حکومت افغانستان ۲۰ حوت را «روز ملی نهالشانی» نام‌گذاری کرده و قرار است از این روز در سراسر افغانستان به‌عنوان «برنامه ملی نهالشانی» تجلیل شود. همچنین این روز در تقویم رسمی کشور درج خواهد شد.
اخیرا رییس‌جمهور غنی در حکمی تمام کارمندان دولت، دانش‌آموزان دوره‌ی لیسه و دانشجویان مؤسسات تحصیلات عالی و نیمه عالی را مکلف کرده تا یک اصله نهال را در فصل نهالشانی در ساحه‌ای که توسط کمیته‌ی هماهنگی مشخص می شود، غرس کنند.
حکومت این تصمیم را به منظور توسعه‌ی ساحات سبز، ترویج روش های جدید نهالشانی و جنگل‌کاری روی دست گرفته که هدف آن بهبود محیط زیست و کاهش آلودگی هوا است. اما نهادها و متخصصان محیط زیست از این برنامه انتقاد کرده و آن را یک حرکت نمایشی می‌خواند که فقط در فصل بهار اجرا می‌شود.
براساس حکم رییس‌جمهوری که روز دو شنبه، ۵ حوت صادر شده، مسئولان تمام وزارت‌ها و ادارات دولتی در مرکز و ولایات موظف‌اند تا در هماهنگی با اداره ملی حفاظت محیط زیست و شهرداری‌ها، همه‌ساله کمپین نهالشانی را در ۲۰ حوت با غرس نهال آغاز کرده و برنامه‌ی نهالشانی را در ماه‌های حوت و حمل با توجه به شرایط اقلیمی ولایات، تنظیم کنند.
قرار است یک کمیته هماهنگی «برنامه ملی نهالشانی» ایجاد شود که معینان وزارت‌های زراعت، مالداری و آبیاری، شهرسازی و اراضی، احیا و انکشاف دهات، اداره ارگان‌های محلی و شهرداری‌ها عضویت این کمیته را داشته باشند. کار این کمیته معرفی روش‌های جدید نهالشانی و جنگل‌کاری، تدوین طرح‌ها، تطبیق برنامه و آگاهی عامه گفته شده است.
در این حکم، وزارت زراعت، مالداری و آبیاری موظف شده که با ترتیب یک طرزالعمل، برای کارکنان دولت، دانش‌آموزان دوره لیسه و دانشجویان مؤسسات تحصیلات عالی و نیمه عالی نهال مورد نیاز را فراهم کند.
اکبر رستمی، سخن‌گوی وزارت زراعت مالداری و آبیاری به اطلاعات روز می‌گوید که این وزارت مسئولیت اصلی تهیه و تولید نهال در سطح کشور را دارد و امسال بیش از دو میلیون اصله نهال را در قوریه‌های داخل کشور تولید کرده و براساس درخواست ادارات، مقدار نهال مورد ضرورت را در اختیار ادارات قرار می‌دهد.
همچنان در حکم رییس‌جمهور آمده که وزارت زراعت، مالداری و آبیاری و شهرداری‌های در همکاری با کمیته‌ی هماهنگی، مؤظف‌اند که ساحات را تعیین، خاک را شناسایی و نوع نهال‌ها را تثبیت کنند.
وزارت‌ها و ادارات دولتی در مرکز و ولایات کشور موظف به حفظ، مراقبت و آبیاری نهال‌ها در ملکیتهای مربوطه هستند و شهرداری‌های مربوطه موظف به حفظ، مراقبت و آبیاری نهال‌ها در محلات عامه‌ی شهری می‌باشند.
کمیته‌ی هماهنگی موظف است از تطبیق این حکم رییس‌جمهور نظارت کرده و گزارش آن را تا پایان ربع دوم سال مالی (آخر بهار ۱۳۹۹خورشیدی) از طریق ریاست عمومی اداره‌ی امور ریاست‌جمهوری افغانستان، ارائه کند.
نمایش بهاری
نهادهای فعال محیط زیستی، استادان دانشگاه و نمایندگان مجلس از برنامههای نهالشانی حکومت انتقاد کرده و این‌گونه برنامه‌ها را «نمایش رسانه‌ای، سمبولیک، فیس‌بوکی و یک نمایش بهاری» میدانند تا یک برنامه موثر برای بهبود محیط زیست، کاهش آلودگی هوا و سرسبزی کشور.
به باور این نهادها، وزارت زراعت، اداره ملی حفاظت محیط زیست و دیگر نهادها در فصل بهار به‌صورت نمایشی دهها هزار اصله نهال را در سطح افغانستان غرس می‌کنند، اما برای حفظ، مراقبت و آبیاری آن کدام برنامه عملی ندارند. این باعث می‌شود که اکثریت این نهال‌ها تا بهار آینده خشک شده و از بین بروند.
مسئولان گروه اکسیجن، نهادی که در بخش محیط زیست و مبارزه با آلودگی هوا در کابل فعالیت میکند، در واکنش به «برنامه ملی نهالشانی» می‌گوید که حفظ، مراقبت و آبیاری نهال‌ها به مراتب مهمتر از غرس نهال است و اگر حفظ و مراقبت دوامدار صورت نگیرد، نهالشانی یک «حرکت نمایشی» است.
انورالحق نسیمی، عضو گروه اکسیجن به اطلاعات روز می‌گوید که در سالهای گذشته، از نهال‌ها و درختان به‌گونه‌ی درست حفاظت و مراقبت نشده است: «سال گذشته در سرک میدان هوایی چندین درخت بزرگ فقط برای بازشدن زاویه دید دوربین‌های امنیتی قطع شد.»
استادان در دانشکده زراعت دانشگاه کابل از عملکرد غیرمسلکی نهادهای مربوطه انتقاد کرده و می‌گوید که این گونه برنامه‌ها باید در هماهنگی و همکاری نهادهای علمی و مسلکی اجرا شود. به باور آن‌ها، غرس هر نوع نهال برای خود اصول و معیار خاصی دارد که در کدام موسم، در کدام ساحه و چگونه غرس شود.
پوهنوال نثار احمد کوهستانی، آمر دیپارتمنت جنگلداری و محیط زیست دانشکده زراعت دانشگاه کابل به اطلاعات روز می‌گوید: «نهالشانی نباید احساساتی، سیاسی و نمایشی باشد. این نوع برنامه‌ها باید در هماهنگی با نهادهای علمی و اکادمیک کشور انجام شود. بسیاری از افراد به‌دلیل عکس‌گرفتن نهال را می‌شانند، اما در ماه جوزا فراموش می‌کنند که نهالی را یک جایی شانده و مسئولیت دارند که به‌صورت منظم آن را هر هفته یک سطل آب بدهند.»
آقای کوهستانی می‌گوید که برنامههای که شهرداری و وزارت زراعت مالداری و آبیاری در بخش توسعه جنگلات طرح کرده بود، نتیجه قناعت بخش نداشته است. «در برنامه کمربند سبز کابل نهال‌ها غرس شده، اما در آبیاری و مراقبت دوامدار آن کاری صورت نگرفته است. حالا بیش‌تر از ۸۰ درصد این نهال‌ها خشک شده است.»
در همین حال، مسؤلان وزارت زراعت مالداری و آبیاری از عدم همکاری مردم در حفظ و مراقبت درختان انتقاد می‌کنند و می‌گویند که هر شهروند کشور در حفاظت و مراقبت نهال‌ها و درختان مسئولیت دارد.
اکبر رستمی، سخن‌گوی وزارت زراعت، مالداری و آبیاری می‌گوید در جاهایی ضایعات است که همکاری مردم کم است. به گفته‌ی آقای رستمی در بعضی مناطق کابل مردم به‌جای این‌که از نهال‌ها حفظ و مراقبت کنند نهال‌ها را قطع کرده و به چوب سوخت تبدیل می‌کنند: «شبکه‌ای برای نهال‌ها ایجاد شده و کانال آبیاری وجود دارد که به‌صورت منظم آبیاری می‌شود.»
کمربند سبز کابل پروژه وزارت زراعت است که در هماهنگی با بعضی نهادهای دیگر می‌خواهد اطراف و کوه‌های شهر کابل را با غرس نهال سرسبز کنند. این پروژه ۸۸۳ هکتار زمین را دربر می‌گیرد. ساحات کوه تلویزیون، کوه شیر دروازه، آسمایی، دامنههای تپههای قرغه و دامنههای تپههای قصبه خانه‌سازی شامل این پروژه است.
براساس آمار وزارت زراعت مالداری و آبیاری، در مدت چهار سال ۱۸۰ هزار هکتار زمین از پروژه کمربند سبز کابل احیا شده و قرار است تا چند سال دیگر این کمربند تکمیل شود.
عدم هماهنگی میان نهادهای مسئول و نبود برنامه جامع نهالشانی، انتقاد دیگری فعالان محیط زیست است. به باور آن‌ها، سالهای گذشته در برنامههای نهالشانی وزارت زراعت، اداره محیط زیست و دیگر نهادی به‌صورت هماهنگ عمل نکردهاند و در این برنامه‌ها همکاری مردم در نظر گرفته نشدند.
محمد ریاض رامین، معاون مؤسسه بین المللی جرس در افغانستان می‌گوید:«برنامههای که طرح می‌شود تنها بخش نهالشانی را در بر نگیرد، بلکه مواظبت نهال به‌صورت دوامدار را در برنامه دخیل بسازد و همکاری نهادهای ذیدخل و مردم را در برنامه‌ها در نظر بگیرند.»
در همین حال، مسئولان اداره ملی حفاظت محیط زیست می‌گویند که در «برنامه ملی نهالشانی» همه ادارات موظف‌اند که در هماهنگی باهم کار کنند تا از پراکندگی در عرصه نهالشانی جلوگیری شود.
سخی سخا، آمر اطلاعات و آگاهی عامه اداره ملی محافظت محیط زیست می‌گوید: «سالهای گذشته نهال غرس می‌شد، اما متاسفانه زیاد توجه در حفظ و نگهداشتاش نمیشد و به مرور زمان نهال‌ها خشک می‌شد و امیدواریم که با تعیین روز ملی نهالشانی همه اتباع کشور در حفظ و نگهداری نهال‌ها توجه کنند.»
عدم بررسی و نظارت از برنامههای نهالشانی در مرکز و ولایات کشور موضوع دیگری است که شماری از نمایندگان مجلس از آن انتقاد کرده و می‌گویند که هر سال بودجههای گزاف در بخش نهالشانی به مصرف میرسد، اما در طول سال از این نهال‌ها مراقبت نشده و خشک میشوند.
زیفنون صافی، عضو مجلس نمایندگان که پیش از این عضویت کمیسیون منابع طبیعی و محیط زیست مجلس نمایندگان را داشته است، با استقبال از «برنامه ملی نهالشانی» می‌گوید: «از رییس‌جمهور میخواهیم وقتی فرمانی را صادر میکند باید از آن به‌صورت جدی نظارت هم کند. وقتی نهادهای مربوطه مصارف گزاف می‌کنند، چرا افغانستان سرسبز نمی‌شود؟»
به باور آقای صافی، کارکرد نهادهای مربوطه در بخش جنگل‌کاری و سرسبزی موثر نبوده است. آقای صافی می‌گوید: «از ولایاتهای پلانها و گزارشهای خوبی روی کاغذ به مرکز میآید اما در عمل هیچ اقدامی نشده است. خواست ما از رییس‌جمهور این است که دیگر کارهای سمبولیک، نمایشی، رسانه‌ای و فیس‌بوکی را کنار بگذارد.»
مسئولان اداره ملی حفاظت محیط زیست در پاسخ به این انتقاد می‌گویند که هیچ بودجه جداگانه برای این برنامه در نظر گرفته نشده است.
سخی سخا، آمر اطلاعات و آگاهی عامه اداره ملی حفاظت محیط زیست می‌گوید که کمیته آگاهی عامه «برنامه ملی نهالشانی» فعال شده است و در آغاز هفته پیش رو تبلیغات برای این برنامه را آغاز میکند.