خدایار نایب‌زاده – روزنامه‌نگار
رییس شورای عالی مصالحه ملی در شرایط حساس همزمان با شروع مذاکرات صلح افغانستان به دعوت رسمی نخست‌وزیر پاکستان به اسلام‌آباد می‌رود. پاکستان در منازعه‌‌ی خونین چهار دهه‌‌ی پسین افغانستان نقش کلیدی داشته و از حامیان اصلی تحریک طالبان است و در امضای موافقت‌نامه‌‌ی صلح امریکا با طالبان نقش اثرگذار داشته است.
پاکستان، از عبدالله عبدالله بهعنوان رییس شورای عالی مصالحه و چهره‌‌ی شاخص حوزه‌‌ی سابق مقاومت دعوت کرده است. دعوت از عبدالله عبدالله با توجه به اختلافات گسترده میان جبهه‌‌ی مقاومت و پاکستان تأمل‌برانگیز است. پس از فروپاشی نظام کمونیستی در کشور شکاف و بدبینی عمیق میان دو طرف شکل گرفته بود که تاکنون به قوتش باقی‌ست. عبدالله عبدالله از جریان مقاومت بهعنوان رییس شورای عالی مصالحه می‌تواند این خلأ را برطرف کند و نگاه پاکستان را نسبت به تحولات و پیشرفت‌های 19 سال پسین کشور تغییر دهد. پاکستان باید از عمق استراتژیک و امارت طالبانی بگذرد. بستر اجتماعی و فرهنگی افغانستان و جامعه بین‌المللی یک چنین دولت ایدئولوژیک را با رویکرد دهه 70 نمی‌پذیرد.
عبدالله عبدالله یکی از شخصیت‌های سیاسی تأثیرگذار و شناخته‌شده‌‌ی افغانستان در چند دهه‌‌ی اخیر است. انعطاف‌پذیری او در سال 2014 و رویکرد پنج ساله‌اش در حکومت وحدت ملی، عبدالله را به یک چهره‌‌ی قابل اعتماد و دوراندیش در منطقه و جهان تبدیل کرده است. دعوت پاکستان از عبدالله از این منظر قابل تحلیل است که اسلام‌آباد با نگاه خوش‌بینانه اما محتاط با وی برخورد میکند. بنابراین نقش او در تسریع روند صلح، بهبود و اعتماد‌سازی میان دو کشور و تغییر نوع نگاه پاکستان از زوایه‌‌ی طالبان به افغانستان اثرگذار و امیدبخش تمام خواهد شد.
براساس گزارش‌ها، عبدالله پس از سفرش به پاکستان به سایر کشورهای منطقه نیز سفر خواهد داشت. نگرانی جدی در روند صلح افغانستان از نقش کشورهای منطقه و تأثیر تعارض‌های منطقه‌ای بر این پروسه است. اختلافات حقوقی-سیاسی کشورهای منطقه در تداوم جنگ افغانستان نقش برجسته داشته و کشورها را در جبهه طالبان و یا حکومت افغانستان قرار داده است. عبدالله عبدالله با داشتن تجربه‌‌ی دیپلماتیک و جایگاه مثبت بین‌المللی به‌حیث رییس شورای علی مصالحه باید بیش‌ترین توجه‌اش را در مدیریت تعارض‌های منطقه‌ای و ایجاد اجماع و همگرایی میان کشورها متمرکز کند تا مشکلات حساسیت‌ها را در روند صلح کاهش دهد و حداقل صلح افغانستان را از بازی‌های منطقه‌ای دور کند.
سخنرانی عبدالله در نشست افتتاحیه‌‌ی مذاکرات صلح در قطر همه‌جانبه، منعطف، واقع‌بینانه و مسئولانه بود. محتوای سخنرانی مورد استقبال مردم افغانستان، منطقه و جهان قرار گرفت، حتا طالبان هم نسبت به آن نرمش نشان داد. این نوع رویکرد در مدیریت تعارض‌های منطقه‌ای، تسریع روند صلح، ایجاد فضای اعتماد میان دو طرف و سایر بازیگران منطقه‌ای ثمربخش تمام میشود. در این فضا رویکرد انقلابی، نسنجیده و احساساتی پروسه صلح را پیچیده و پرچالش میکند. نباید این فرصت تاریخی را کسی، گروهی یا کشوری به گروگان بگیرد. هزینه‌ی جنگ برای مردم افغانستان کمرشکن و ویرانگر بوده است. سیاستمداران داخلی نباید برای بقای چندروزه‌شان فرصت صلح را به بازی بگیرند. باید گام‌ها، موضع‌گیری‌ها و اقدامات حکومت افغانستان حساب‌شده و بر محور منافع ملی در یک چشم‌انداز کلان صورت بگیرد تا انسجام داخلی و اجماع منطقه‌ای و جهانی حفظ و تقویت شود.
بدون همکاری صادقانه‌ی کشورهای منطقه به‌ویژه پاکستان مذاکرات صلح به نتیجه‌‌ی مطلوب نمی‌رسد. از این لحاظ عبدالله با دو مانع جدی و متغیر وابسته در داخل و منطقه رو‌به‌روست: پراکندگی سیاسی در داخل و کشورهایی که منافع‌شان را در ادامه منازعه‌‌ی در افغانستان جست‌وجو می‌کنند.
افتتاح مذاکرات صلح در قطر نشان داد که بار دیگر یک اجماع منطقه‌ای و جهانی پس از نشست بُن درباره‌ی افغانستان شکل گرفته است. همه از حل مسالمت‌آمیز جنگ افغانستان و تحقق صلح و ثبات در کشور سخن می‌زنند. حمایت وسیع بین‌المللی از موضع و جهت‌گیری حکومت افغانستان مبنی بر حفظ دستاوردهای 19سال پسین از طریق سیاسی برای افغانستان فرصت‌های کلان را فراهم کرده است. اما، بدبینی روسیه و ایران و سهم اندک عربستان و امارات قابل تأمل و نگرانی است.
عبدالله عبدالله با استفاده از دیپلماسی فعال و چندجانبه باید مانع قدرتمندشدن جبهه‌‌ی مخالف صلح در منطقه و گسترش فعالیت‌های آن‌ها در میان سیاستمداران و مردم افغانستان شود. برد افغانستان در تقویت، اقناع و ترغیب کشورهای منطقه و جهان در حمایت از روند صلح افغانستان است. اگر حمایت بین‌المللی حفظ و تقویت شود، مخالفان توافق صلح با طالبان نمی‌توانند پروسه را به چالش بکشانند.
عبدالله عبدالله پس از سفرش به قطر برای دومین بار به‌حیث رییس شورای عالی مصالحه‌‌ی ملی به پاکستان می‌رود. گفته میشود که سفرهای وی به سایر کشورهای منطقه نیز ادامه می‌یابد. آغاز این دور از سفرها از پاکستان یک گام مثبت است. چون این کشور بیش‌ترین تأثیرگذاری را در صلح و جنگ افغانستان داشته است.
عبدالله عبداالله می‌تواند در سفرش به موارد زیر تمرکز داشته باشد: رفع نگرانی‌های پاکستان از جانب افغانستان به‌ویژه حضور هند، تغییر رویکرد پاکستانی‌ها از تقابل به تعامل، تأکید بر پذیرش واقعیت‌های موجود افغانستان و استعجالیت و اهمیت صلح برای منطقه و دو کشور. از همه مهم‌تر عبدالله می‌تواند از پاکستان بخواهد که روند صلح افغانستان را تسریع بخشد و طالبان را وادار به آتش‌بس کند.
تشدید جنگ و داغ‌شدن میدان‌های نبرد در جریان مذاکرات صلح بدبینی و بی‌باوری را در میان مردم افغانستان نسبت به روند صلح و اراده دو جانب برای دست‌یافتن به راه حل مسالمت‌آمیز بیش‌تر میکند و به دیدگاه مخربان صلح در داخل و منطقه قوت می‌بخشد که به نفع طالبان، پاکستان و افغانستان نمی‌باشد.
در صورتی که گفت‌وگوهای صلح به نتیجه برسد و خشونت‌ها پایان یابد، اول نگاه در داخل افغانستان و خارج نسبت به پاکستان بهعنوان حامی تروریزم تغییر میکند و دوم راه برای همگرایی منطقه‌ای، تطبیق پروژه‌های بزرگ اقتصادی، تسریع روند تجارت و ترانزیت، انتقال انرژی از آسیای مرکزی به جنوب آسیا و پایان بی‌اعتمادی، اختلاف و تنش میان کابل-اسلام‌آباد هموار میشود. این امتیاز سبب شکوفایی اقتصادی پاکستان، تقویت پرستیژ آن کشور در سطح بین‌المللی و گسترش همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه در منطقه میشود.