لطف‌علی سلطانی و عصمت‌الله سروش
طرح یک‌هفته‌ای کاهش خشونت دیروز (جمعه، نهم حوت) پایان یافت. حکومت افغانستان از اجرای این طرح ابراز رضایت کرده و می‌گوید که طالبان در بیش‌تر موارد به توافق عمل کرده و مواردی را که باید مراعات می‌کردند، رعایت کردند.
کاهش خشونت یک‌هفته‌ای پیش‌شرطی بود برای امضای توافق صلح میان امریکا و طالبان. از این‌که قرار است امروز توافق صلح میان طالبان و امریکا در دوحه امضا شود، به‌نظر می‌رسد که تمامی طرف‌ها از کاهش خشونت یک‌هفته‌ای رضایت دارند.
امریکا و طالبان قرار است امروز (شنبه، دهم حوت) در دوحه قطر در حضور نمایندگان حدود 30 کشور، پس از حدود 20 سال جنگ توافق صلح را امضا کنند. تمام آمادگی‌ها برای امضای این توافق گرفته شده است.
هفته‌ی کاهش خشونت چگونه گذشت؟
وزارت داخله افغانستان می‌گوید که در یک هفته‌ی گذشته حدود 30 حمله از سوی گروه طالبان بر نیروهای امنیتی افغانستان و غیرنظامیان در ولایت‌های هلمند، قندهار، کاپیسا، سمنگان، بلخ، زابل، ارزگان، فراه، لغمان، لوگر، بدخشان و غزنی انجام شده است. این رویدادها شامل انفجار ماین‌های کنار جاده‌ای، حمله بر کاروان‌های اکمالاتی و پاسگاه‌های نیروهای امنیتی، گروگان‌گیری و ره‌گیری از سوی طالبان میباشد که منجر به کشته‌شدن 26 نظامی و غیرنظامی و زخمی‌شدن 37 نفر دیگر شده است.
نصرت رحیمی، سخن‌گوی وزارت داخله در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که روز جمعه، نهم حوت (آخرین روز هفته‌ی کاهش خشونت) ولایت‌های کاپیسا و لغمان شاهد حملات طالبان بر پاسگاه‌های پولیس و اردوی ملی بوده که به گفته‌ی او در این حملات یک سرباز کشته و دو سرباز دیگر زخمی شده‌اند. او می‌افزاید که در بعد از ظهر روز جمعه، در ولسوالی بهارک ولایت بدخشان موتر حامل یکی از فرماندهان خیزش مردمی به نام «شاروال» با ماین کنار جاده‌ای برخورد کرده که در نتیجه فرمانده خیزش مردمی، زخمی شده است.
به گفته‌ی آقای رحیمی، در روز پنج‌شنبه (روز ششم کاهش خشونت) ولایت‌های لغمان، زابل، لوگر و قندهار حملاتی را شاهد بوده که در نتیجه‌ی آن چهار غیرنظامی و یک نظامی کشته و چهار تن دیگر زخمی شدند: «در ولسوالی الیشنگ لغمان در نتیجه پرتاب هاوان بر پاسگاه‌های پولیس، یک سرباز زخمی شد. در ولسوالی ارغنداب زابل بالای کاروان اکمالاتی نیروهای امنیتی حمله شد که تلفات نداشت. در ولسوالی قرباغ غزنی طالبان دو تن از نیروهای خیزش مردمی را از موتر پایین و شهید کردند. در ولسوالی برکی ولایت لوگر در انفجار ماین کنار جاده‌ای دو پولیس زخمی شده‌اند. در ولسوالی خاکریز قندهار یک سرباز در انفجار ماین کنار جاده‌ای شهید شده است.»
به همان ترتیب در روز چهارشنبه، هفتم حوت (روز پنجم کاهش خشونت) ولایت‌های لغمان، زابل، غزنی، لوگر و قندهار شاهد حملات، انفجار ماین کنارجاده‌ای، ره‌گیری و قتل از سوی گروه طالبان بوده است. به گفته‌ی آقای رحیمی، در این رویدادها چهار غیرنظامی و یک نظامی کشته و چهار نفر دیگر زخمی شده‌اند.
به گفته‌ی رحیمی، در روز سه‌شنبه (روز چهارم کاهش خشونت) ولایت‌های زابل و فراه شاهد انفجار دو ماین کنار جاده‌ای بود و در ولایت غزنی گروه طالبان بر کاروان اکمالاتی نیروهای امنیتی حمله کردند. ولسوال دره‌صوف بالای ولایت سمنگان از سوی طالبان ربوده شدند. او افزود در مجموع در این رویدادها پنج تن از نیروهای امنیتی کشته و ۱۰ تن دیگر زخمی شدند.
همچنان او می‌گوید که در روزهای اول و دوم کاهش خشونت‌ها ولایت‌های بلخ، هلمند، کاپیسا، ارزگان و قندهار شاهد حملات طالبان بود که در مجموع پنج تن از نیروهای امنیتی کشته و ۱۳ تن دیگر زخمی شدند.
حمله‌ی گروه طالبان بر پاسگاه‌های نیروهای امنیتی در دو ولسوالی ولایت بلخ از دو رویداد مهم امنیتی در این روزها بوده است. در سوم حوت یا روز اول اجرای کاهش خشونت، منابع محلی در ولایت بلخ گفتند که جنگ‌جویان گروه طالبان بر پاسگاه‌های امنیتی در ولسوالی «زاری» این ولایت حمله کرده‌اند. منیراحمد فرهاد، سخن‌گوی والی بلخ به روزنامه اطلاعات روز گفت که در جریان درگیری دو سرباز ارتش کشته شده و سه سرباز دیگر ارتش زخمی شده‌اند. اما گروه طالبان حمله از سوی این گروه را رد کرد. ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی طالبان به روزنامه اطلاعات روز گفت: «نخیر، حمله بالای ولسوالی زاری نیست، بلکه عساکر دشمن به‌خاطر اجرای عملیات در ولسوالی زاری به ساحات ما آمده‌اند که طبعا با پاسخ ما مواجه شده‌اند.»
در سومین روز کاهش خشونت مقام‌های محلی در ولایت بلخ گفتند که در نتیجه‌ی حمله‌ی جنگ‌جویان گروه طالبان بر یک پاسگاه نیروهای خیزش مردمی در ولسوالی چهارکنت این ولایت هفت نفر از این نیروها کشته و پنج نفر دیگرشان زخمی شده‌اند.
گروه طالبان مسئولیت برخی از این رویدادها را به عهده گرفته است.
همچنان در روزهای چهارشنبه و پنج‌شنبه هفته‌ی گذشته جاده فیض محمد کاتب و سرکاریز در مربوطات حوزه‌ی ششم امنیتی شهر کابل شاهد دو انفجار بود. انفجار شام پنج‌شنبه در منطقه سرکاریز ناشی از ماین کارگذاری‌شده در یک بایسکل بود که یک کشته و 10 زخمی برجای گذاشت. انفجار دیگر که در جاده فیض محمد کاتب رخ داد، ناشی از ماین کارگذاری‌شده در یک موترسایکل بود و نُه زخمی برجای گذاشت. طالبان هرگونه دست‌داشتن در این انفجار‌ها را رد کرد.
سخن‌گوی وزارت داخله می‌گوید که در هفت روز گذشته خشونت‌ها «به مراتب» کاهش یافته و هیچ حمله‌ی از سوی نیروهای امنیتی به گروه طالبان انجام نشده است. به گفته‌ی او نیروهای امنیتی در حالت دفاعی قرار داشتند و در مواردی‌که بر آنان حمله شده، از خود دفاع کرده‌اند.
صدیق صدیقی سخن‌گوی ریاست‌جمهوری دیروز (جمعه، نهم حوت) به روزنامه اطلاعات روز گفت که حکومت افغانستان از هفته‌ی کاهش خشونت راضی است: «در مجموع ما کدام رویداد بزرگ امنیتی نداشتیم و در کل از هفته‌ی کاهش خشونت راضی بودیم.»
عدم وضاحت جزئیات کاهش خشونت
شاید پس از توافق بر سر کاهش خشونت بسیاری‌ها آن را آتش‌بس می‌پنداشتند، اما آگاهان نظامی می‌گویند که جزئیات توافق کاهش خشونت برای مردم افغانستان، نیروهای امنیتی و جنگ‌جویان گروه طالبان روشن نبود و برخی رویدادهای ضدامنیتی که در این چند روز رخ داد، ناشی از عدم وضاحت جزئیات این توافق بود.
گروه طالبان در ساعات اول روز نخست کاهش خشونت، جزئیات توافق را برای جنگ‌جویان خود روشن کرد. ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی این گروه در تویتی نوشت: «در مساعد نمودن فضای مناسب برای توافق‌نامه مراکز تمام ولایات، مراکز قول اردوها، فرقه‌ها و غندها، همچنان تمام مراکز خارجی‌ها شاملند. بدون جاهای مذکور، هر فیر و حمله مجاهدین باید تخطی تلقی نشود، چون این آتش‌بس عام نیست.»
جاوید کوهستانی، آگاه امور نظامی می‌گوید که طالبان این توافق را نه آتش‌بس، بلکه کاهش خشونت پذیرفته و از همین رو حملات خود را بر پاسگاه‌ها و قطارهای اکمالاتی نیروهای امنیتی توجیه می‌کنند. آقای کوهستانی می‌افزاید هر توافق و جزئیاتی که وجود دارد میان طالبان و امریکا است، نه میان طالبان و نیروهای امنیتی، چون دولت افغانستان مستقیم در این قضیه دخیل نبود: «در مجموع شاخص‌های اساسی و جزئیات این توافق میان امریکا و طالبان به اطلاع عام نرسید که در چه سطح است و کدام موارد را شامل می‌شد. یک متن مدون که در آن مجموع کاهش خشونت تعریف شده باشد وجود ندارد. توافق شده بود که بر نیروهای خارجی و قرارگاه‌ها، لواها و قول اردوها حمله نشود و شاهراه‌ها باز باشد. طالبان این را کاهش خشونت پذیرفته، نه آتش‌بس سراسری، به این لحاظ طالبان اقدامات خود را توجیه می‌کنند.»
تمیم عاصی، معاون پیشین وزارت دفاع در امور پالیسی و استراتژی می‌گوید که کاهش خشونت به دلایلی از جمله واضح نبودن جزئیات طرح صددرصد موفق نبود. آقای عاصی در صحبت با روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که قواعد درگیری برای تمامی اطراف جنگ در سطوح استراتژیک، اوپراتفی و تاکتیکی واضح نبود و معلوم نیست که باید‌ها و نبایدها چه باشد: «بسیار سخت است که برای یک عسکر یا یک جنگ‌جوی بی‌سواد طالبان بگویید که کاهش خشونت‌ها چیست، تا زمانی‌که قواعد درگیری یا دایرکتیف جنگ برای‌شان واضح نباشد.»
جاوید کوهستانی آگاه امور نظامی می‌گوید که کاهش خشونت به‌عنوان یک آزمایش و پیش‌شرط امضای توافق‌نامه صلح برای طالبان بود که این گروه نشان دهد بر ساحات زیر کنترل‌شان تصرف و تسلت دارند یا نه یا از فعالیت سایر گروه‌های که زیر پرچم این گروه‌اند جلوگیری می‌تواند یا نه. آقای کوهستانی به این باور است که کاهش خشونت بسیار مؤثر است و هفت روز گذشته نشان می‌دهد که طالبان این تسلت را دارند.
کوهستانی اجرای کاهش خشونت را یک دوره‌ی موفقیت‌آمیز می‌داند، خصوصا برای نیروهای امریکایی و طالبان: «به‌نظر من یک عمل موفق بوده است. خوش‌بینی ایالات متحده را به وجود آورده است. احتمالا زمینه‌ساز شود برای امضای توافق‌نامه میان امریکا و طالبان برای خروج نیروهای خارجی.»
تمیم عاصی، معاون پیشین وزارت دفاع در امور پالیسی و استراتژی معتقد است که کاهش خشونت به‌صورت صددرصدی کامل اجرا نشد و موفق نبود، بلکه موفقیت و نتیجه‌ی نسبی داشت: «در چندین ولایت تخلفاتی رخ داده. بنابراین این موفقیت صددرصدی نداشته، بلکه موفقیت نسبی داشته که بالاتر از ۶۰ الی ۷۰ درصد است.»
آقای عاصی می‌افزاید که براساس اطلاعات منابع امنیتی افغانستان و امریکا، بیش از ۳۰۰ سرگروپ و فرمانده طالبان شناسایی شده که از توافق کاهش خشونت سرپیچی کرده‌اند. به‌همین دلیل در برخی ولایت‌ها حملاتی صورت گرفت: «تمامی صفوف نظامی طالبان از این طرح کاهش خشونت استقبال و پیروی نکردند.»
به باور آقای عاصی، تبدیل کاهش خشونت به آتش‌بس دایمی یکی از معیارهای اساسی ارزیابی موفقیت کاهش خشونت است، در غیر آن کاهش خشونت یک نسخه‌ای است که برای یک مدت خشونت‌ها پایین آمده و دوباره از سر گرفته می‌شود: «هدف اصلی طرح کاهش خشونت این بود که اول طرح کاهش خشونت بیاید، خشونت که به‌صورت قابل ملاحظه کاهش یافت، تبدیل به یک آتش‌بس دایمی یا موقت شود، بعد از آن زمینه‌ساز گفت‌وگوهای بین‌الافغانی. اساس گپ این است که چطور رهبری نظامی سه طرف منازعه (امریکا، طالبان و حکومت افغانستان) طرح کاهش خشونت را به یک آتش‌بس دایمی تبدیل می‌کنند.»
کاهش خشونت یک‌هفته‌ای پیش‌شرطی بود برای امضای توافق صلح میان امریکا و طالبان. به گفته‌ی آقای عاصی ارزیابی امریکایی‌ها این است که کاهش خشونت تا 80 درصد موفق بوده است و از این رو پای توافق‌نامه‌ی صلح با طالبان امضا می‌کند.