با گذشت سه‌ونیم ماه از سمستر بهاری تحصیلی هنوز برنامه‌های وزارت تحصیلات عالی در بی‌نظمی و بی‌سرنوشتی قرار دارد. برنامهی مدیریت آموزشی آنلاین وزارت تحصیلات عالی (HELMS) با چالش‌های تخنیکی و حقوقی مواجه است. طرح آغاز درس‌های حضوری به گونه‌ی فشرده نیز تاکنون از سوی کمیته مبارزه با ویروس کرونا تأیید نشده است. امسال در پی شیوع ویروس کرونا در افغانستان درهای دانشگاه‌ها به روی استادان و دانشجویان از ماه‌ها به این‌سو بسته شده است.
آمارهای رسمی نشان می‌دهد که در برنامه آنلاین که امسال راه‌اندازی شده بود، حدود نصف دانشجویان نتوانسته‌اند به آن دسترسی داشته باشند. شماری از استادان دانشگاه و دانشجویان از بخش‌های خصوصی و دولتی که در برنامه آنلاین وزارت تحصیلات اشتراک داشته، می‌گویند که این برنامه به گونه‌ی کامل اجرا نشده و موثر نبوده است.
برنامه مدیریت آموزشی آنلاین در پی شیوع ویروس کرونا توسط وزارت تحصیلات عالی تهیه و از سوی کابینه به‌حیث ممد درسی تصویب شده بود. مسئولان از وزارت تحصیلات عالی می‌گویند که در برنامهی آنلاین از میان حدود 500 هزار دانشجو بیش از 230 هزار دانشجوی دانشگاه‌های دولتی و خصوصی اشتراک داشته‌اند. برخی از استادان و دانشجویان اما می‌گویند که این برنامه به همین میزان هم نتوانسته است رضایت بخش و موثر باشد.
اکنون در اوج شیوع ویروس کرونا وزارت تحصیلات عالی طرح آغاز درس‌های حضوری را به کمیته‌ی ملی مبارزه با کرونا داده است. براساس این طرح قرار است از تاریخ 21 سرطان درس‌های حضوری دانشگاه‌ها شروع شود؛ اما این طرح هنوز تأیید و تصویب نشده است و در بی‌سرنوشتی قرار دارد.
دانشگاه‌های خصوصی و چالش مالی
مسئولان اتحادیه دانشگاه‌های خصوصی می‌گویند که برنامه آنلاین وزارت تحصیلات عالی آن‌گونه که در اول طرح شده بود، به گونه‌ی کامل و موثر تطبیق نشده است. این مسئولان می‌گویند که دانشگاه‌های خصوصی در پی شیوع ویروس کرونا با چالش‌های بزرگ مالی مواجه است. از این‌رو بخش خصوصی خواستار شروع درس‌ها به‌گونه‌ی حضوری است.
ذاکرحسین ارشاد، معاون اتحادیه دانشگاه‌های خصوصی به اطلاعات روز می‌گوید که در نخست قرار بود از سوی وزارت مخابرات و نهادهای دیگر دولتی برخی از همکاری‌های جانبی در تقویت برنامه آنلاین انجام شود، اما این نهاد‌ها به وعده‌های‌شان عمل نکرده‌اند. از این‌رو به گفته‌ی آقای ارشاد برنامه آنلاین وزارت تحصیلات عالی هرچند با پوشش محدود به گونه‌ی کامل و موثر انجام نشده است.
آقای ارشاد می‌گوید که در نخست شماری از دانشگاه‌های خصوصی در برنامه آنلاین وزارت تحصیلات عالی اشتراک کرده بوند؛ اما دیده شده است که برنامه موثریت کافی و هیچ‌گونه امتیازی نداشته است. از سوی دیگر آقای ارشاد می‌گوید که خود دانشگاه‌های خصوصی در ولایات و مرکز تلاش‌کرده‌اند که از سیستم‌های آنلاین‌شان کار بگیرند، با آن هم نتوانسته‌اند با این روش دانشجویان را به گونه‌ی کامل به پرداخت فیس وادار کنند. از این‌رو بخش خصوصی با چالش‌های مالی بزرگی مواجه شده است.
به باور آقای ارشاد برنامه‌های آنلاین دولتی و خصوصی در کل در جلب و جذب دانشجویان موفقیت‌آمیز و موثر نبوده است. به گفته‌ی او در این برنامه‌ها تا حد امکان تلاش شده است که از تعطیلی کامل جلوگیری شود و برای علاقه‌مندان زمینه‌ی دسترسی نسبی به حیث ممد درسی فراهم شود.
معاون اتحادیه‌ی دانشگاه‌های خصوصی به اطلاعات روز می گوید که برنامه‌های آنلاین در افغانستان مبنای قانونی ندارد و نمی‌تواند با آن دانشجویانی که اشتراک کرده ارتقای تحصیلی داشته باشند. به پیشنهاد او طرح آغاز درس‌های حضوری دانشگاه‌ها باید تأیید شود تا دانشجویان از فرصت تحصیلی محروم نشوند. از جانب دیگر چالش‌های مالی دانشگاه‌های خصوصی هم رفع شود.
برنامه حضوری ممکن خواهد بود؟
جزئیات بیش‌تر طرح آغاز درس‌های حضوری تاکنون همگانی نشده است. براساس این طرح قرار است دانشجویان متناسب با میزان دسترسی‌شان در برنامه‌های آنلاین در مدت‌های مشخص در طی برنامه‌های کوتاه و فشرده به‌گونه‌ی حضوری به درس‌ها حاضر شوند. امتحان‌ها را بگذرانند و به سمستر بعدی ارتقا کنند.
برخی از استادان دانشگاه و دانشجویان نسبت به عملی‌بودن طرح آموزش حضوری به گونه‌ی فشرده در شرایط کنونی بی‌باورند. دکتر عارف نعیم‌زاد، استاد دانشگاه کابل به اطلاعات روز می‌گوید که با توجه شیوع ویروس کرونا و آماده‌نبودن تمام دانشجویان به برنامه فشرده‌ی حضوری، این برنامه غیرممکن به‌نظر می‌رسد. او می‌گوید که این برنامه اگر در شرایط اضطراری تطبیق هم شود اما موثر نخواهد بود: «برنامه حضوری فشرده در مدت هشت هفته آن هم در شرایطی که برنامه ممد درسی آنلاین کارآمدی قابل توجه نداشته است، در کل غیرممکن به‌نظر می‌رسد»
به باور آقای نعیم‌زاد گرچند حدود 44 درصد از دانشجویان به سیستم‌های آنلاین وزارت تحصیلات عالی دسترسی داشته‌اند، اما این برنامه موثریت قابل توجه به‌حیث برنامه ممد درسی نداشته است. آقای نعیم‌زاد گفت که درس اصلی در کنار ممد درسی غیرموثر نمی‌تواند صرف در هشت هفته تکمیل شود.
همچنان او می‌گوید که برخی استادان اصلا از برنامه وزارت تحصیلات عالی استفاده نکرده‌اند بلکه به جای آن از طریق تلگرام و شبکه‌های اجتماعی دیگر صرف به‌نام برنامه آنلاین با شمار محدود دانشجویان تماس گرفته‌اند.
درحالی‌که در برنامه مدیریت آموزشی وزارت تحصیلات عالی (HELMS) قرار بوده تمام استادان در آن حساب کاربری ایجاد کنند و مواد آموزشی را با دانشجویان شریک کنند.
مرتضی فراندیش از دانشجویانی که به سیستم مدیریت آموزشی آنلاین وزارت تحصیلات عالی مراجعه کرده، می‌گوید که از میان شش مضمون اصلی صرف به مواد دو مضمون اصلی از طریق برنامهی انترنیتی «گوگل کلاس‌روم» دسترسی پیدا کرده‌اند. آن هم بدون رهنمای استادان و تعامل با آنان صرف به نرم‌افزار آن دسترسی پیدا کرده‌اند: «استادان اصلا حساب کاربری ایجاد نکرده بودند و هیچ برنامه برای رهنمایی و…. در برنامه آنلاین وجود نداشت. برق و انترنت منظم و کافی نیست. با این شرایط آماده نیستیم که به درس‌های حضوری آن هم در مدت کوتاه اشتراک کنیم.»
با آن هم مسئولان وزارت تحصیلات عالی برنامه مدیریت آموزشی آنلاین را مثبت ارزیابی می‌کنند. حنیف فرزان، سخن‌گوی وزارت تحصیلات عالی می‌گوید که در کل برنامهی آنلاین از این‌که برای نخستین بار در کشور ایجاد شده است، مثبت بوده است. او گفت که در روزهای اخیر بنابر ارزیابی‌ها و نظارتی که انجام شده است، نشان داده است که میزان رضایت دانشجویان 50 درصد افزایش یافته است.
آقای فرزان گفت که از میان حدود 500 هزار دانشجو، 235 هزار دانشجوی دانشگاه‌های خصوصی و دولتی به برنامهی آنلاین دسترسی داشته‌اند. همچنان او گفت برای شماری دیگر دانشجویان به گونه‌ی افلاین نیز مواد درسی به دسترس‌شان قرار گرفته است.
به گفته‌ی آقای فرزان اکنون روی تهیه‌ی مقرره‌ا‌ی نیز برای برنامهی آنلاین کار جریان دارد تا مبنای قانونی پیدا کند. او گفت از این‌که برنامه آنلاین مبنای قانونی و پوشش همگانی ندارد، در ادامه‌ی آن طرح فشرده درس‌های حضوری را به کابینه و کمیته مبارزه با ویروس کرونا داده است. آقای فرزان گفت که این طرح ممکن تأیید، رد یا تعدیل شود و جزئیات آن را پس از آن همگانی خواهند کرد.