متقاعدین-افغانستان

سیر صعودی بودجه و راه دشوار اصلاحات؛ چرا خزینه تقاعد یکی از چالش‌های مالی دولت افغانستان است؟

یک سال پس از ادغام ریاست عمومی خزینه‌ی تقاعد با وزارت مالیه و حذف آن از ساختار وزارت کار و امور اجتماعی، این ریاست هنوز با چالش‌های زیادی مواجه است. کمبود بودجه برای پرداخت حقوق متقاعدین، نداشتن آمار دقیق از آن‌ها، مشکلات در عرضه خدمات به متقاعدین و گم‌بودن جایدادهای آن به‌عنوان منابع درآمدزا از چالش‌های اصلی این اداره است. یافته‌های اطلاعات روز نشان می‌دهد که اگر این ریاست نتواند در کوتاه‌مدت کمبود بودجه‌اش را جبران کند، تداوم کار آن با چالش جدی مواجه خواهد شد.

یافته‌های روزنامه اطلاعات روز نشان می‌دهد که دولت افغانستان در سال‌های مالی 1396 تا 1398 بیش از 26 میلیارد و 779 میلیون افغانی را برای حقوق و امتیازات کارمندان متقاعد خود پرداخته است. بررسی ارقام این سه سال نشان می‌دهد که مصرف بودجه برای حقوق و امتیازات کارمندان متقاعد سیر صعودی دارد و اگر دولت افغانستان چاره‌ی اساسی برای مدیریت معاشات کارمندان متقاعد نسنجد، در درازمدت برای پرداخت معاش آنان با چالش جدی مالی روبه‌رو خواهد شد.

براساس معلوماتی که اطلاعات روز از وزارت مالیه افغانستان به‌دست آورده است، در سال‌های مالی 1396، 1397 و 1398، دولت «26 میلیارد و 779 میلیون و 501 هزار و 683 افغانی» برای حقوق کارمندان متقاعد پرداخت کرده است. از این میان «6 میلیارد و 784 میلیون و 255 هزار و 930 افغانی» در سال مالی 1396، «8 میلیارد و 859 میلیون و 601 هزار و 55 افغانی» در سال مالی 1397 و «11 میلیارد و 135 میلیون و 644 هزار و 698 افغانی» در سال مالی 1398 برای مامورین متقاعد پرداخت شده است.

یافته‌های روزنامه اطلاعات روز همچنان نشان می‌دهد که در سه سال گذشته مامورین متقاعد اداراتی چون اداره امور ریاست‌جمهوری، اداره مستقل ارگان‌های محلی، اکادمی علوم، ریاست عمومی امنیت ملی، ریاست محافظت و امنیت رجال برجسته دولتی، دادگاه عالی، شهرداری کابل، دادستانی کل، وزارت‌های اطلاعات و فرهنگ، امور خارجه، امور داخله، انرژی و آب، تجارت، تحصیلات عالی، ترانسپورت، دفاع ملی، زراعت، شهرسازی و اراضی، صحت عامه، عدلیه، فواید عامه، کار و امور اجتماعی، مالیه، مخابرات، معارف و معدن و پطرولیم بیش‌ترین معاش را دریافت کرده‌اند.

چالش بودجوی

سند بودجه سال مالی 1399 نشان می‌دهد که دولت افغانستان در سال مالی 1398 «5 میلیارد و 198 میلیون و 861 هزار و 966 افغانی» را از معاش کارمندان دولت از وجهه تقاعد جمع‌آوری کرده است. این رقم در این سند زیرنام «سهمیه‌های تقاعد» آمده است. همچنان در سال مالی 1398 وزارت مالیه «24 میلیارد و 897 میلیون افغانی» را در مجموع برای معاش متقاعدین مصرف کرده است.

براساس پیش‌بینی وزارت مالیه، میزان مصرف کارمندان متقاعد در افغانستان تا چهار سال آینده به بیش از 25 میلیارد افغانی خواهد رسید. در سند بودجه سال مالی 1399 «21 میلیارد و 344 میلیون افغانی» برای مصارف تقاعد در نظر گرفته شده است. این رقم برای سال مالی 1400 «22 میلیارد و 400 میلیون»، برای سال مالی 1401 «23 میلیارد و 800 میلیون افغانی» و برای سال مالی 1402 «25 میلیارد و 200 میلیون افغانی» تخمین شده است.

نام ادارهمبلغ پول پرداخت شده طی سه سال گذشته مالی
اتحادیه ملی پیشه وران افغانستان346,477
اتحادیه ملی کارگران (کارکنان) افغانستان 686,704
اداره امور 202,943,965
اداره انکشاف صادرات کشمش میوه جات سبزیجات و نباتات طبی 2,447,981
اداره تعلیمات تخنیکی و مسلکی 38,123,212
اداره تنظیم خدمات مخابراتی افغانستان اترا 714,317
اداره حمايه سرمايه گذاری افغانستان 108,396
اداره ضد حوادث 4,135,339
اداره ع جیودیزی و کارتوگرافی 33,616,361
اداره عالی تفتیش 22,792,435
اداره مبارزه با فساد اداری 15,122,341
اداره مستقل اراضی افغانستان 55,079,742
اداره مستقل ارگانهای محلی 192,441,538
اداره مستقل هوانوردی ملکی 41,985,783
اداره ملی استندرد 4,003,040
اداره ملی حفاطت محیط زیست 14,868,796
اداره ملی کار گران و کار کنان افغانستان 172,488
اداره ملی مبارزه با حوادث 1,626,726
اکادمی علوم 132,046,193
آریانا افغان هوایی شرکت 1,299,007
بانک انکشاف صادرات 213,624
پوهتنون پولی تخنیک کابل 26,811,255
پوهتنون تعلیم و تربیه شهید استاد ربانی 25,060,253
تصدی کارخانه جات 651,870
دافغانستان برشنا شرکت 57,117,437
دفتر شورای امنیت ملی 690,996
رياست عمومی مستقل انسجام امور کوچی ها 3,270,360
ریاست عمومی امنیت ملی 1,352,396,136
ریاست اجرائیه ج.ا.ا 2,922,201
ریاست احصائیه مرکزی 31,515,841
ریاست انکشاف تعمیرات معارف 159,134
ریاست پوهنتون کابل 48,033,689
ریاست تصدی افغانتور 150,720
ریاست تصدی باربری مرکز 2,446,309
ریاست تصدی تدویر مراقبت مکروریانها 2,508,057
ریاست تصدی خانه سازی 12,506,029
ریاست تصدی فارمسی 1,260,857
ریاست تصدی ملی بس 707,445
ریاست دستگاه ساختمانی بنایی 680,160
ریاست ساختمانی افغانی 2,792,754
ریاست ساختمانی بنایی 85,894
ریاست سیلوی کابل 7,940,969
ریاست ع اداره امور ریاست ج.ا.ا 192,780
ریاست ع تصدی ساختمانی هلمند 3,372,493
ریاست ع تصدی هوتلها 429,357
ریاست ع حوزه دریایی کابل 1,514,877
ریاست ع شرکت آبرسانی و کانالیزاسیون شهری افغانستان 3,741,739
ریاست ع محافظت ریاست جمهور 11,630,921
ریاست عمومی پوهتنون طبی کابل 58,497,983
ریاست عمومی تربیت بدنی و ورزش 8,571,764
ریاست عمومی تصدی ارزاق 18,692,790
ریاست عمومی دفتر مقام عالی ریاست ج. ا.ا 30,130,204
ریاست عمومی شرکت افسوتر 11,841,089
ریاست عمومی محافطت ریاست جمهوری 33,002,858
ریاست عمومی مستقل انسجام امور کوچیها 1,067,401
ریاست عمومی مواد نفتی و گاز مایع 15,761,046
ریاست کابل برشنا 1,417,308
ریاست محافظت و امنیت رجال برجسته دولتی 129,170,713
ریاست مستقل رادیو تلویزیون ملی 35,962,362
ریاست مطابع آزادی 1,111,548
ریاست مطبعه صکوک و ضرابخانه 956,201
ریاست معارف شهر کابل 670,366
ریاست هایدروجیالوجی 2,151,139
ریاست هلال احمر افغانی 54,074,600
زمان جهاد 195,552
ستره محکمه 1,136,631,511
شاروالی کابل 270,860,195
شرکت سهامی مختلط افغانکارت 1,118,771
شرکت سهامی نساجی افغان 26,992,138
شرکت عمومی کانالیزاسیون شهری آبرسانی 9,182,185
شرکت نساجی بگرامی 1,488,564
شرکت هوایی باختر 602,363
شورا و انجمن امنیت ملی 48,248,468
شورای امنیت ملی 365,365
شورای مرکزی اتحادیه صنفی 390,456
شورای مرکزی اتحادیه کوپراتیف های دهقانان افغانستان 1,224,846
صدارت اعظمی 70,123,275
کميسيون عالی انرژی اتومی افغانستان 608,545
کمیته ملی المپیک 5,538,630
کمیسون مستقل اصلاحات اداری و خدمات ملکی 16,019,518
کمیسون مستقل انتخابات 2,018,146
کمیسیون مستقل ارزیابی تصدی های دولتی 80,976
کمیسیون مستقل نظارت بر تطبیق قانون اساسی 1,115,533
لوی څارنوالی 653,288,533
لوی څارنوالی بخش نظامی 3,928,809
مشرانو جرگه 10,911,003
معینیت سواد آموزی 30,020,987
میکانیزه زراعت 147,436
نساجی گلبهار 2,641,041
وزارت احیاء و انکشاف دهات 91,925,679
وزارت اطلاعات و فرهنگ 260,589,249
وزارت اقتصاد 52,903,384
وزارت امور خارجه 144,424,380
وزارت امور داخله 4,311,085,965
وزارت امور زنان 21,024,557
وزارت امور سرحدات و قبائل 74,533,934
وزارت انرژی و آب 392,417,626
وزارت تجارت 685,806,008
وزارت تحصیلات عالی 702,995,239
وزارت ترانسپورت 348,455,091
وزارت حج ، ارشاد و اوقاف 80,043,081
وزارت دفاع ملی 7,294,350,212
وزارت دولت در امور پارلمانی 19,429,615
وزارت دولت در امور شهدا و معلولین 489,213
وزارت زراعت 557,265,996
وزارت شهر سازی و اراضی 166,206,009
وزارت صحت عامه 584,460,142
وزارت عدلیه 140,244,777
وزارت فواید عامه 523,240,083
وزارت کار،امور اجتماعی 248,398,477
وزارت مالیه 376,890,240
وزارت مبارزه علیه مواد مخدر 15,818,598
وزارت مخابرات 232,884,333
وزارت معارف 3,468,448,024
وزارت معدن و پطرولیم 871,394,538
وزارت مهاجرین و عودت کننده گان 35,744,672
ولسی جرگه 15,845,345
مجموع 26,779,501,683

محمدناصر تیموری، مسئول دادخواهی و ارتباطات دیدبان شفافیت افغانستان به این باور است که بودجه معاشات کارمندان متقاعد دولت پول هنگفت است که فشار مالی را روی امور مالی دولت می‌اندازد، ولی در نحوه‌ی برنامه‌ریزی آن به‌نحوی «غیرشفاف بودن و مشکوک بودن» وجود دارد. آقای تیموری در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز گفت که حکومت افغانستان برای مامورین متقاعد بودجه کافی نمی‌دهد درحالی‌که می‌داند حدودا چند نفر مستحق دریافت تقاعدند و «وقتی اختصاص نمی‌دهند، می‌بینیم که با مشکلات جدی در پرداخت این هزینه برای متقاعدین روبه‌رو می‌شود.»

او گفت: «فشار مالی روی بودجه ملی افغانستان در هزینه تقاعد و هزینه‌هایی که برای فامیل شهدا و اکثرا شهدای نیروهای امنیتی داده می‌شود، همین اکنون سرسام‌آور است. براساس بررسی که سال گذشته کردیم و حکومت هم برایش واضح است، در دو سه سال آینده یک سوم کل بودجه افغانستان برای پرداخت هزینه تقاعد و امتیازات و معاشات برای فامیل شهدا داده می‌شود. این هزینه به حدی زیاد است که حکومت افغانستان را می‌تواند با مشکل جدی روبه‌رو کند.»

عمر درانی، رییس عمومی خزینه تقاعد وزارت مالیه نیز می‌گوید سیر صعودی ارقام مربوط به معاش کارمندان متقاعد برای حکومت افغانستان یک تشویش است و اگر خزینه‌ی تقاعد به سمت یک اداره انتفاعی و درآمدزا نرود، تداوم کار آن مشکل‌زا و پرچالش خواهد بود.

آقای درانی در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز گفت که یکی از دلایل بلند رفتن بودجه تقاعد، بیشتر شدن متقاعدین است و تنها در سال 1398 خورشیدی حدود 16 هزار کارمند متقاعد جدید در ریاست خزینه تقاعد ثبت شده‌اند. علاوه بر این، کارمندانی که در این سال به تقاعد رفته‌اند، معاش بلند داشته و «چون معاشات بلند رفته است، تقاعد هم بلندتر تادیه می‌شود.»

او گفت: «از همین خاطر ما پارسال تقریباً سه میلیارد افغانی بودجه بیشتر صرف برای متقاعدین نوتثبیت داشتیم و برای سال نو هم شاید همین مقدار بالا برود. اما ما پلان‌های خود را داریم. در آخر باید خزینه‌ی تقاعد به طرف حالت انتفاعی خود برود. به این معنا که باید عوایدزا باشد. از همین خاطر صندوق خزینه تقاعد ایجاد شده است تا بودجه تثبیت شود و صندوق طرف سرمایه‌گذاری برود. از سرمایه‌گذاری‌ها عواید خود را داشته باشد.»

رییس عمومی خزینه تقاعد می‌افزاید که در گذشته این ریاست صاحب املاک و جایدادهای زیادی بوده است که در حال حاضر در دسترس این اداره قرار ندارد. وزارت مالیه در تلاش است تا جایدادها و املاک خزینه تقاعد تقاعد را دوباره احیا کند. به گفته‌ی او: «خزینه تقاعد یک سال است که با وزارت مالیه مدغم شده است و ما در تلاش هستیم که اسناد املاک و جایدادها را پیدا کنیم و احیا بسازیم و به مراجعی که ملکیت‌ها و جایدادها را با خود دارد، گپ زده شود و پس احیا شود.» خزینه تقاعد پیش از این در چوکات وزارت کار و امور اجتماعی فعالیت می‌کرد اما براساس فرمان شماره 2554 مورخ 15 دلو 1397، این اداره با وزارت مالیه مدغم گردید.

سالمبلغ پول
13966,784,255,930
13978,859,601,055
139811,135,644,698
مجموع26,779,501,683

آمار دقیق متقاعدین معلوم نیست

براساس یافته‌های روزنامه اطلاعات روز، در حال حاضر 119 اداره در ساختار دولت افغانستان کارمند متقاعد دارند. براساس معلوماتی که وزارت مالیه در اختیار روزنامه اطلاعات روز قرار داده است، تعداد کارمندان متقاعدی که در بین سال‌های 1396 مالی تا 1398 مالی معاش تقاعدی دریافت کرده‌اند به 152 هزار و 330 نفر می‌رسند. در میان 119 اداره دولتی، وزارت‌های معارف، دفاع ملی، داخله، تجارت، صحت عامه، زراعت و فواید عامه و ریاست عمومی امنیت ملی بیشترین مامورین متقاعد را دارا می‌باشند.

هنوز رقم دقیق کارمندان متقاعد دولت روشن نیست. ریاست عمومی خزینه تقاعد در حال حاضر روند بیومتریک کارمندان متقاعد را روی دست گرفته تا تمامی کارمندان متقاعد بیومتریک و شامل سیستم الکترونیکی این ریاست شوند و رقم دقیق تعداد کارمندان متقاعد دولت روشن شود.

تاکنون آمار مختلف از رقم کارمندان متقاعد از سوی ادارت دولتی ارایه شده است. در «گزارش سالانه سال مالی 1398 از تطبیق استراتژی ملی مبارزه با فساد اداری» که از سوی سکرتریت ویژه مبارزه با فساد اداری ریاست عمومی دفتر مقام عالی ریاست‌جمهوری تهیه شده است، به نقل از وزارت کار و امور اجتماعی شمار کارمندان متقاعد 154 هزار و 31 نفر گفته شده است. اما کمیته نظارت و ارزیابی مبارزه علیه فساد اداری یا MEC در «گزارش تعقیبی آسیب‌پذیری‌های فساداداری در پروسه پرداخت حقوق متقاعدین» نوشته است که «از جمع تمامی 165 هزار و 641 تن از متقاعدین، 146 هزار و 269 تن (88 فیصد) آنان الی عقرب 1398 تصدیق بیومتریک و ثبت سیستم جدید شده‌اند.» عمر درانی، رییس عمومی خزینه تقاعد در 10 دلو 1398 در یک نشست خبری در مرکز رسانه‌های حکومت شمار کارمندان متقاعد را 154 هزار تن گفته بود. او در این نشست گفته بود که «از مجموع ۱۵۴ هزار متقاعد، 134 هزار و 14 تن آنان در مرکز و 19 هزار و 977 تن دیگر در ولایات ثبت سیستم بیومتریک می‌باشند.»

عمر درانی، رییس عمومی خزینه تقاعد
منبع عکس: GMIC

یکدست نبودن شمار کارمندان متقاعد دولت افغانستان یکی از پرسش‌های اساسی است که باید به آن پاسخ روشن داده شود اما آقای درانی در گفت‌وگو با اطلاعات روز می‌گوید که خزینه تقاعد به تازگی به وزارت مالیه تعلق گرفته است و هنوز نمی‌تواند آمار دقیق کارمندان متقاعد را ارایه کند. او در پاسخ به سوالی که ممکن است در میان فهرست کارمندان متقاعد نام‌های خیالی و یا متقاعدین خیالی وجود داشته باشد، گفت: «بسیار بحث پیچیده است. فعلا رد نمی‌کنم. تایید هم نمی‌توانم. برای این‌که متقاعد خیالی را تشخیص کنیم، باید از پروسه‌ها بگذریم.»

ریاست عمومی خزینه تقاعد برای تثبیت شمار دقیق متقاعدین، برنامه‌های اصلاحی را روی دست گرفته است. یکی از برنامه‌های اساسی این ریاست بیومتریک متقاعدین است. رییس این اداره در اواخر ماه حوت 1398 به اطلاعات روز گفت: «تا آخر سال خواهیم توانست که یک تعدادی از متقاعدین را که اگر خیالی باشند، از سیستم بیرون کنیم. در ماه حوت توانستیم 15 هزار متقاعد را بیومتریک کنیم و کارت تقاعد شان را چاپ کنیم که مستحق تادیات شوند. وقتی که بیومتریک خلاص شود، به‌خاطری‌که تشخیص متقاعد خیالی تنها به بیومتریک هم نمی‌شود، در قدم دوم ما می‌خواهیم آرشیف خود را دیجیتال بسازیم. اسناد متقاعدین اسکن شود. اسناد را ببینیم و با ادارات سر بدهیم. این پروسه ممکن زمان‌گیر باشد. در سال اول پلان ما این است که پروسه بیومتریک را پیش ببریم. در سال دوم پلان است که به اسناد مراجعه کنیم تا سیستم را به کلی از متقاعدین خیالی پاک کرده باشیم.»

هنور روشن نیست که سالانه چند نفر به رقم متقاعدین اضافه می‌شود اما براساس معلومات ریاست عمومی خزینه تقاعد، سال گذشته 16 هزار متقاعد در سیستم اضافه شده و در سه سال گذشته، به‌طور اوسط 10 تا 12 هزار متقاعد جدید ثبت شده‌اند.

از سوی هم دولت افغانستان در بخش اصلاحات اداری، در نظر دارد تا شماری از کارمندان ادارات مختلف را به تقاعد سوق دهد. در بخشی از «گزارش سالانه سال مالی 1398 از تطبیق استراتژی ملی مبارزه با فساد اداری» آمده است که از زمان تصویب استراتژی ملی مبارزه با فساد اداری تا پایان شش ماه دوم سال مالی 1398، «2 هزار و 208 کارمند ملکی بین سنین 55 تا 65 سال به تقاعد سوق داده شده و یا تشویق به تقاعد و استعفا شده‌اند.»

نام ادارهتعداد متقاعدین
اتحادیه ملی پیشه وران افغانستان 4
اتحادیه ملی کارگران (کارکنان) افغانستان 10
اداره امور 1,053
اداره انکشاف صادرات کشمش میوه جات سبزیجات و نباتات طبی 20
اداره تعلیمات تخنیکی و مسلکی 222
اداره تنظیم خدمات مخابراتی افغانستان اترا 9
اداره حمايه سرمايه گذاری افغانستان 2
اداره ضد حوادث 24
اداره ع جیودیزی و کارتوگرافی 182
اداره عالی تفتیش 85
اداره مبارزه با فساد اداری 69
اداره مستقل اراضی افغانستان 265
اداره مستقل ارگانهای محلی 1,314
اداره مستقل هوانوردی ملکی 308
اداره ملی استندرد 24
اداره ملی حفاطت محیط زیست 83
اداره ملی کار گران و کار کنان افغانستان 3
اداره ملی مبارزه با حوادث 13
اکادمی علوم 233
آریانا افغان هوایی شرکت 25
بانک انکشاف صادرات 3
پوهتنون پولی تخنیک کابل 73
پوهتنون تعلیم و تربیه شهید استاد ربانی 35
تصدی کارخانه جات 9
دافغانستان برشنا شرکت 767
دفتر شورای امنیت ملی 7
رياست عمومی مستقل انسجام امور کوچی ها 28
ریاست عمومی امنیت ملی 6,044
ریاست اجرائیه ج.ا.ا 5
ریاست احصائیه مرکزی 284
ریاست انکشاف تعمیرات معارف 5
ریاست پوهنتون کابل 171
ریاست تصدی افغانتور 3
ریاست تصدی باربری مرکز 53
ریاست تصدی تدویر مراقبت مکروریانها 34
ریاست تصدی خانه سازی 148
ریاست تصدی فارمسی 52
ریاست تصدی ملی بس 6
ریاست دستگاه ساختمانی بنایی 9
ریاست ساختمانی افغانی 37
ریاست ساختمانی بنایی 7
ریاست سروی نفوس 1
ریاست سیلوی کابل 125
ریاست ع اداره امور ریاست ج.ا.ا 1
ریاست ع تصدی ساختمانی هلمند 56
ریاست ع تصدی هوتلها 8
ریاست ع حوزه دریایی کابل 18
ریاست ع شرکت آبرسانی و کانالیزاسیون شهری افغانستان 57
ریاست ع محافظت ریاست جمهور 66
ریاست عمومی پوهتنون طبی کابل 130
ریاست عمومی تربیت بدنی و ورزش 58
ریاست عمومی تصدی ارزاق 190
ریاست عمومی دفتر مقام عالی ریاست ج. ا.ا 99
ریاست عمومی شرکت افسوتر 139
ریاست عمومی محافطت ریاست جمهوری 66
ریاست عمومی مستقل انسجام امور کوچیها 9
ریاست عمومی مواد نفتی و گاز مایع 175
ریاست کابل برشنا 13
ریاست محافظت و امنیت رجال برجسته دولتی 430
ریاست مستقل رادیو تلویزیون ملی 335
ریاست مطابع آزادی 21
ریاست مطبعه صکوک و ضرابخانه 9
ریاست معارف شهر کابل 11
ریاست هایدروجیالوجی 26
ریاست هلال احمر افغانی 359
زمان جهاد 2
ستره محکمه 1,664
شاروالی کابل 2,911
شرکت سهامی مختلط افغانکارت 11
شرکت سهامی نساجی افغان 370
شرکت عمومی کانالیزاسیون شهری آبرسانی 65
شرکت نساجی بگرامی 15
شرکت هوایی باختر 12
شورا و انجمن امنیت ملی 352
شورای امنیت ملی 4
شورای مرکزی اتحادیه صنفی 6
شورای مرکزی اتحادیه کوپراتیف های دهقانان افغانستان 15
صدارت اعظمی 391
کميسيون عالی انرژی اتومی افغانستان 3
کمیته ملی المپیک 48
کمیسون مستقل اصلاحات اداری و خدمات ملکی 76
کمیسون مستقل انتخابات 15
کمیسیون مستقل ارزیابی تصدی های دولتی 1
کمیسیون مستقل نظارت بر تطبیق قانون اساسی 4
لوی څارنوالی 1,683
لوی څارنوالی بخش نظامی 7
مشرانو جرگه 67
معینیت سواد آموزی 293
میکانیزه زراعت 3
نساجی گلبهار 30
وزارت احیاء و انکشاف دهات 744
وزارت اطلاعات و فرهنگ 2,096
وزارت اقتصاد 322
وزارت امور خارجه 294
وزارت امور داخله 16,875
وزارت امور زنان 204
وزارت امور سرحدات و قبائل 465
وزارت انرژی و آب 3,316
وزارت تجارت 7,239
وزارت تحصیلات عالی 2,065
وزارت ترانسپورت 3,495
وزارت حج ، ارشاد و اوقاف 927
وزارت دفاع ملی 33,107
وزارت دولت در امور پارلمانی 85
وزارت دولت در امور شهدا و معلولین 9
وزارت زراعت 4,884
وزارت شهر سازی و اراضی 1,639
وزارت صحت عامه 5,051
وزارت عدلیه 852
وزارت فواید عامه 4,614
وزارت کار،امور اجتماعی 2,029
وزارت مالیه 2,971
وزارت مبارزه علیه مواد مخدر 61
وزارت مخابرات 1,923
وزارت معارف 25,608
وزارت معدن و پطرولیم 8,877
وزارت مهاجرین و عودت کننده گان 317
ولسی جرگه 83
مجموع: 152,330

چالش‌ها

خزینه تقاعد در سال‌های گذشته با مشکلات زیادی مواجه بوده است. از سوی هم این اداره خود مشکلات درونی زیادی نیز داشته است. یک گزارش ویژه‌ی کمیته میک که روند «سوق کارمندان به تقاعد و پرداخت حقوق متقاعدین» را در سال 1392 بررسی کرده است، نشان می‌دهد که خزینه تقاعد در بخش‌های اسناد تقنینی، ساختار تشکیلاتی، اجراآت حقیقی و سیستم مدیریت اسناد و معلومات دارای خلا و نواقص است که این اداره را در برابر فساد اداری آسیب‌پذیر می‌سازد.

در بخشی از گزارش آمده است: «احتمال وجود زمینه رشوه‌ستانی کارمندان از مراجعین، تعلل و تاخیر در روند اجرای کار پروسه، غیرحاضری کارمندان، جعل و تزویر اسناد، موجودیت کارت جعلی تقاعد، اتهام کارمندان به داشتن کارت‌های جعلی تقاعدی از سوی برخی از مصاحبه‌دهندگان، واسطه‌بازی، خویش‌خوری، ضعف همکاری و هماهنگی مناسب میان شعبات و ایجاد موانع در برابر سیستم جدید پروسه تقاعد بارزترین انواع فساداداری محتمل در این پروسه اند.»

کمیته‌ی نظارت و ارزیابی مبارزه علیه فساد اداری (میک) در پایان سال گذشته میلادی در گزارش تعقیبی دیگر نوشته است که خزینه تقاعد پس از نشر گزارش نخست این کمیته از مجموع 13 سفارش، 12 سفارش را به‌گونه‌ی کامل و یک سفارش دیگر را «قسماً» تطبیق کرده است. این گزارش بیان می‌کند که اسناد تقنینی تا اندازه‌ای تعدیل شده و تناقص‌های موجود در آن برطرف شده است، ساختار تشکیلاتی خزینه تقاعد اصلاح و ساده گردیده و سیستم الکترونیکی جدید برای پرداخت حقوق تقاعد جایگزین سیستم کاغذی قدیمی شده است.

میک در گزارش تعقیبی خود نوشته است: «ریاست خزینه تقاعد راه طولانی را پشت سر گذاشته و چارچوب قانونی و ساختارهای تشکیلاتی‌اش را به‌گونه‌ی چشم‌گیری بهبود بخشیده است. جایگزین شدن سیستم قدیمی و کاغذی ثبت اسناد که معروض به تقلب و فساد بود، با سیستم الکترونیکی جدید به نوبه‌ی خود یک گام مهم به شمار می‌رود. اکنون با الکترونیکی شدن تمام پروسه‌ی کاری نظیر ثبت‌نام، محاسبه‌ی حقوق تقاعد و معاشات، کار پیش‌بینی بودجه و حسابدهی بهبود یافته و میزان تقلب، فساد و اشتباهات انسانی به حداقل رسیده است.»

خیرالله سراج، مشاور نظارت و ارزیابی کمیته مشترک نظارت و ارزیابی مبارزه با فساد اداری (میک) می‌گوید که از سال 1392 تاکنون وضعیت در خزانه تقاعد «بسیار زیاد» تغییر کرده است و تا زمان تهیه گزارش تعقیبی میک 88 درصد کل متقاعدین بیومتریک شده بودند. با آنهم او به اطلاعات روز گفت که تا زمانی که 12 درصد متقاعدین در روی کاغذ وجود داشته باشند، نمی‌توان «با اطمینان کامل پروسه را شفاف خواند.»

خیرالله سراج، مشاور نظارت و ارزیابی کمیته مشترک نظارت و ارزیابی مبارزه با فساد اداری (میک)

آقای سراج افزود: «در سال 2013 وقتی که بیومتریک‌سازی متقاعدین شروع شد، در حدود یک صد و بیست و چند هزار متقاعد داشتیم ولی وقتی خواستند آنان را بیومتریک بسازند، فقط در حدود هفتاد و چند هزار بیومتریک شدند و تصدیق کنند که پشت کارت و معاش یک متقاعد وجود دارد. باقی مانده در حدود 40 درصد متقاعدینی بودند که روی کاغذ وجود داشتند. این نشان دهنده این بود که آنان متقاعدینی بودند که از سال‌ها به این سو حقوق و امتیازات را می‌گرفتند ولی احتمالاً درگذشته بودند یا هیچ مراجعه نکرده بودند.»

عمر درانی، رییس عمومی خزینه تقاعد می‌گوید پس از ادغام شدن این ریاست با وزارت مالیه، «یک سلسله ارزیابی‌ها» صورت گرفت و مشکل اساسی و در جاهایی که چالش وجود داشت، مشخص شد. به گفته‌ی او، خزینه تقاعد در کل دو مشکل عمده داشت که یکی مدیریت بودجه بود و دوم عدم عرضه خدمات خوب به متقاعدین.

آقای درانی افزود: «ما در هر دو بعد پلان‌های خود را طرح کردیم. در بحث مدیریت بودجه به دو حصه تقسیم کردیم. اول تضمین پرداخت بودجه متقاعدین بود، این‌که چطور بتوانیم بودجه متقاعدین را تضمین کنیم. به این معنا که همیشه متقاعدین و مردم افغانستان شکایت داشتند که پول شان برای شان تادیه نمی‌شود. این تا یک حدی صحیح بود.»

دومین مشکل اساسی در خزینه تقاعد مدیریت بودجه و شفافیت در پرداخت حقوق متقاعدین است. ریاست خزینه تقاعد برای رفع این مشکل بیومتریک متقاعدین را آغاز کرده است. هنوز شکایت از عدم پرداخت به موقع حقوق متقاعدین وجود دارد و رییس خزینه تقاعد نیز می‌پذیرد که ممکن هنوز تمامی مشکلات حل نشده باشد زیرا «عدم پلان در عرضه تضمین بودجه و شاید عدم توجه لازم به خزینه تقاعد برای عرضه خدمات به متقاعدین» سبب ایجاد شکایات بوده است.

او در این مورد می‌افزاید: «اکثر شکایات از همین بود که معاشات به موقع پرداخت نمی‌شد. یک دلیل که گفتم، عدم ارایه ارقام دقیق از طرف اداره وقت به وزارت مالیه بود. اداره با وزارت مالیه به تفاهم نمی‌رسید چون ارقام دقیق نبود. از همین خاطر ما پروسه‌ی بیومتریک را پیش می‌بریم تا بفهمیم که چه تعداد متقاعدین در سیستم ما هستند و قابل تادیه اند.»

ریاست عمومی خزینه تقاعد در یک سال گذشته تغییرات زیادی را برای عرضه خدمات بهتر در ساختار تشکیلاتی و اداری خود آورده است.
عکس: ریاست خزینه تقاعد

صندوق تقاعد عامه

براساس معلومات ریاست عمومی خزینه تقاعد، تنها در سال مالی 1396 حقوق 38 هزار متقاعد به‌دلیل نبود بودجه کافی پرداخت نشده بود. علاوه بر این، در گذشته سهمیه تقاعد کارمندان که از حکومت و دولت جمع می‌گردید، مستقیم به عواید دولت می‌رفت و سپس از سر جمع بودجه مقداری از این پول به حساب تقاعد تخصیص داده می‌شد. اما حدود یک سال است که وزارت مالیه افغانستان صندوق تقاعد عامه را ایجاد کرده است و مقدار پولی که از معاش کارمندان دولت به‌نام تقاعد گرفته می‌شود، مستقیم به این صندوق واریز می‌گردد.

رییس عمومی خزینه تقاعد در این مورد می‌گوید: «در نزده سال گذشته صندوق خزینه تقاعد وجود نداشت. یعنی سهمیه تقاعد کارمندان که از حکومت و دولت جمع می‌شد، به عواید دولت می‌رفت نه به صندوق. امسال (1398) صندوق را ایجاد کردیم. هم شش میلیارد افغانی که سهم حکومت بود، یک بخش آن‌را انتقال دادیم و هم سهمیه تقاعد کارمندان که وضع می‌شود به صندوق می‌رود. تقریباً 450 میلیون افغانی هر ماه از آن مرجع می‌آید. این تاحدی بودجه متقاعدین را تضمین می‌کند.»

انتقال سهمیه‌های تقاعد به صندوق تقاعد عامه، ترتیب و نهایی‌سازی اساس‌نامه‌ی این صندوق، ایجاد سیستم و آمادگی‌های لازم برای تطبیق مقرره تنظیم امور تقاعد کارکنان غیردولتی و سکتور خصوصی و تثبیت هویت مجدد متقاعدین در سطح مرکز با همکاری اداره ملی احصاییه و معلومات از برنامه‌های اساسی سال ۱۳۹۹ ریاست عمومی خزینه تقاعد گفته شده است.

در حال حاضر سیستم الکترونیکی خزینه تقاعد با 113 اداره به‌صورت آنلاین وصل شده است. اسناد متقاعدین به‌گونه‌ی آنلاین به این ریاست فرستاده می‌شود و اگر اسناد ناقص باشد، دوباره خزینه تقاعد اسناد لازم را از ادارات درخواست می‌کند. مامور متقاعد در صورت کامل بودن اسنادش، در مدت یک هفته کاری کارت تقاعد دریافت و شامل سیستم پرداخت حقوق تقاعدی می‌شود.

در کنار این خزینه تقاعد مرکز خدمات عامه را نیز ایجاد کرده است. این مرکز گنجایش 300 نفر را در یک وقت دارد و از دریچه واحد به کارمندان متقاعد خدمات عرضه می‌کند. افزون بر این، «مرکز ارتباط (Call Center)» خزینه تقاعد نیز فعال شده است. براساس آخرین معلومات که از سوی خزینه عمومی تقاعد منتشر شده است، این اداره در مجموع در ماه حمل امسال مبلغ چهار میلیارد و 359 میلیون و 64 هزار و 229 افغانی را برای 26 هزار و 155 متقاعد و ورثه آنان پرداخت کرده است.» قرار است با اعمال تغییرات و اصلاح در این اداره، نه تنها عرضه خدمات از سوی این اداره بهتر شود بلکه انتظار می‌رود شکایت‌های متقاعدین و مشکلات گذشته نیز از میان برداشته شود.