در ولایت دورافتاده و بسیار کوهستانی دایکندی در مرکز افغانستان، تا کنون ابتلای 16 نفر به ویروس کرونا گزارش شده است. در این ولایت همچنان تا کنون هشت فرد مبتلا به کرونا بهبود یافته و یک نفر دیگر مبتلا به این ویروس جان داده است. این آمار رسمی است که وزارت صحت آن‌را تأیید کرده است.
با این حال، شماری از باشندگان و نمایندگان مردم دایکندی در شورای ولایتی و مجلس نمایندگان آمار ارایه شده را غیرواقعی می‌دانند. به باور ریحانه آزاد، نماینده‌ی مردم دایکندی در مجلس نمایندگان، وضعیت در دایکندی وخیم‌تر از آن است که در رسانه‌ها گزارش می‌شود. «متأسفانه وضعیت در دایکندی بسیار وخیم است و از سوی دیگر اداره‌ی محلی دایکندی وضعیت را انکار می‌کنند.»
به گفته‌ی خانم آزاد، در دوران شیوع کرونا، شمار زیادی از باشنده‌های مهاجر دایکندی دوباره به این ولایت برگشته و سبب شیوع و گسترش کرونا در بین مردم شده‌اند، اما به دلیل نبود امکانات تشخیصی در این ولایت، نه تنها آمار و ارقام دقیق ارایه نمی‌شود، بلکه وضعیت واقعی نیز مخفی می‌شود. «امکانات تشخیصی در دایکندی نیست. نتایج آزمایش‌ها به کابل فرستاده می‌شود و معلوم شدن آن زمان بسیار طولانی حتا 15 تا 20 روز را در بر می‌گیرد.»
اما مسئولان محلی گفته‌های خانم آزاد را رد کرده و می‌گویند که به‌دلیل رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی در دایکندی، ویروس کرونا در این ولایت گسترش نیافته است. سید انور رحمتی والی پیشین دایکندی به روزنامه اطلاعات روز گفت: «همکاری مردم با مسؤلان بسیار خوب است و این مسأله سبب شده است که شمار اندک مردم دایکندی به ویروس کرونا مصاب شوند.»
به گفته‌ی آقای رحمتی، از تمام افراد مشکوک مصاب به کرونا آزمایش گرفته شده و نتیجه‌ی آن نیز در ظرف شش روز معلوم می‌شود و افراد مشکوک نیز تا زمان معلوم شدن نتایج آزمایش کرونا در تجرید به سر می‌برند.
مریضی نا شناخته
سرور سروش، خبرنگار محلی در دایکندی اما می‌گوید که به‌دلیل نبود ابراز تشخیصی از همه‌ی افراد مشکوک به کرونا آزمایش گرفته نمی‌شود. «در اینجا به‌دلیل امکانات اندک صحی، تنها از افرادی آزمایش کرونا می‌‌گیرند که در وضعیت وخیم قرار داشته باشند و به سایر افراد که علایم خفیف دارند، توصیه به تجرید می‌شوند و شماری هم از تجرید می‌ترسند.»
به گفته‌ی آقای سروش، آمار کرونا در دایکندی دقیق نیست و افرادی زیادی در این ولایت به کرونا مصاب اند.
موسا محمدی، یک باشنده‌ی دیگر دایکندی به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که افراد زیادی در این ولایت به یک نوع زکام سخت مبتلا هستند. «کرونا را نمی‌دانم، اما بسیاری مردم به یک زکام خیلی سخت گرفتار شده‌اند. افراد مصاب به آن از سردرد شدید، جان درد، سرفه، نفس‌تنگی و سرگیجه شکایت دارند.»
محمدی کارمند یک نهاد امدادی در دایکندی است و می‌گوید که در جریان بررسی نیازمندی‌های مردم در این ولایت با افراد زیادی که به این نوع زکام دچار شده‌اند، سر خورده است.
اسحق‌علی درمان، رییس صحت عامه ولایت دایکندی می‌گوید که آمار افراد مصاب به کرونا در دایکندی خیلی دقیق نیست. به گفته‌ی آقای درمان، بیش از 20 درصد مردم دایکندی به یک مرض ساری شبیه به کرونا مصاب شده‌اند. «متأسفانه شماری از افراد مشکوک به کرونا از آمدن به مراکز صحی خودداری می‌کنند. اضافه به این یک مرضی ساری در بین مردم شیوع کرده که علایم شبیه به کرونا را دارد.»
به گفته‌ی درمان، در دایکندی تجهیزات لازم برای آزمایش موارد مشکوک مصاب به کرونا وجود ندارد و نمونه‌هایی هم که از افراد مشکوک به کرونا گرفته می‌شود، از طریق موتر به کابل فرستاده می شود.
اما مسیر کابل – دایکندی به شدت سخت‌گذر و طولانی است و از همین رو نتایج آزمایش افراد مصاب به کرونا روزها زمان می‌برد تا دوباره به این ولایت فرستاده شود. «ما از حکومت می‌خواهیم که زمینه‌ی تشخیص کرونا را در دایکندی فراهم کند. کم‌ترین زمان که نتایج از کابل به ما می‌رسد چهار تا یازده روز است. در این مدت بیماری با توجه به این که مردم از قرنطین شدن می‌ترسند، بسیار گسترده شیوع خواهد کرد.»
در حال حاضر در دایکندی یک شفاخانه 50 بستر برای تجرید بیماران کرونا در نیلی اختصاص داده شده است و در شش ولسوالی دیگر 80 بستر در مراکز صحی برای تجرید افراد مصاب به کرونا اختصاص یافته است.
دسترسی مردم به خدمات صحی کمتر شده است
در دایکندی 135 مرکز صحی فعال است. بیشتر این مراکز آشیانه‌های صحی است که خدمات ابتدایی صحی را برای صحت طفل و مادر ارایه می‌کنند. بعد از آشیانه‌های صحی، مراکز جامع صحی است که خدمات صحی ثانوی یا خدمات صحی سرپایی را به مردم ارایه می‌کنند.
به گفته‌ی مسئولان در تمامی مراکز صحی در دایکندی، یک‌هزار و یک‌صد نفر برای مردم خدمات صحی ارایه می‌کنند. بنابر معلومات ارایه شده از سوی ریاست صحت عامه دایکندی، هنوز این اداره با کمبود کادر متخصص صحی مواجه است و حکومت مرکزی برای رفع نیازمندی صحی مردم در این ولایت توجه چندانی ندارد.
به گفته‌ی اسحق‌علی درمان، رییس صحت عامه دایکندی در پی بازگشت مهاجران از ایران و شیوع کرونا در دایکندی، مردم کمتر به مراکز صحی، جهت دریافت خدمات صحی مراجعه می‌کنند. «در حال حاضر ترس از مصاب شدن و فقر در دایکندی، مردم را از مراجعه به مراکز صحی باز می‌دارد.»
به گفته‌ی آقای درمان، پیش از این در تابستان 85 درصد مردم دایکندی به خدمات صحی دسترسی داشتند و در زمستان 61 درصد مردم، اما شیوع کرونا این رقم را کمتر کرده است.
دایکندی در چنگال فقر شدید
نزدیک به سه ماه است که ویروس کرونا با بازگشت هزاران مهاجر افغان از ایران، در افغانستان شیوع کرده است. در پی شیوع ویروس کرونا در افغانستان، در شهرها محدودیت گشت‌وگذار وضع شد و اکثر افراد روزمزد، شغل‌های‌شان را از دست دادند و در جمع بی‌کاران جامعه پیوستند. چیزی که فقر را بیشتر از پیش در این کشور به ویژه در مناطق دورافتاده و سخت‌گذر از جمله ولایت دایکندی گسترش داده است.
شماری از نمایندگان مردم در مجلس و اعضای شورای ولایتی دایکندی می‌گویند که با شیوع کرونا در این ولایت، فقر به‌صورت گسترده افزایش یافته و اگر دولت به آن توجه نکند در آینده‌ی نه چندان دور فاجعه انسانی در دایکندی رخ خواهد داد. به گفته‌ی نمایندگان مردم و اعضای شورای ولایتی دایکندی، 92 درصد باشنده‌های دایکندی در حال حاضر زیر خط فقر قرار دارند.
ریحانه آزاد، نماینده‌ی مردم در مجلس می‌گوید که با شیوع کرونا، نه تنها افراد شاغل روزمزد در داخل کشور شغل و منبع عایدشان را از دست داده‌اند، بلکه کارگران مهاجر نیز کارهای‌شان را از دست داده‌اند. این کارگران مهاجر یا به کشور برگرشته و یا هم به حمایت مالی خانواده‌های‌شان در افغانستان نیازمند شده‌اند. چیزی که به گفته‌ی او فقر را از هر زمان دیگر در دایکندی افزایش داده‌است. «دایکندی ولایت به شدت کوهستانی است. هر چند زراعت مبنع عاید خانواده‌ها است، اما با افزایش نفوس محصولات زراعتی بسنده‌ی نیازهای خانواده نمی‌شود و شمار زیادی از باشنده‌های دایکندی ،کارگران مهاجرند که اکنون کارشان را از دست داده‌اند.»
شیما رستمیان، رییس شورای ولایتی دایکندی می‌گوید که 37 میلیون افغانی کمک حکومت مرکزی بسنده‌ی نیازمندی‌های فوری مردم دایکندی نیست. «ما از حکومت مرکزی به‌خاطر 37 میلیون کمک‌اش به دایکندی تشکری می‌کنیم، اما این کمک با توجه به فقر گسترده در بین مردم هیچ است.»
به گفته‌ی خانم رستمیان، میزان فقر از مرکز دایکندی تا به ولسوالی‌ها و از ولسوالی‌ها تا به قریه‌ها متفاوت است، اما کمک‌های دولت تنها افراد فقیر را در مرکز ولایت و مرکز ولسوالی‌ها زیر پوشش قرار داده است. «کمک‌ها متمرکز به مرکز است. آن‌هم یک بوری آرد و یک بوری برنج.»
موسا محمدی، یک باشنده‌ی دایکندی می‌گوید: «امسال در دایکندی وضعیت اقتصادی مردم فوق‌العاده بد است. شماری زیادی از خانواده‌ها حتا نانی برای خوردن ندارند.»
او توضیح می‌دهد که به نسبت سردی هوا امسال در دایکندی زراعت و کشت و کار مردم آسیب دیده و از سوی هم کارگران روزمزد که بانی اقتصادی خانواده‌های شان بودند، نیز بی‌کار شده‌اند.
افزون بر این نرخ‌ها نیز بلند رفته است. در حال حاضر قیمت یک قرص نان از 15 به 20 افغانی، یک بوری آرد از یک‌هزار و 600 تا دو الی دوهزار و 200 و یک بشکه روغن نیز از 800 افغانی به یک‌هزار افغانی افزایش یافته است.
با این وجود، سید انور رحمتی، والی پیشین دایکندی می‌گوید که 92 درصد مردم زیر خط فقر نیست و این از سال‌های خشک‌سالی است و اکنون تنها 62 درصد مردم زیر خط فقر قرار دارند. «در حال حاضر و براساس سروی‌های که نهادهای معتبر در دایکندی انجام داده، 62 درصد مردم زیر خط فقرند.»
اما ضیا فکوری، آمر خدمات ریاست احصاییه دایکندی می‌گوید که 90.2 درصد مردم دایکندی مطابق سروی انجام شده در سال 1398 زیر خط فقر قرار دارند که شیوع کرونا و گرانی مواد اولیه این رقم را در حال حاضر بیشتر کرده است.
طبق آمار رسمی ولایت دایکندی بیش از 750 هزار نفر نفوس دارد، اما به باور نماینده‌های مردم و اعضای شورای ولایتی دایکندی، نفوس این ولایت بیش از یک میلیون نفر است. اکثر مردم زراعت‌پیشه‌اند و افزایش نفوس سبب افزایش فقر و کمبود منابع در این ولایت شده است.
دایکندی در سال 1383 و پیش از برگزاری نخستین انتخابات ریاست‌جمهوری، به فرمان حامد کرزی، رییس‌جمهور پیشین افغانستان از ولایت ارزگان جدا و به عنوان سی‌وچهارمین ولایت افغانستان ایجاد شد.
هدف از تشکیل این ولایت توجه بیشتر به وضعیت اقتصادی و اجتماعی این منطقه دوردست و عقب‌مانده بود، اما با گذشت 16 سال هنوز وضعیت اقتصادی و اجتماعی مردم دایکندی بهبود نیافته و هنوز هم این ولایت، ولایت درجه دو محسوب می‌شود.
ریحانه آزاد، نماینده‌ی مردم در مجلس می‌گوید: «در دایکندی بسیار کم کار شده است. این برای ما یک سئوال و یک معما است که چرا دایکندی تنها در زمان انتخابات به یاد رهبران سیاسی می‌آید و بعد آن فراموش می‌شود.»
خانم آزاد اضافه می‌کند «مقامات محلی دایکندی چوکی خدمت‌رسانی به مردم را امتیاز می‌دانند و برای حفظ آن تلاش می‌کنند که حتا مشکلات مردم را نادیده بگیرند.»
خانم آزاد تأکید می‌کند که نماینده‌های مردم به‌طور مکرر موضوع توسعه اقتصادی و اجتماعی دایکندی و مشکلات موجود آن‌را با مقام‌های ارشد دولتی در کابل و نهادهای بین‌المللی کمک‌کننده در میان می‌گذارند، اما به گفته‌ی خانم آزاد صدای مردم دایکندی را کسی نمی‌شنوند و به آن توجه نمی‌کنند.