کمیسیون اصلاحات اداری و خدمات ملکی افغانستان به تازگی اعلام کرده است که ۱۲ هزار کارمند خیالی را در ادارات ملکی دولت افغانستان شناسایی کرده است. سید حشمت‌الله هاشمی، سرپرست این کمیسیون به بی‌بی‌سی فارسی گفته است که از میان این ۱۲ هزار کارمند خیالی، حدود ۹ هزار کارمند که بیشتر شامل «آموزگاران جعلی» می‌شوند، در وزارت معارف شناسایی شده‌اند. او گفته که پس از بیومتریک کارمندان دولت مشخص شد که این کارمندان خیالی از سال‌ها به این طرف هیچ وظیفه‌ای اجرا نکرده اما در عمل از دولت معاش دریافت کرده‌اند.
سرپرست کمیسیون اصلاحات اداری و خدمات ملکی همچنان گفته است که برخی از این افراد به گونه‌ای خودسر جای دیگر به خدمت گرفته شده بودند و شماری دیگر از کارمندان و آموزگاران در ولایت‌های ناامن صرفا حاضری را امضا و «معاش مفت» دریافت کرده‌اند. وی افزوده است که مواردی هم شناسایی شده است که یک نفر در یکی از ولایت‌ها به‌حیث آموزگار استخدام شده است و همزمان در یکی از وزارت‌ها در پایتخت کشور نیز پستی را اشغال کرده و از دو منبع معاش دریافت کرده است.
کارمندان خیالی در دولت افغانستان در سال‌های اخیر همواره بحث‌برانگیز بوده است. آموزگار خیالی، مکتب خیالی و سرباز خیالی در ادارات ملکی و نظامی افغانستان برای حکومت یک چالش بوده است. اما بیشترین ارقام کارمندان خیالی براساس گزارش‌های رسمی و گفته‌های مقام‌های حکومتی، در ساختار وزارت معارف افغانستان بوده است.
در سال ۱۳۹۴ اسدالله حنیف بلخی، وزیر پیشین معارف افغانستان در سخنانی در مجلس نمایندگان کشور تأیید کرد که مسئولان پیشین این وزارت در زمان حکومت رییس‌جمهور کرزی مکاتب و آموزگاران خیالی را ایجاد کرده و شمار مکاتب و آموزگاران را جعل کرده‌اند. یک سال پیش از آن سیگار یا بازرس ویژه امریکا برای بازسازی افغانستان نیز از احتمال حیف‌ومیل شدن ۷۵۰ میلیون دالر از کمک‌های ایالات متحده امریکا برای افغانستان ابراز نگرانی کرده بود. سیگار همچنان از موجودیت آموزگاران و مکاتب خیالی در کشور هشدار داده بود.
موجودیت آموزگاران و مکاتب خیالی در وزارت معارف افغانستان بیشتر به زمان وزارت فاروق وردک برمی‌گردد. اسدالله حنیف در مجلس نمایندگان گفته بود که در برخی از مناطق ناامن کشور هیچ مکتبی وجود ندارد اما امکانات، امتیازات و معاش آموزگاران به‌نام آن گرفته می‌شود. برخلاف او، آقای وردک در آن زمان گفته بود که وزارت معارف سیستم منظم دارد و ۲۶۰ هزار نفر در این وزارت کار می‌کنند که همه ثبت و راجسترشده‌ی سیستم کمپیوتری‌اند. او گفته بود: «من تمام کره زمین را چلنج می‌دهم، وزیر صاحب فعلی را، سیگار را، امریکاییان را، جامعه جهانی را که یک معلم را پیدا بکنند که به‌نامش معاش توزیع شده و به معلم نرسیده.»
افغانستان یکی از پنج کشور در منطقه است که بیشترین جمعیت بی‌سواد و کم‌سواد را دارد. سال گذشته میرویس بلخی، وزیر پیشین معارف افغانستان گفته بود که ده میلیون نفر در کشور بی‌سوادند. یک سال پیش از آن او گفته بود که ۳.۷ میلیون کودک افغان نیز از دسترسی به آموزش محروم‌اند. در همین سال مقام‌های وزارت معارف گفته بودند که بیش از ۶۰ درصد مردم افغانستان که بالای ۱۵ سال سن دارند، بی‌سوادند. براساس آمار یونسکو، در حال حاضر نرخ سواد در افغانستان بالای ۴۳ درصد است. از طرفی آمار سالنامه احصائیوی ۱۳۹۸ نشان می‌دهد که تعداد مجموعی مکاتب در افغانستان ۱۶ هزار و ۴۲۹ باب بوده است. در این سال در این مکاتب ۹ میلیون و ۵۸۸ هزار و ۵۸۸ دانش‌آموز مصروف فراگرفتن دانش بوده‌اند و ۲۱۱ هزار و ۴۵۴ آموزگار به این دانش‌آموزان آموزش می‌دادند.
مسئولان همواره گفته‌اند که برای محو بی‌سوادی در افغانستان و بلندبردن سطح سواد در کشور، نیاز به برنامه‌های اساسی و «حشر عمومی» است. اما در عمل نهادهای مسئول در افغانستان در امر ارائه خدمات در بخش معارف کارنامه‌ی درخشان نداشته‌اند. حالا که کمیسیون اصلاحات اداری افغانستان موجودیت ۹ هزار آموزگار خیالی را در وزارت معارف تثبیت کرده است، بیشتر می‌توان به ناکارگی وزارت معارف و مسئولان آن پی برد.
با توجه به اهمیت بالای معارف در افغانستان و نقش حکومت در بالابردن سواد در جامعه، ایجاد آموزگار خیالی و حیف‌ومیل بودجه عامه توسط افراد و مسئولان وزارت معارف باید به‌گونه‌ی جدی بررسی گردد. هرچند حکومت افغانستان در امر مبارزه با فساد اداری کارنامه‌ی قابل دفاع ندارد اما برای پی‌گرد قراردادن کسانی که با سرنوشت فرزندان مردم بازی کرده و از بودجه وزارت معارف حیف‌ومیل کرده‌اند، بایستی به‌صورت جدی و فوری اقدام کند. مقام‌های پیشین و برحال وزارت معارف افغانستان باید در برابر نهادهای عدلی و قضایی افغانستان و در برابر چشمان جامعه در مورد موجودیت آموزگاران خیالی حساب پس دهند. معارف اساس و بنیاد ترقی یک جامعه و ملت است و بازی با آن و حیف‌ومیل دارایی عامه نباید بدون بازخواست بماند.