رحمت‌الله نبیل
نیازی به شرح بحران تمام‌عیاری که درگیر آن شده‌ایم نیست. هیچ‌کس نمی‌تواند انکار کند که افغانستان نزدیک به دو دهه‌ی گذشته با بحرانی چنین عمیق، چندلایه و گسترده مواجه نشده بود.
در یک هفته‌ی که قرار بود خشونت کاهش یابد و مردم رنج‌کشیده‌ی ما برای یک هفته هم شده طعم آرامی و امنیت را بچشند، اما متأسفانه مشکلات ناشی از نتیجه‌ی اعلام نتیجه انتخابات، مردم ما را بیش از هر زمان دیگری در سراسر کشور نگران کرد.
در سال ۲۰۱۴ نیز افغانستان در شرایط نسبتا مشابهی قرار گرفت و سرانجام با میانجی‌گری وزیر خارجه وقت آمریکا، موقتا حل شد. این‌که می‌گویم موقتا به این دلیل است که حالا بعد از پنج سال دوباره به همان مرحله رسیده‌ایم.
وضعیت رقت‌بار کنونی هرچند قابل پیش‌بینی بود و می‌شد از آن جلوگیری‌کرد، اما متأسفانه که قدرت‌طلبی و عاقبت‌نیندیشی سران حکومت وحدت ملی، هم آن‌ها و هم مردم افغانستان را به باتلاق بحران کشانید.
بیرون‌آمدن از این بحران گرچه روزبه‌روز سخت‌تر می‌شود، اما ناممکن نیست، به‌شرط آن‌که رهبران سیاسی و کسانی که سال‌هاست ادعای بزرگی می‌کنند و مردم مردم می‌گویند، یک‌بار در عمل بزرگی کنند و به مردم فکر کنند و از منافع زودگذر فردی بگذرند.
آنچه رهبران یک ملت را ماندگار می‌کند، اخذ تصمیم‌های درست در شرایط دشوار است.
فراموش نکنیم که افغانستان کنونی به انباری از باروت جنگ می‌ماند که کافی‌ست یک اشوب‌گر فتنه‌خوی جرقه‌ای از آتش را به آن برساند. هیچ‌کسی نجات نخواهد یافت و بدون شک سیاسیون افغانستان نام بدی را برای همیشه با خود خواهند داشت.
من به‌عنوان فردی از این ملت که همه‌ی عمرم را در این کشور زندگی کرده‌ام و شاهد جنگ‌های گوناگون با نام‌های مختلف بوده‌ام نمی‌توانم در شرایط کنونی تماشاگر آغاز یک جنگ تمام‌عیار دیگر باشم.
من به‌زعم خودم طرحی را برای عبور از بحران کنونی آماده کرده‌ام و سر تمام رهبران سیاسی و به‌خصوص سران حکومت وحدت ملی و رهبران طالبان صدا می‌کنم که بیایید به‌خاطر خدا، مردم و وطن دست از لجاجت بردارید تا با هم افغانستان را از افتادن در دام یک آتش دیگر نجات دهیم و به یک صلح عادلانه، پایدار و مطمئن برسانیم.
از انحصار دست برداریم، به آنارشی نه بگوییم، حکومت‌های خودخوانده را لغو کنیم، دست از ماشه‌های تفنگ‌ها برداریم، سر به گریبان ببریم، خود را مسئول بدانیم و همه باهم حکومت واحد، افغانستان متحد را بسازیم.
اما چطور؟ شرح آن چنین است.
طرح «حكومت مصالحه ملی»
متصل به امضاى تفاهم‌نامه ميان ايالات متحده امريكا و طالبان اين طرح روى دست گرفته شود.
١- حكومت برآمده از تقلب بحران بسيار خطرناكی را در عرصه‌هاى امنيتى، سياسى، اجتماعى و اقتصادى به میان خواهد آورد و به كليد حل بحرانی که اگر فورا با دوراندیشی و مدیریت مهار نشود، کمر افغانستان را خواهد شکست و کشور را تا مرز فروپاشی کامل خواهد برد.
٢- تشكيل حكومت عكس‌العملى در برابر حكومت تقلبى خطر جدی دیگری است که فروپاشی افغانستان متحد را سرعت بخشیده و زمينه را براى دخالت مستمر و ویران‌گر كشورهاى داراى اهداف شوم در افغانستان مساعد خواهد کرد تا جهت رسيدن به اهداف استراتژيك‌شان وارد عمل شوند.
چنانچه می‌بینیم اعلام حکومت از سوی هرکدام از تیم‌های دولت‌ساز یا ثبات و همگرایی افغانستان را بار ديگر به ميدان تمام‌عيار جنگ‌هاى نيابتى کشورهای منطقه تبديل خواهد کرد.
٣- با هر مقیاسی که سنجش کنیم، نتیجه‌ی اعلام‌شده از سوی کمیسیون و نیز اقدام تیم ثبات و همگرایی مبنی بر اعلام پیروزی تیم‌شان افغانستان را به بن‌بست می‌برد، بنابراين داكتر اشرف غنى و داكتر عبدالله هر دو منحيث مجريان انتخابات (رییس‌جمهور و رییس اجراییه) از مجراهاى قانونى نتيجه‌ی انتخابات را باطل اعلام کنند و عاملين تقلب‌ها و جرايم انتخاباتى را مشتركا (از هر دو تيم و ديگر تيم‌هاى انتخاباتى به محاكم عدلى و قضايى معرفى کنند و ستره محكمه منحيث بالاترين مرجع عدلی با درك وضعيت گذشته و پيش‌آمده در افغانستان، يك ملت غيور ولى زجركشيده را با بطلان نتیجه‌ی انتخاباتی که در آن کم‌تر از یک‌و‌نیم میلیون نفر شرکت کردند، از ورطه هلاكت نجات دهد.
4- همه‌ی طرف‌ها (احزاب و جریان‌های سیاسی، ارگ و ریاست اجراییه) با در نظر داشت نابه‌سامانى‌ها و ناكامى‌هاى 40 سال گذشته و نیازهای افغانستان امروز تیم باصلاحیتی را تشكيل دهند و آن‌ها را با طرح یک آجندای مورد توافق همه، براى گفت‌وگوهاى ملى صلح و تشكيل حكومت «مصالحه ملى» آماده کنند.
اعضاى باصلاحيت مذاكره‌كننده حداکثر پانزده باشند، و منحيث نماينده و مدافع دولت جمهورى اسلامى افغانستان با طالبان گفت‌وگو کنند.
5- همزمان با اعلام بطلان نتايج انتخابات، آن‌عده طالبانى كه خود را افغان مي‌دانند و از افغانستان هستند، اعلان آتش‌بس فورى و سرتاسرى کنند و آماده شوند تا هيأت مذاكره‌كننده از اعضاى مستقل خود را به یکی از ولایات افغانستان بفرستند.
٦- مذاكرات صلح بين‌الافغانى با در نظر داشت تجارب تلخ گذشته، خواست همه‌ی ملت و تقاضاى نسل جديد افغانستان، در مورد نجات افغانستان از بحران 40 ساله باشد و تمامی مسايل مورد مناقشه بدون عجله و فشار بیرونی یا حکومتی، به بحث گرفته شود. ابهام در هر مسأله‌ای میتواند زمینه‌ساز یک بحران دیگر باشد. عجله در نتیجه مذاکرات ممکن است بسیاری از مسایل پیچیده را حل‌نشده بگذارد و مذاکرات در بیرون ممکن است گروه مذاکره‌کننده را تحت فشار این یا آن کشوری که به‌نحوی طرف منازعه افغانستان بوده است، قرار دهد.
٧- اين مذاكرات تحت نظارت مستقيم شوراى امنيت سازمان ملل متحد داير شود.
٨- امنيت ولایت میزبان مذاکره در جريان مذاكرات به‌طور مشترك از سوى نيروهاى دفاعى و امنيتى جمهورى اسلامى افغانستان و نيروهاى محلى طالبان گرفته شود.
٩- مجلس مذاكرات صلح، طرح تشكيل «حكومت مصالحه ملى» را ارايه و بعد از اخذ مشوره‌هاى لازم و تصويب شوراى ملى جمهورى اسلامى افغانستان و شوراى رهبرى طالبان تصويب شود.
«حكومت مصالحه ملى» از افراد و اشخاصى تشكيل شود كه در 20 سال گذشته به سطح وزارت و رياست مستقل ايفاى وظيفه نكرده باشند. مشاركت ملى تمام افكار، اقشار، اقوام و طيف‌هاى افغانستان اما با داشتن ديدگاه ملى و افغانستان‌شمول در نظر گرفته شود.
زمان حكومت مصالحه ملى بايد از دو سال بيش‌تر نباشد.
اعضاى بلندرتبه‌ی اين حكومت در انتخابات آينده نه كانديدا باشند و نه هم از كدام نامزدی حمايت كنند.
١٠- شوراى عالى ملى نظارت بر اعمال «حكومت مصالحه ملى» با اشتراك نماينده‌هاى شوراى ملى و نمايندگى فعال تمام جوانب تشكيل گردد.
11- لايحه كارى و ديگر موارد مربوط به «حكومت مصالحه ملى» از جانب شوراى عالى نظارت ترتيب و تصويب شود.
12- لايحه وظايف «حكومت مصالحه ملى» مي‌تواند شامل مواد ذيل باشد:
الف: نظارت از آتش‌بس سرتاسرى و دايمى؛
ب: ترتيب مصوبه تعديلات و اصلاحات در قانون اساسى با نظر داشت تمام خلاها و بن‌بست‌هاى گذشته و خواست‌هاى مشروع تمام جوانب؛
ج: طرح، ترتيب و عملى‌کردن ميكانيزم ادغام نيروهاى طالبان در نيرو هاى دفاعى و امنيتى افغانستان؛
د: ايجاد تغیيرات و تعديلات جدى در سيستم انتخاباتى افغانستان با وضع تضمين‌هاى استقلاليت كامل كميسيون انتخابات با در نظرداشت تجارب موفق كشورهاى جهان؛
ذ: طرح و تطبيق خلع سلاح عمومى و همه‌شمول و سرتاسرى در افغانستان شامل تمام گروه‌هاى نظامى غيرمشروع كه صلاحيت استفاده‌ی مشروع قوه را ندارند؛
تدوين سياست خارجى افغانستان با نظر داشت منافع ملى افغانستان و منافع مشترك با كشورهاى منطقه و اعلام افغانستان منحيث نقطه وصل اقتصادى و اخذ و دادن تضمين‌هاى عدم مداخله منفى در امور افغانستان و بالمقابل؛
ر : مرجع مشروعيت: تشكيل لويه جرگه مشترك و همه‌شمول و گرفتن راى تأييد اين لويه جرگه در تمام موارد ذكرشده؛
این طرح میتواند به انواع مختلف تعدیل شود، مهم جزئیات این طرح نیست، بلکه مهم این است که تنها را نجات در هم‌پذیری و مشارکت عادلانه همه است. زمان حذف، اعمال تبعیض و تسلط ایده و تیم یا تبار و قوم واحد به همه افغانستان گذشته است.
خدایا چنان کن سرانجام کار
تو خشنود باشی و ما رستگار