اداره بازرس که براساس حکم ریس‌جمهور غنی موظف به بازرسی مدیریت منابع و مصارف مبارزه با ویروس کرونا در کشور شده بود، امروز (شنبه، چهارم اسد) یافته‌های ابتدایی خود را در مورد گزارش‌های تحقیقی رسانه‌ها از فساد و اختلاس در بودجه کرونا، ضعف مدیریتی سکتور صحت و قانون‌شکنی‌ها در عرصه مبارزه با کرونا منتشر کرد.
یافته‌های این اداره نشان می‌دهد سکتور صحت افغانستان و مشخصا شفاخانه‌های ویژه کووید19 با مشکل ضعف مدیریتی مواجه است و در عرصه مبازره با کرونا برخی قانون‌شکنی‌های صورت گرفته که بعد از تکمیل بازرسی‌ها، برخی از مسئولان وزارت صحت عامه در مرکز و ولایات به‌دلیل سوء‌استفاده از صلاحیت‌های وظیفوی و سوء‌استفاده از منابع دولتی به نهادهای عدلی و قضایی معرفی می‌شود.
عزال حارس، رییس اداره بازرس امروز با ارائه گزارش ابتدایی گفت که این اداره تا کنون چهار مسأله: ادعای خبرگزاری پژواک مبنی قاچاق دستگاه‌های تنفس مصنوعی (ونتلاتورها) کمک‌شده به افغانستان به پاکستان، گزارش روزنامه 8صبح در مورد حیف و میل بودجه‌های ولایتی مبارزه با ویروس کرونا، عدم پرداخت معاش کارمندان شفاخانه‌های افغان-جاپان و محمدعلی جناح و قراردادهای عرصه مبارزه با ویروس کرونا را مورد بررسی قرار داده است.
مشکلات در مصرف بودجه مبارزه با کرونا
روزنامه‌ی 8صبح به تاریخ اول سرطان گزارشی منتشر کرد که نشان می‌داد تنها در چهار ولایت کشور، کم‌تر از ۱۵۰ میلیون افغانی در خریداری تجهیزات طبی از بودجه‌ی اختصاص‌یافته برای مبارزه با ویروس کرونا در مقایسه به نرخ بازار تناقض وجود دارد و حیف‌ومیل صورت گرفته است.
اداره بازرس موارد اشاره‌شده در این گزارش را بررسی کرده و قرار است چگونگی مصرف بودجه‌ی مبارزه با کرونا برای 30 ولایت دیگر را نیز بررسی کند. یافته‌های ابتدایی این اداره نشان می‌دهد که خریداری‌ها در بسیاری موارد به قیمت بسیار بلند نسبت به قیمت بازار صورت گرفته است.
غزال حارس گفت که به‌عنوان نمونه یک کَوچ چینایی به قیمت 73 هزار افغانی خریداری شده درحالی‌که در بازار بین 25 الی 35 هزار افغانی قیمت دارد. در بدخشان یک سیستم گرم‌کننده سروم به 85 هزار افغانی خریداری شده درحالی‌که در بازار به 40 هزار افغانی به فروش می‌رسد. در برخی ولایت‌ها خریدهای غیرمرتبط انجام شده است، درحالی‌که پول تخصیص داده‌شده مشخصا برای مبارزه با کرونا بوده است. در برخی ولایات‌ها تخت‌خواب، لینز کمره، تلویزیون، گوشی‌های همراه خریداری شده است.
او افزود در مواردی یک جنس در ولایت‌های مختلف به قیمت‌های مختلف خریداری شده است. به‌عنوان نمونه ترمامیتر دیجیتالی در بدخشان به 12 هزار افغانی، در هرات به 24 هزار افغانی، در لوگر به قیمت 91 هزار و در غزنی به 16 هزار و در سمنگان به 20 هزار افغانی خریداری شده است.
رییس اداره بازرس گفت این موضوعات نشان می‌دهد که مشکلات در مصرف بودجه مبارزه با کرونا وجود دارد و این اداره تمامی موارد را مورد بررسی قرار می‌دهد. خانم حارس یادآور شد که یکی از دلایل این تفاوت‌ها و خریدهای بلندتر از نرخ بازار این است که سکتور خصوصی با استفاده از بازار آزاد نرخ‌ها را به شکل سرسام‌آور بلند برده است.
ضعف مدیریتی در سکتور صحت
یافته‌های اداره بازرس نشان می‌دهد که سکتور صحت افغانستان در سال‌های گذشته و اکنون با ضعف مدیریتی جدی مواجه بوده و است که این امر تأثیر منفی بر عرضه خدمات صحی در کشور گذاشته است.
همچنان یکی از یافته‌های اداره بازرس این است که ضعف مدیریتی در قراردادهای مبارزه با کرونا وجود دارد که در برخی ولایت‌ها رهنمود تدارکاتی مدنظر گرفته نشده و در برخی ولایت‌ها اسناد مربوط به قرارداد موجود نیست.
به گفته غزال حارس، مطابق قرارداد باید دستگاه‌های جدید PCR به ولایت هرات فرستاده می‌شد، اما به این ولایت براساس هدایت شفاهی وزیر سابق صحت عامه، تا بازگشایی مرزها دستگاه‌های مستعمل فرستاده شده بود، ولی تا کنون دستگاه‌های جدید فرستاده نشده است. همچنان رهبری سابق وزارت صحت عامه ماشین اکسری مستعمل را به‌جای ماشین جدید تحویل شفاخانه افغان- جاپان داده بود. در ولایت ننگرهار نیز دستگاه‌های تنفس مصنوعی از یک شفاخانه به شفاخانه دیگر انتقال داده شده بود، اما گفته شده بود که این دستگاه‌ها از کابل فرستاده شده است.
مشکلات در پرداخت معاش کارمندان شفاخانه‌های افغان-جاپان و محمدعلی جناح
یافته‌های اداره بازرس نشان می‌دهد که در قسمت پرداخت معاش کارمندان شفاخانه‌های افغان-جاپان و محمدعلی جناح بی‌نظمی‌های زیادی وجود دارد که ناشی از ضعف مدیریت در این دو شفاخانه است. اداره بازرس می‌گوید که آمار دقیق از کارمندان استخدام‌شده در این دو شفاخانه موجود نیست و فهرست‌های متفاوت در اختیار اداره بازرس قرار داده شده است. یکی از یافته‌های دیگر این است که شماری از کارمندان این دو شفاخانه در ماه‌های ثور و جوزا استخدام شده‌اند اما هنوز اسناد استخدام آنان تکمیل نشده و همچنان شماری از کارمندان در دو فهرست‌اند که نشان‌دهنده ناشفاف‌بودن پروسه است.
غزال حارس گفت که برخی از کارمندان به تاریخ 12 جواز استخدام شده‌اند و تا کنون حاضری و قرارداد ندارند، اما برخی دیگر به تاریخ 27 جوزا استخدام شده‌اند، ولی هم قرارداد دارند و هم نام‌شان در حاضری درج شده است. خانم حارس همچنان افزود که رییس پیشین شفاخانه افغان-جاپان صلاحیت استخدام 120 کارمند را داشت، اما 270 نفر را استخدام کرده است که رییس بعدی آنان را جواب کرده است.
یافته دیگر اداره بازرس این است که شماری از افراد خلاف رشته و بدون تکیمل سن قانونی در این دو شفاخانه استخدام شده و یا همزمان در دو یا سه پست وظیفه اجرا می‌کنند.
به گفته حارس، این موارد نشان می‌دهد که سیستم منابع بشری این دو شفاخانه با چالش‌های مواجه است و تغییر مکرر رهبری این دو شفاخانه هیچ تأثیری برای بهبود وضعیت و عرضه خدمات صحی نداشته است.
خوشحال نبی‌زاده، رییس صحت عامه کابل امروز اعلام کرد که معاش کارمندان کرونا در صحت عامه کابل پس از چهار ماه اجرا شد. آقای نبی‌زاده با نشر اعلامیه‌ای گفته که مشکلات در بستن قرارداد، نکمیل نبودن اسناد کارمندان، مشکلات در ایجاد حساب بانکی، مشکلات در مستوفیت کابل و مشکلات در وزارت مالیه از عوامل تأخیر پرداخت معاش کارمندان صحی عرصه مبارزه با ویروس کرونا بوده است.
تشخیص نیازمندی صورت نگرفته است
یافته‌های اداره بازرس نشان می‌دهد در عرصه مبارزه با کرونا امکانات و تجهیزات موجود و نیازمندی‌ها جدید تشخیص نشده است. غزال حارس گفت که نیازسنجی نشده که در افغانستان به چند پایه دستگاه تنفس مصنوعی و چه مقدار دوا و دستگاه‌های دیگر طبی ضرورت است. همچنان او افزود تشخیص نشده که کارمندان صحی چقدر آموزش دیده‌اند و تا چه حد برای استفاده از دستگاه‌ها طبی از جمله دستگاه‌های تنفس مصنوعی به آموزش ضرورت دارند.
به گفته حارس، کمبود ادویه یک مشکل جدی در عرصه تشخیص نیازمندی‌ها است. با وجودی‌که در گدام‌های شفاخانه‌ها به مقداری کافی دوا موجود بوده، اما این دواها دسته‌بندی و تشخیص نشده که قابل استفاده است یا نه، اما دوباره ادویه جدید خریداری شده است.
او همچنان گفت که شفاخانه افغان-جاپان هفته‌ی گذشته روزانه در حدود 50 مریض داشت، اما این شفاخانه 450 کارمند صحی دارد. همچنان شفاخانه محمدعلی جناح روزانه 65 مریض داشت، درحالی‌که 708 کارمند دارد که در این عرصه نیز نیازسنجی درست صورت نگرفته است.
«موضوع قاچاق دستگاه‌های تنفس مصنوعی به پاکستان منتفی است»
به تاریخ دوم سرطان خبرگزاری پژواک گزارش داد که یافته‌های‌شان می‌دهد درحالی‌که مبتلایان به بیماری کووید19 در کشور به‌دلیل کمبود اکسیجن جان می‌دهند، از دستگاه‌های تنفس مصنوعی که برای مقابله با ویروس کرونا به افغانستان کمک شده است، ۳۲ پایه دستگاه به پاکستان قاچاق شده است.
رییس اداره بازرس گفت که موضوع قاچاق دستگاه‌های تنفسی به پاکستان منتفی است چون از 63 پایه دستگاه که به افغانستان کمک شده، 56 پایه آن توسط اداره بازرس تشخیص و تثبیت شده است و بررسی در مورد هفته پایه باقی‌مانده جریان دارد. در عین حال خانم حارس گفت که یافته‌های این اداره قاچاق احتمالی دستگاه‌های تنفس مصنوعی را رد نمی‌تواند.
غزال حارس مدعی شد که گزارش خبرگزاری پژواک دارای نواقص است و از 32 پایه که ادعا شده به پاکستان قاچاق شده، پژواک تنها شماره سریال یک پایه را در اختیار اداره بازرس قرار داده که با شماره سریال 296 پایه تثیبت شده مطابقت ندارد. به گفته‌ی او، یکی از نقیصه‌های دیگر گزارش این است، کسی که در تماس تلفنی ارائه شده در گزارش می‌گوید که دستگاه‌های تنفس مصنوعی در اختیار آن‌ها است، مدلش را 1100S می‌گوید درحالی‌که در گزارش پژواک مدل دستگاه‌ها BG70 گفته شده است.
رییس اداره بازرس همچنان گفت که از شروع مبارزه با کرونا تا کنون آمارهای متناقض از سوی وزارت صحت عامه در مورد تعداد دستگاه‌های تنفص مصنوعی ارائه شده و هنوز تعداد دقیق این نوع دستگاه‌ها در افغانستان مشخص نیست. اداره بازرس از جمله 335 پایه دستگاه تنفس مصنوعی که در لیست نهایی موجود است، 269 پایه دستگاه را از طریق مشاهدات و گزارش‌ها تشخیص و تثبیت کرده است.
بررسی اداره بازرس نشان می‌دهد که رقم دقیق دستگاه‌های تنفس مصنوعی که از گذشته موجود بود و همچنان در جریان شیوع ویروس کرونا خریداری شده، وجود ندارد و در برخی ولایت‌ها تعداد دستگاه‌ها بیش‌تر از آماری بود که وزارت صحت عامه ارائه کرده بود: «در ولایت هرات 15 پایه بیش‌تر از آمار وزارت صحت بود. این که معلومات وزارت صحت دقیق نیست این است که سه نوع ماشین استفاده شده است که در بسیاری لیست‌ها مغالطه شده است. این موضوعات باعث شده که آمار درست تهیه نشده است.»
از سخنان رییس اداره بازرس چنین برمی‌آید که نبود آمار دقیق از تعداد دستگاه‌های تنفس مصنوعی، انواع مختلف دستگاه‌ها و برخی نقیصه‌های گزارش خبرگزاری پژواک مبنی بر قاچاق 32 پایه دستگاه تنفس مصنوعی کمک‌شده به افغانستان به پاکستان، درست نیست.