوایی نسبت به سال 2018، 21 درصد کاهش یافته است.
در سال 2019 تلفات غیرنظامیان بر اثر عملیات شبانه نیروهای دولتی و حامیان آن، 79 درصد افزایش یافته است. در این سال 104 نفر از افراد غیرنظامی بر اثر عملیات شبانه کشته شده‌اند. درحالی‌که در سال 2018 این رقم 58 نفر بوده است.
اخیرا حملههای هوایی و عملیات‌های زمینی نیروهای دولتی و حامیان بین‌المللی آن در شماری از ولایات و مرکز اعتراض‌های مردمی را مبنی بر «تلفات افراد ملکی» در پی داشته است.
مسئولان کمیسیون مستقل حقوق بشر نیز از این موضوع ابراز نگرانی می‌کنند و می‌گویند که دولت پس از انجام شماری از عملیات و حملههای هوایی دقیق عمل نمی‌کند و در آن افراد ملکی قربانی می‌شود. این کمیسیون از دولت می‌خواهد این‌گونه عملیات را که براساس «راپورهای غیردقیق» انجام می‌شود و تلفات ملکی در پی دارد پایان دهد.
آقای نظری گفت که دولت پس از هر حمله و عملیاتی که باعث تلفات ملکی می‌شود و اعتراض‌ها مردمی را در پی دارد، هیأت حقیقت‌یاب تشکیل می‌دهد، اما این هیأت هیچگاه گزارشش بررسی‌هایش را نشر نمی‌کند: «هیأت‌های حقیقت‌یاب صرف برای فریب مردم است و تا هنوز هیچ کدام این هیأت‌ها گزارش کارشان را نشر نکرده و ما شاهد آن نیستیم.»
تلفات غیرنظامیان در ده سال اخیر
گزارش کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان نشان می‌دهد که در ده سال اخیر (2009 – 2019)م در مجموع 86 هزار و 823 نفر از افراد ملکی به‌شمول زنان و اطفال کشته و زخمی شده‌اند. از این میان حدود 29 هزار نفر کشته شده‌اند. مسئولان کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان می‌گویند که این آمار در این کمیسیون ثبت شده و احتمال دارد که وقایع ثبت‌ناشده‌ی دیگر نیز وجود داشته باشد و رقم تلفات بیش‌تر از این باشد.
محمدنعیم نظری در نشست خبری گفت که کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان وقایع تلفات افراد غیرنظامی را به‌گونه‌ی مستقیم و غیرمستقیم با دقت کامل ثبت کرده است. او گفت که آمار ارائه‌‌‌شده‌ی تلفات غیرنظامیان مربوط ساحات تحت تسلط طالبان نیز است. او گفت که به‌رغم این‌که زمینه‌ی سفر در ساحه‌ی زیر تسلط طالبان برای کارمندان کمیسیون میسر نیست و یا دست‌کم به ندرت میسر است، اما این کمیسیون با کمک افراد محلی و مسئولان شفاخانه‌ها و… به‌گونه‌ی غیرمستقیم آمار تلفات غیرنظامیان را ثبت می‌کند. این کمیسیون 14 دفتر ولایتی دارد که وقایع را در ساحه‌ی زیر تسلط دولت از نزدیک مورد بررسی و دقت قرار می‌دهد.
آقای نظری گفت که از طالبان می‌خواهد که زمینه‌ی سفر هیأت‌های کمیسیون را در ساحات زیر تسلط‌شان مهیا کند تا بنابر خواست خود آنان آمار‌ها دقیق‌تر و «منصفانه»تر ثبت شود.
کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان از تمامی طرف‌های درگیر می‌خواهد که اصول بین‌المللی بشردوستانه را در جریان منازعات رعایت کند. در غیر آن ناقضان این اصول در هر زمان و مکان، بدون محدودیت قابل پی‌گرد عدلی و قضایی در سطح ملی و بین المللی است. این کمیسیون از دولت افغانستان می‌خواهد که ناقضان اصول و حقوق بشردوستانه‌ی بین المللی را شناسایی و مورد پی‌گرد عدلی و قضایی قرار دهد.
براساس پیشنهاد کمیسیون مستقل حقوق بشر، دولت افغانستان باید زمینه‌ی حضور دادگاه بین‌المللی را در افغانستان فراهم کند. به‌منظور رسیدگی به پرونده‌های ناقضان اصول بشردوستانه‌ی بین‌المللی با دادگاه جزایی بین‌المللی باید همکاری جدی کند.
کمیسیون مستقل حقوق بشر به دولت افغانستان پیشنهاد می‌کند که «برنامه‌ی عمل دولت در زمینه‌ی حمایت از قربانیان تروریزم» را در هماهنگی با این کمیسیون و سایر نهادهای مربوطه تهیه کرده و زمینه‌ی حمایت بیش‌تر از قربانیان را فراهم کند.
همچنان براساس پیشنهاد این کمیسیون دولت افغانستان باید در کارشیوه‌های جنگی خود تجدید نظر کند تا عامل تلفات غیرنظامی نشود و عاملان آن را پاسخ‌گو کند. افراد مسلح غیرمسئول باید از سوی دولت خلع سلاح شود. نظامیان دولتی نیز از اصول بشردوستانه بین‌المللی باید آگاه شده و در این مورد آموزش ببینند.
همچنان این کمیسیون از طرف‌ها درگیر جنگ می‌خواهد با حفظ موازین و اصول حقوق بشری هرچه زودتر گفتوگوهای صلح بین‌الافغانی را آغاز و آتش‌بس کامل را برقرار کنند. این کمیسیون از مخالفان مسلح دولت می‌خواهد که دست از تخریب تأسیسات عامه مثل پایه‌های برق، شبکه‌های مخابراتی، مکاتب، مراکز صحی و جاده‌ها دست بردارند.