په زرګونه تیږو کې چې د بریالي او قریشه او نور لسګونه کورونه یې ډک کړي و، په دې تمه وو، هغه انجونو چې پلار یې په جنګ او مور او نیا یې په سېلاب کې له لاسه ورکړې وې، را ورسېږي.
افغانان خو د تیرو څو لسیزو بي ثباتیو او ناامنیو له کبله نه دي توانیدلې په خپله خپلې اوبه مدیریت کړي او کابو ۸۰ سلنه اوبه یې له حساب او کتاب پرته ګاونډیو ته بهیږي
اما کلیدي پوښتنه دا ده، چې ولې د دواړو لورو ترمنځ د رسمي موافقې سربیره، دا مسله د دواړو هیوادونو تر مینځ اړیکې ګډوډوي؟ او د هلمند تړون پلي کولو لپاره ننګونې او مشکلات څه دي؟ او د باور فضا رامینځته کولو او سیمه ییزې همکارۍ پراخولو لارې کومې دي؟
د ۱۳۵۲ل کال په جوزا کې، دغه تړون د دواړو هیوادونو (ایران او افغانستان) د پارلمانونو له خوا تصویب شو. هغه اسناد، چې باید د دواړو هیوادونو تر منځ تبادله شوی وای د سردار داود د ۲۶ د سرطان د کودتا له امله وځنډول شول او په پای کې دغه سندونه په ۱۳۵۶ل کال کې تبادله شول. د دې تړون احکام لا تر دې دمه نافذ دي.
د افغانستان د اوبو د زېرمو د سرچینو د ښه مدیریت په وړاندې یوه له لویو ستونزو څخه د ایران او نورو ګاونډیو هیوادونو په پرتله د افغانستان د غیر متوازن پرمختګ مسله ده. افغانستان په تیرو څو لسیزو کې د داخلي بې ثباتي او ناامنۍ له امله د اوبو کنټرول او اداره کې پاتې راغلی.
افغانستان یو داسې هیواد دی، چې د ګاونډیو هیوادونو په پرتله وروسته یی پرمختګ کړی. دا د فرامرزی یا له پولو ور اخوا سیند مدیریت؛ د کلاسیک رژیم لپاره د خوب لیدلو په څیر یو امر بلل شوی دی.
نوموړي زیاته کړه، چې ایران د افغانستان ګډ سیندونو باندې تر ٦٠٠ پورې بندونه جوړ کړي، خو افغانستان کې يواځې ٤ بندونه پرهمدې اوبو د جوړیدو په حال کې دي .
ځکه زه د افغان کرکټ ټيم لوبغاړو هر یو راشد خان، محمد نبي، مجيب ځدران او ظاهر خان څخه هيله کوم چې دوی دې، د افغان ولس د بچيانو او استازو په توګه، سږ کال د آسټراليا هېواد د کرکټ بګ بېش ليګ (Big Bash League—BBL) په لوبو کې د ګډون څخه ډډه وکړي.
په ۲۰۱۶ز کال کې د استرالیا د ځانګړو ځواکونو سرتیري، کیون فراست په افغانستان کې د اسټرلیا د جنګي جرمونو تورونه عام کړ او دا ادعا یی وکړه چې د رابرټس سمت په نوم یو استرالیایي سرتیري د ۲۰۱۲ز کال د سپتمبر په میاشت کې په ارزګان کې یو لاس تړلی جنګي بندي چې علي جان نومید، په غیرقانوني ډول له یوې لوړې پښتې په لغتو کارته را وغورځوو او مړ یې کړ.
اجمل احمدي په ښکاره توګه د افغانستان قوانینو ته احترام نه لري. هغه د افغانستان بانک د قانون خلاف کار کوي. د افغانستان بانک د قانون مطابق عامل پلاوی د بانک ټولې چارې مخته بیايي. خو هغه د شپږو میاشتو په تیریدو لا عامل پلاوی نه دی جوړ کړی او په انحصاري او غیر قانوني توګه د بانک چارې په لاس کې لري.
کله کله داسې هم کېږي چې واکمنان د هغه مذهب له منلو انکار کوي چې د ټولنې ښکته طبقه یې پیروان وي. دوی ته په دې کې د ځان او مقام سپکاوی ښکاري چې د ټیټې طبقې د مذهب پیرو شي. اکثره داسې مذهبونه د ټولنیز جبر او غیر معمولي حاکمیت د مخنیوي لپاره رامنځته شوي وي، نو ځکه د ټولنې لوړ قشر یې له منلو انکار کوي.