بی‌بی‌سی – جیمز گالاگر
مترجم: جلیل پژواک
زمستان در راه است و همراه با آن، فصل سرماخوردگی و آنفولانزا نیز فرا می‌رسد. این امر نگرانی‌ها را درباره افزایش شیوع ویروس کرونا که احتمالا منجر به موج دوم همه‌گیری کووید19 ــ که حتا می‌تواند از موج اول آن بزرگ‌تر باشد ــ می‌شود، بالا برده است. با این‌حال، بی‌اطمینانی همچنان حاکم است و پیش‌بینی این‌که یک زمستان کرونایی چگونه خواهد بود، پیچیده است. این‌که زمستان در نیم‌کره شمالی چقدر بد خواهد بود، نه‌تنها به ویروس کرونا بلکه به سایر ویروس‌های زمستانی، رفتار و موفقیت یا عدم موفقیت خود ما و نیز سیاست حکومت بستگی دارد. همچنین پژوهش‌های نسبتا جدید نشان می‌دهد که یک عفونت ویروسی به‌طور بالقوه می‌تواند مانع یک عفونت ویروسی دیگر شود، اما این مسأله در رابطه به ویروس کرونا هنوز واضح نیست.
پس آیا اوضاع به گفته‌ی «بوریس جانسون»، نخست وزیر بریتانیا «تا کریسمس» عادی خواهد شد یا روزهای دشواری در پیش داریم؟
آیا ویروس کرونا در زمستان بیش‌تر پخش می‌شود؟
این یک پرسش مهم است که هنوز پاسخ قاطعی برای آن وجود ندارد، اما به لحاظ علمی نزدیک‌ترین پاسخ می‌تواند «بلی» باشد. این «بلی» تا حد زیادی بر آنچه ما در مورد سایر ویروسها می‌دانیم، استوار است.
به غیر از ویروس جدید کرونا که باعث بیماری کووید19 می‌شود، چهار نوع ویروس دیگر نیز در خانواده ویروس کرونا وجود دارد که باعث بروز علائم سرماخوردگی در فرد آلوده می‌شود. هرکدام از این ویروسها در زمستان راحت‌تر می‌توانند پخش شوند. آنفولانزا، که باعث سرماخوردگی می‌شود و «ویروس سین‌سیشیال تنفسی» نیز رفتارهای مشابهی دارند.
داکتر «راچل لو» از «دانشکده بهداشت و طب گرم‌سیری» لندن، میگوید که ویروس کرونا نیز «با توجه به سایر ویروسها که در زمستان به اوج خود می‌رسند، ممکن است فصلی باشد. اما میکانیسم‌هایی که باعث آن می‌شود، هنوز به درستی شناخته نشده است؛ ما نمی‌دانیم که آیا [به اوج رسیدن ویروس‌های تنفسی در فصل زمستان] به خاطر شرایط آب‌وهوایی است یا رفتار انسان‌ها؟»
همه‌ی ویروسها هنگام سرما در خارج از بدن بهتر زنده می‌مانند. «گروه مشاوره علمی بریتانیا در موارد اضطراری» میگوید که دمای 4 درجه سانتی‌گراد به‌خصوص برای ویروس‌های خانواده کرونا بهترین دما است. همچنین در زمستان نور ماورأبنفش خورشید، که ویروس را غیرفعال می‌کند، کم‌تر است.
وقتی هوا سرد می‌شود، انسان‌ها تمایل دارند داخل خانه جمع شوند و به همین خاطر بیرپارتی‌ها و باربیکیو در فضای بیرون از خانه جذابیت خود را از دست می‌دهد. همچنین ما با شروع فصل سرما پنجره‌ها را بسته نگه می‌‌داریم و این روی تهویه هوای خانه تأثیر می‌گذارد. تمام این رفتارها می‌تواند به گسترش ویروس کرونا کمک کند.
گزارش «آکادمی علوم پزشکی» برآورد می‌کند که در بدترین سناریو، ویروس کرونا می‌تواند در زمستان پیش‌رو در بریتانیا باعث مرگ حدود 251 هزار نفر شود. در این گزارش پیش‌بینی شده است که «عدد آر» (تعداد متوسط افرادی که توسط یک نفر به ویروس آلوده می‌شوند) یا «عدد سرایت مؤثر» ویروس کرونا به 1.7 می‌رسد. (یعنی در زمستان هر فرد آلوده می‌تواند 1.7 نفر دیگر را آلوده کند.) این عدد در دوره قبل از قرنطینه در بریتانیا 3.0 بود و در حال حاضر 1.0 است.
با این‌حال، افزایش اندک عدد آر ویروس کرونا، منجر به افزایش خیلی اندکِ موارد ابتلا به بیماری کووید19 می‌شود.
پروفسور «وندی بارکلی» از «امپریال کالج لندن» میگوید: «به‌نظرم، نگرانی مردم منطقی و موجه است. شروع موج دوم کاملا ممکن است. واضح است که ما به مصئونیت گله‌ای نرسیده‌ایم و زمستان فصلی است که در آن انتظار می‌رود شرایط برای موج دوم به خوبی مهیا باشد. در حال حاضر بسیاری چیزها ناشناخته است اما آری، به‌نظرم اوضاع امکان دارد بد شود.»
برآورد می‌شود که تاکنون فقط 5 درصد مردم بریتانیا به ویروس کرونا آلوده شده‌اند؛ به عبارت دیگر، حدود 95 درصد مردم بریتانیا در برابر ویروس کرونا مصئون نیستند. وضعیت ایالات متحده نشان می‌دهد که اگر ویروس کنترل نشود، موارد ابتلا می‌تواند به‌شدت افزایش یابد.
آیا سایر ویروس‌های زمستانی، مانند آنفولانزا، مشکل‌ساز خواهد شد؟
نگرانی اصلی این است که در فصل زمستان بدشانسی ما دوبرابر خواهد شد؛ و از یک‌سو با آنفولانزای فصلی و از سوی دیگر با موج دوم ویروس کرونا مواجه خواهیم بود.
با این‌حال، اوضاع پیچیده است و معلوم نیست که آیا قواعد عادی در مورد ویروسها، در فصل زمستان چقدر صدق خواهد کرد. دگرگونی گسترده جوامع و نحوه‌ی رفتار ما ــ از شستن مکرر دست‌ها گرفته تا پوشاندن صورت، فاصله‌گذاری اجتماعی و کار از خانه ــ برای متوقف‌کردن شیوع ویروس کرونا، به‌نظر می‌رسد که اثرات ثانویه بر سایرویروس‌ها نیز داشته باشد.
قرنطینه در هنگ‌کنگ آنفولانزای فصلی را در این منطقه سرکوب کرده است و به‌نظر می‌رسد که در استرالیا، جایی که هم‌اکنون فصل زمستان است، یا آنفولانزای فصلی تقریبا از بین رفته یا به صورت غیرمعمول دیر فرا می‌رسد. همین تصویر در مورد آنفولانزا و سایر ویروس‌های زمستانی، در سایر کشورهای نیم‌کره جنوبی از جمله شیلی و آفریقای جنوبی نیز دیده می‌شود.
اما این فرض که اتفاق مشابهی در مورد آنفولانزا و سایر بیماری های زمستانی در نیم‌کرده شمالی خواهد افتاد، خطرناک است. قرنطینه، تعطیلی مکاتب و محدودیت در پروازها در طول فصل آنفولانزا، تأثیراتی خواهد داشت. اما در حال حاضر برخی از کشورهای نیم‌کره شمالی در حال نرم‌کردن محددیت‌ها و لغو قرنطینه هستند، نه وضع آن. پروفسور بارکلی میگوید: «ممکن است که فاصله‌گذاری اجتماعی گردش آنفولانزا را کاهش داده باشد، که بسیار خوب است اما به‌نظرم نمی‌توانیم به آن تکیه کنیم.»
اگر در زمستان سایر ویروس‌های فصلی که مانند کرونا باعث سرفه و تب می‌شوند، به گردش آید، بنابراین افراد بیش‌تری باید مورد آزمایش قرار بگیرند. پروفسور «جولیان هیسکاکس»، از دانشگاه لیوپول میگوید: «به‌نظرم باید برای موج دوم آماده شویم و فاصله‌گذاری اجتماعی و بهداشت دست‌ها را همچنان جدی بگیریم، زیرا اگر این کار را نکنیم، موج دوم خواهد آمد. یکی از چیزهایی که به ما کمک می‌کند، آمادگی برای تست‌های تشخیصی دقیق برای تمایز بین این سه یا چهار عفونت تنفسی است که در ابتدا علائم مشابه دارند. آن‌وقت می‌توانیم وقتی کسی به ما نزدیک شد، فورا بگوییم که کووید19 گرفته یا به آنفولانزا مبتلا است.»
به همین دلیل بریتانیا در تلاش است تا ظرفیت آزمایش خود را تا 500 هزار آزمایش در روز افزایش دهد و تعداد زیادی از افراد را در برابر آنفولانزا ایمن سازد. دکتر لاو میگوید: «به‌نظرم [شیوع زمستانی] چیزی است که ما باید کاملا برای آن آماده باشیم. بزرگ‌ترین خطر این است که مردم نسبت به محافظت از خود سهل‌انگاری می‌کنند.»
وقتی ویروسها با هم مخلوط شوند، چه اتفاق می‌افتد؟
یکی از جنبه‌های به لحاظ علمی غریب و ناآشنای زمستان پیش‌رو این است که در این فصل، ویروس جدید کرونا با سایر ویروسها چگونه تعامل خواهد کرد. ویروس‌های تنفسی همه یک قسمت از بدن انسان را که شامل سلول‌های بینی، گلو و ریه می‌شود، آلوده می‌کنند. این امر می‌تواند منجر به رقابت بین ویروسها شود.
مطالعات نشان داده است که یک عفونت ویروسی می‌تواند دیگری را از بین ببرد. برای مثال، شیوع گسترده «رینوویروس» ممکن است همه‌گیری آنفولانزای خوکی را در سال 2009 در برخی از کشورهای اروپایی به تأخیر انداخته باشد.
توضیحی که در این‌باره ارائه می‌شود این است که واکنش سیستم ایمنی عمومی بدن در برابر یک ویروس، مانع ورود ویروس دومی به بدن می‌شود. دکتر «پابلو مورسیا» از دانشگاه گلاسگو میگوید: «یک ویروس بدن را آلوده می‌کند، باعث واکنش سیستم ایمنی و التهاب می‌شود و این واکنش اولیه برای مدت زمانی، از بدن در برابر سایر ویروسها محافظت می‌کند.»
اما همین مطالعات نشان داده است که برخی از ویروسها در واقع به خوبی با هم جور آمده و در عین زمان در بدن به گردش می‌آیند. پس ویروس جدید کرونا چگونه با این محیط پیچیده جور خواهد آمد؟
دکتر مورسیا میگوید: «داده‌های ما نشان داده که آنفولانزا به ندرت در عفونت‌های چندگانه دیده می‌شود، پس به‌نظرم ما خیلی شاهد عفونت مختلط ناشی از ویروس جدید کرونا و آنفولانزا نخواهیم بود.»
مواردی که در آن یک نفر به هر دو ویروس مبتلا شده باشد، بسیار اندک است، اما نتیجه این عفونت دوگانه به مراتب بدتر از هریک از این عفونت‌ها به تنهایی بوده است. با این‌حال، دکتر مورسیا میگوید که دیده شده است که سایر انواع ویروس کرونا هم‌زمان با ویروس سین‌سیشیال تنفسی، آدنوویروس و برخی از ویروس‌های پاراآنفولانزا باعث عفونت می‌شوند.
او میگوید: «من نگران حال و آینده هستم.»