عصمت‌الله سروش و عابر شایگان
بررسی‌های روزنامه اطلاعات روز نشان می‌دهد که داکتران شفاخانه‌های ویژه کووید۱۹ در افغانستان به‌ویژه در موج اول شیوع این ویروس در کشور، آموزش کافی استفاده از دستگاه‌های تنفس مصنوعی یا ونتیلاتور را ندیده‌اند و این مسأله درصدی احتمال مرگ بیماران کرونایی را که این دستگاه به آن‌ها وصل شده‌اند، بالا برده است. در موج اول کرونا در کشور داکتران بیشتر شفاخانه‌های ویژه کووید۱۹ تنها یک دوره آموزشی هشت روزه را در زمینه بخش مراقبت‌های ویژه یا ICU گذرانده‌اند که از سوی سازمان جهانی بهداشت با هماهنگی وزارت صحت افغانستان برگزار شده بود. در این دوره آموزشی فقط دو روز آن به دستگاه تنفس مصنوعی اختصاص یافته بود که به‌طور نظری و در حد معرفی دستگاه بوده است. همچنین برای برخی ولایت‌ها برنامه آموزشی چند ماه بعد از توزیع دستگاه‌های تنفس مصنوعی دایر شده و در فاصله توزیع و آموزش، دستگاه‌ها بدون استفاده مانده بود. افزون بر این، در برخی این شفاخانه‌ها افراد بدون تخصص و بدون تجربه کاری، استخدام شده‌اند.
روزنامه اطلاعات روز در این گزارش با مسئولان بیش از ۱۰ شفاخانه ویژه کووید۱۹، همراهان بیماران کووید۱۹، یک متخصص بخش مراقبت ویژه گفت‌وگو کرده است. بیشتر مسئولان شفاخانه‌ها می‌گویند که برنامه‌های آموزشی در زمینه استفاده از ونتیلاتور کافی نبوده و آن‌ها در موج اول کرونا توانایی استفاده از این دستگاه‌ها را نداشتند. همچنین اطلاعات روز به نسخه‌ای از گزارش اداره بازرس ریاست‌جمهوری افغانستان دست یافته که نشان می‌دهد که در موج اول کرونا در کشور بیش از ۹۵ درصد بیمارانی که در چند شفاخانه مشخص ونتیلاتور به آن‌ها وصل شده‌اند، جان‌‌‌شان را از دست داده‌اند.
وزارت صحت عامه نیز می‌گوید که در اوان شیوع ویروس کرونا در کشور، با توجه به ناآگاهی از نحوه استفاده از این دستگاه‌ها و عدم آشنایی کادر درمان با شیوه‌های استفاده از آن، این وزارت و مسئولان بخش مراقبت‌های ویژه شفاخانه‌ها با چالش‌های چون روشن‌کردن دستگاه‌ها، وصل‌کردن به بیمار، تنظیم فشار اکسیجن و ترمیم دستگاه‌ها مواجه بود. این وزارت می‌افزاید که برنامه‌های آموزشی که با همکاری سازمان جهانی بهداشت برگزار می‌شد، این چالش‌ها را رفع کرد و اکنون ظرفیت بنیادی در زمینه استفاده از ونتیلاتورها ایجاد شده است.
ونتیلاتور چیست؟
ونتیلاتور یک دستگاه تنفس مصنوعی است. زمانی‌که سیستم تنفسی بیمار مبتلا به کرونا از کار می‌افتد، نیازمند تنفس مصنوعی از طریق این دستگاه است. این دستگاه اکسیجن را به ریه‌های بیمار پمپاژ می‌کند و به‌جای سیستم تنفسی آن عمل می‌کند. این دستگاه به‌شدت پیچیده است و کسانی‌که آن را به بیماران وصل می‌کنند، باید شامل یک تیم با ترکیبی از داکتر، پرستار و متخصص تنفس باشند. کادر درمان که در زمینه تنفس متخصص نباشند و یا روش وصل ونتیلاتور به بیمار را به‌صورت دقیق نداند، استفاده از آن به احتمال نزدیک به صددرصد باعث مرگ بیمار خواهد شد.
ونتیلاتور با ماسک اکسیجن متفاوت است و وصل آن به بیمار یک امر کاملا تخصصی است. اگر ونتیلاتور به بیماری وصل شود، پایپ آن از طریق دهن به ریه‌های بیمار داخل می‌شود. هنگام داخل کردن پایپ، بیمار درد شدیدی احساس می‌کند که در حالت هوشیاری این امر ممکن نیست و بیمار قبلا باید بی‌هوش شده باشد. زمانی‌که ونتیلاتور به بیمار وصل است، بیمار نمی‌تواند غذا بخورد و باید برای تغذیه آن پایپی از طریق بینی یا جلد وارد معده وی شود. وقتی ونتیلاتور به بیمار وصل است، باید به‌صورت دقیق زیر نظر متخصصان باشد، چون پمپاژ اکسیجن بیشتر از ضرورت بیمار و یا کمتر از ضرورت بیمار باعث مرگ وی می‌شود. کشیدن ونتیلاتور از بیمار نیز یک کار کاملا تخصصی است که هر اشتباهی ممکن سبب مرگ بیمار شود.
ونتیلاتور یا دستگاه تنفس مصنوعی پیش از شیوع ویروس کرونا در افغانستان تقریبا یک دستگاه ناشناخته بود و به میزان بسیار کم از آن استفاده می‌شد. با توجه به این که ونتیلاتور یک دستگاه بسیار پیچیده است، استفاده از آن نیاز به تخصص دارد و در سوی دیگر به بیمارانی وصل می‌شوند که وضعیت وخیم دارند و نمی‌توانند به حالت عادی نفس بکشند، بنابراین احتمال مرگ بیمار بالا است. یک تحقیق که توسط سه مؤسسه علمی در اواسط سال ۲۰۲۰ میلادی در آلمان انجام شده، نشان می‌دهد نیم بیماران کرونایی که به ونتیلاتور وصل می‌شوند، می‌میرند. یعنی احتمال مردن و زنده ماندن پنجاه-پنجاه است.
درصدی مرگ بیمارانی که به ونتیلاتور وصل شده‌اند
براساس تحقیق و آمار جهانی امکان بهبود و مرگ بیمارانی که به این دستگاه وصل می‌شوند، پنجاه ـ پنجاه است. البته این آمار در کشورهای مختلف از هم تفاوت دارد. در برخی کشورها ۵۰ درصد و در برخی دیگر تا ۸۰ درصد است. اما این درصدی در برخی شفاخانه‌های ویژه کووید۱۹ در افغانستان بسیار بیشتر از آمار جهانی است.
برخی مسئولان شفاخانه‌های ویژه کووید۱۹ در مصاحبه با اطلاعات روز می‌گویند که ۹۰ درصد بیماران کووید۱۹ و حتا بیشتر از آن که به ونتیلاتور وصل می‌شوند، فوت می‌کنند. همزمان گزارش اداره بازرس ریاست‌جمهوری که در دوم اسد ۱۳۹۹ تهیه شده و اطلاعات روز به نسخه‌ای از آن دست یافته، نشان می‌دهد که شفاخانه‌های ویژه مبارزه با ویروس کرونا در ولایت کابل (افغان-جاپان، محمدعلی جناح، شیخ زاید، ۱۰۲ بستر خیرخانه و جمهوریت)، شفاخانه شیدایی در هرات و شفاخانه ویژه مبارزه با کرونا در ننگرهار در استفاده از ونتیلاتورها مشکل جدی داشته‌اند. براساس این گزارش، به‌دلیل پایین بودن مهارت و تخصص کادر درمان این شفاخانه‌ها، در هنگام وصل و یا کشیدن دستگاه از بیماران، آن‌ها جان‌های‌شان را از دست داده‌اند. در شفاخانه محمدعلی جناح از نیمه دوم ماه ثور تا ماه اسد، به ۴۰ بیماری که ونتیلاتور وصل شده است، ۳۹ تن آنان فوت کرده و تنها یک تن بهبود یافته است. به نقل از گزارش، وضعیت در شفاخانه افغان-جاپان مشابه به وضعیت شفاخانه علی جناح بوده است. در شفاخانه‌ی ویژه کووید۱۹ در هرات از ۶۰ بیماری‌که تا اوایل ماه اسد ونتیلاتور به آن‌ها وصل شده، تنها دو نفر بهبود یافته و بقیه ۵۸ تن فوت کرده‌اند. در ولایت ننگرهار از شیوع کرونا تا همین تاریخ، تنها چهار نفر به ونتیلاتور وصل شده‌اند که صرف یک تن بهبود یافته است.
بیشتر مسئولان شفاخانه‌های ویژه کووید۱۹ که اطلاعات روز با آن‌ها گفت‌وگو کرده است، آمار و ارقام بیمارانی را که پس از وصل ونتیلاتور به آن‌ها، بهبود یافته یا فوت کرده‌اند، ارائه نمی‌کنند. این در حالی‌ست که شفاخانه‌ها مسئولیت دارند که در دفتر ثبت و راجستر بیماران، آخرین گزارش وضعیت صحی یا علت مرگ آن‌ها را با جزئیات ثبت کنند.
در این گزارش که با مسئولان شفاخانه‌های ویژه کووید۱۹ در کابل، قندهار، بلخ، بدخشان، ننگرهار، غور، فاریاب، دایکندی، نورستان و نیمروز گفت‌وگو شده، فقط دو شفاخانه در ننگرهار و کابل آمار بیمارانی را که بعد از وصل به ونتیلاتور فوت کرده‌اند، ارایه کرده‌اند. در شفاخانه افغان ـ جاپان از ۴۵ بیماری‌که ونتیلاتور به آن‌ها وصل شده‌اند ۳۵ بیمار آن فوت کرده‌اند. در شش ماه اول شیوع کرونا در ننگرهار از ۹ بیماری که این دستگاه به آن‌ها وصل شده، هفت بیمار فوت کرده‌اند.
شفاخانه محمدعلی جناح در غرب کابل که برای چند ماه به بیماران کووید۱۹ اختصاص یافته بود، آمار بیمارانی را که به آن‌ها ونتیلاتور وصل شده، به‌دست نمی‌دهد. براساس آمار این شفاخانه از تاریخ ۱۷ ثور الی ۳۱ اسد چهار هزار و ۵۲۰ تن به این شفاخانه مراجعه کرده که از آن میان ۹۴۹ بیمار به طور عادی و ۲۱۶ بیمار دیگر به بخش مراقبت‌های ویژه بستر شده‌اند. همچنان ۶۲۰ بیمار بهبود یافته و ۳۱۰ تن فوت کرده‌اند.
آموزش ناکافی برای استفاده از ونتیلاتور
بررسی‌های اطلاعات روز نشان می‌دهد که در موج اول شیوع کرونا در افغانستان داکتران اکثر شفاخانه‌های ویژه کووید۱۹ تنها یک دوره آموزشی هشت روزه را در بخش مراقبت‌های ویژه یا ICU گذرانده‌اند. در این برنامه هشت روزه تنها دو روز آن به آموزش ونتیلاتور اختصاص یافته بود که آموزش صرف در حد نظری و نشان دادن ونتیلاتور به داکتران بوده است. پس از موج اول، داکتران برخی از شفاخانه‌های ویژه کووید۱۹ آموزش‌های کوتاه مدت دیگر را در زمینه استفاده از ونتیلاتور سپری کرده‌اند. مسئولان شفاخانه‌های که اطلاعات روز با آن‌ها صحبت کرده، می‌گویند که دستگاه تنفس مصنوعی پیچیده است و این حد آموزش برای استفاده درست از آن، کافی نیست.
داکتر نورحسن از مسئولان شفاخانه ویژه کووید۱۹ ننگرهار می‌گوید که در شش ماه نخست موج اول کرونا در افغانستان یک برنامه از سوی سازمان جهانی بهداشت در زمینه استفاده از ونتیلاتور برای داکتران شفاخانه این ولایت برگزار شد که کافی نبود، چون این دستگاه‌ها پیچیده است و داکتران به آموزش‌های عملی و پیشرفته ضرورت دارند: «یک ورکشاپ دو روزه برای استفاده از این دستگاه پیچیده که نیازمند تریننگ زیاد است، کافی نیست. استفاده از این دستگاه نیازمند کار عملی است، ولی در ورکشاب فقط دستگاه را معرفی می‌کرد. نیاز بود که ورکشاپ‌های عملی، دوامدار و پی‌درپی برگزار می‌شد. وقتی این دستگاه مشکل فنی پیدا می‌کرد، کسی نبود آن را درست کند، چون نیاز به میکانیک فنی و حرفه‌ای دارد که در افغانستان بسیار کم است. از طرف وزارت صحت در شش ماه گذشته هیچ ورکشابی برگزار نشده است.»
آقای نورحسن می‌افزاید که در ماه‌های اخیر چند برنامه آموزشی در زمینه استفاده از ونتیلاتور برای داکتران شفاخانه ویژه کووید۱۹ ننگرهار برگزار شد که موثر واقع شده و فعلا داکتران مهارت وصل ونتیلاتورها به بیماران را دارند.
داکتر گل‌کریم کریمی، مسئول پروژه کووید۱۹ در ولایت غور می‌گوید که در ماه سرطان دو داکتر در یک برنامه آموزشی که در هرات برگزار شد، شرکت کردند، اما باتوجه به پیچیدگی دستگاه، این میزان آموزش برای آن‌ها کافی نیست: «این دستگاه بسیار پیچیده است و در یک ورکشاب مشکل حل نمی‌شود. ما دو داکتر برای آموزش فرستادیم، ولی به‌صورت دقیق استفاده از این دستگاه را نمی‌دانند. استفاده از ونتیلاتور شاید به‌جای بهبود بیمار، سبب مرگش شود. در کابل هم تلفات بیشتر به‌خاطر همین دستگاه بود. داکترها نمی‌دانستند که از ونتیلاتور چطور استفاده کنند، بنابراین سبب مرگ بیمار می‌شد.»
طارق احمد اکبری، سرطبیب شفاخانه افغان-جاپان می‌گوید که در موج اول شیوع کرونا این شفاخانه شش پایه دستگاه تنفس مصنوعی داشت، اما داکتران مهارت و توانایی استفاده از آن را نداشتند و تا آخر ماه حمل ۱۳۹۹ از این دستگاه‌ها استفاده نشد. آقای اکبری می‌افزاید که در آغاز شیوع کرونا، ونتیلاتور به ۴۵ بیمار وصل شد که ۳۵ تن آنان فوت کردند: «امکان دارد که میزان بلند مرگ‌ومیر با ناآشنایی داکتران از دستگاه ونتیلاتور ارتباط داشته باشد.»
یکی از کادر درمان شفاخانه ویژه کووید۱۹ ولایت دایکندی که نمی‌خواهد نامش در گزارش ذکر شود، در صحبت با اطلاعات روز می‌گوید که در ماه سرطان دو پایه دستگاه تنفس مصنوعی در اختیار این شفاخانه قرار گرفت و داکتران در همان ماه در برنامه آموزشی در زمینه ونتیلاتور در کابل شرکت کردند. او می‌افزاید با توجه به پیچیدگی دستگاه، نمی‌توان چگونگی استفاده از آن را در چند روز یا یک برنامه آموزشی دانست.
سید محمد واحدی، مسئول تخنیکی پروژه کووید۱۹ در ولایت بلخ در مصاحبه با اطلاعات روز می‌گوید در این ولایت ۹۰ درصد بیماران کرونایی که ونتیلاتور به آن‌ها وصل شده است، فوت کرده‌اند. آقای واحدی می‌افزاید که در شروع موج دوم کرونا در کشور، سه داکتر بار نخست و سه داکتر بار دوم برای آموزش استفاده از ونتیلاتور به کابل فرستاده شدند. به گفته‌ی او، این آموزش‌ها مشکلات در شفاخانه کووید۱۹ ولایت بلخ را حل کرد و پس از آن از دستگاه‌های تنفس مصنوعی به شکل درست استفاده صورت گرفت. او همزمان می‌گوید که این برنامه‌های آموزشی براساس تعداد کادر درمان کافی نیست، اما نظر به ضرورت یک آموزش خوب بود، چون در ۲۴ ساعت یک داکتر در شفاخانه حاضر است که می‌تواند ونتیلاتور را به بیمار وصل کند.
عبدالجمیل، مسئول تخنیکی پروژه کووید۱۹ در ولایت بدخشان می‌گوید در روزهای نخست موج اول کرونا تجهیزات طبی از جمله سه پایه ماشین ونتیلاتور به بدخشان رسید و در اواسط موج دوم، چهار داکتر از سوی سازمان جهانی بهداشت آموزش دیدند که فعلا می‌توانند این دستگاه‌ها را به بیماران وصل کنند. او همزمان می‌گوید که به جز از یک برنامه آموزشی، برنامه آموزشی دیگر برگزار نشده است: «ونتیلاتورهای ما فعال است، ولی کارمندان به آموزش تخنیکی و پیشرفته نیاز دارند. هرچند فعلا تطبیق می‌کنند، اما ضرورت ایجاب می‌کند کارمندان آموزش ببینند. آن‌ها به آموزش‌های بیشتر ضرورت دارند.»
شمس‌الرحمن دولت‌زی، از مسئولان شفاخانه کووید۱۹ در قندهار در مصاحبه با اطلاعات روز می‌گوید دستگاه‌های تنفس مصنوعی پیش از شیوع کرونا در افغانستان ناشناخته بود و او که خود متخصص اطفال است قبلا آن را ندیده و استفاده نکرده بود. آقای دولت‌زی می‌افزاید که داکتران این شفاخانه نیز در نخست استفاده از ونتیلاتور را نمی‌دانستند، اما پس از سپری کردن دوره‌های آموزشی، اکنون می‌توانند از آن استفاده کنند. به گفته‌ی او، به تاریخ پنجم قوس ۱۳۹۹ پنج پایه ونتیلاتورها به قندهار رسید و تاکنون داکتران این شفاخانه سه دوره آموزشی را سپری کرده‌اند.
آقای دولت‌زی می‌گوید که تاکنون ۲۱ تن در شفاخانه کووید۱۹ قندهار فوت کرده که بیشتر آنان (۱۵ تن) در روزهای نخست ماه قوس فوت کرده‌اند. او می‌افزاید کسانی که فوت کرده‌اند، عمدتا بزرگ‌سال هستند و بیشترشان در وضعیت وخیم به شفاخانه مراجعه کرده‌اند: «ونتیلاتور هم طوری نیست که مریض را صددرصد نجات دهد. برخی مریضان در یک وضعیتی مراجعه می‌کنند که اگر ونتیلاتور هم به آن‌ها وصل شود، نجات پیدا نمی‌کنند. در مجموع ونتیلاتور یک چیزی کمک کننده است، به آن ضرورت داریم و تاکنون مفید تمام شده است.»
هرچند گزارش اداره بازرس نشان می‌دهد که به‌دلیل پایین بودن مهارت و تخصص کادر درمان شفاخانه‌ها از جمله شفاخانه محمدعلی جناح، بیش از ۹۵ درصد بیماران مبتلا به کرونا که به آن‌ها دستگاه ونتیلاتور وصل شده، فوت کرده‌اند، اما سید جاوید اکبری، سرطبیب شفاخانه محمدعلی جناح در مصاحبه با اطلاعات روز می‌گوید که این شفاخانه در زمینه استفاده از ونتیلاتور دچار مشکل نشده است. آقای اکبری می‌افزاید در این شفاخانه قبل از شیوع کرونا، در بخش مراقبت‌های ویژه از ونتیلاتور استفاده می‌شد و افراد متخصص برای این دستگاه داشت: «شفاخانه محمدعلی جناح شاید یگانه شفاخانه باشد که افراد با تجربه برای استفاده از ونتیلاتور داشت. چون قبل از کرونا از آن استفاده می‌کردیم. پرسنل ما بلد بودند و آموزش دیده بودند. [هرچند] مسائل تخنیکی وجود دارد که از کدام نوع ونتیلاتور استفاده می‌کردیم که از کدام نوع آن مردم برآمده [زنده مانده] و از کدام نوع آن مردم نبرآمده[مرده‌اند].»
اما وزارت صحت عامه می‌گوید که از آغاز شیوع کرونا در کشور، این وزارت با کمک سازمان جهانی بهداشت چندین دوره برنامه آموزشی را برگزار کرده که در آن ۵۳۵ تن از داکتران بخش مراقبت‌های ویژه شفاخانه‌ها در زمینه استفاده از ونتیلاتور آموزش‌های لازم را کسب کرده‌اند. این وزارت می‌افزاید که به‌زودی آموزش در جریان وظیفه برای این داکتران در سراسر کشور آغاز می‌شود.
آموزش ناوقت و عدم استفاده از ونتیلاتور
یکی از مشکلات جدی در جریان موج اول کرونا در کشور، برگزاری دوره‌های آموزشی برای داکتران دیرتر از توزیع دستگاه‌های تنفس مصنوعی بوده است. به گفته‌ی مسئولان برخی شفاخانه‌های ویژه بیماری کرونا که با اطلاعات روز صحبت کرده‌اند، از آغاز شیوع ویروس کرونا در افغانستان فقط یک برنامه آموزشی عمومی در زمینه استفاده از ونتیلاتور از سوی سازمان جهانی بهداشت برگزار شده که برای بیشتر ولایت‌ها چند ماه بعد از توزیع این دستگاه‌ها بوده است. در فاصله چند ماهه توزیع ونتیلاتور و برگزاری برنامه آموزشی، عمدتا از این دستگاه‌ها استفاده نمی‌شده یا به طور آماتور استفاده می‌شده است.
سید محمد واحدی، مسئول تخنیکی پروژه کووید۱۹ در بلخ می‌گوید تا زمانی‌که کادر درمان آموزش استفاده از ونتیلاتور را فرا نگرفته بودند، از این دستگاه‌ها استفاده نمی‌شد. آقای واحدی می‌افزاید که در شروع موج دوم کرونا شش تن از کادر درمان این شفاخانه آموزش استفاده ونتیلاتور را فرا گرفتند و از آن پس از این دستگاه‌ها به شکل عادی استفاده می‌شود.
داکتر نورحسن از مسئولان شفاخانه ویژه کووید۱۹ در ننگرهار نیز می‌گوید که در موج اول کرونا به علت نبود متخصص و پایین بودن مهارت کادر درمان، از دستگاه‌های ونتیلاتور در این شفاخانه به‌طور مؤثر استفاده نشد. او می‌افزاید که از شش پایه دستگاه تنفس مصنوعی، فقط از یک پایه آن استفاده می‌شد و بقیه پنج پایه آن به علت داشتن مشکل فنی و نبود مکانیک بلااستفاده باقی مانده بود.
داکتر گل‌کریم کریمی، مسئول پروژه کووید۱۹ در غور می‌گوید که در این شفاخانه ده بستر تنها دو دستگاه تنفس مصنوعی وجود دارد و هیچ وقت از آن استفاده نشده است. او می‌افزاید که به علت نبود متخصص، زمانی‌که وضعیت بیماران وخیم می‌شد، آن‌ها را به شفاخانه‌های دیگر در هرات یا کابل می‌فرستادند.
یافته‌های اداره بازرس نیز نشان می‌دهد که از آغاز شیوع ویروس کرونا در کشور از ونتیلاتورهای موجود در شفاخانه‌های ویژه کووید۱۹، استفاده محدود شده است. اداره بازرس که شفاخانه‌های ویژه کووید۱۹ در ولایت‌های کابل، هرات و ننگرهار را بررسی کرده، در گزارش خود گفته است که در این شفاخانه‌ها به علت پایین بودن ظرفیت و مهارت کادر درمان از دستگاه‌های تنفس مصنوعی بسیار کم استفاده شده است. اداره بازرس گفته است که در ولایت‌های دیگر مشکل عدم استفاده از ونتیلاتور احتمالا بیشتر از ولایت بررسی‌شده است. به نقل از گزارش، مسئولان شفاخانه‌های برخی ولایت‌ها به‌دلیل نداشتن مهارت استفاده از ونتیلاتور، گزارش داده‌اند که این دستگاه خراب یا غیرفعال است.
در گزارش اداره بازرس که در ماه اسد تهییه شده، آمده است که وزارت صحت عامه فعلا بیشتر از نیاز، ونتیلاتور دارد و با آن هم ۵۱۰ دستگاه تنفس مصنوعی را از آلمان خریداری کرده است.
براساس آماری‌که وزارت صحت عامه به اطلاعات روز داده است، یک هزار و ۲۰۰ پایه دستگاه ونتیلاتور در مراکز صحی ۳۴ ولایت کشور موجود است و از این میان، ۱۱۷ دستگاه در شفاخانه‌های ویژه کووید۱۹ در ۳۴ ولایت توزیع شده است و مورد استفاده قرار می‌گوید.
همچنان این وزارت می‌افزاید که اکثرا دستگاه‌های تنفس مصنوعی یا ونتیلاتور فعال است، اما با توجه به کاهش شمار بیماران وخیم و کاهش نیاز به این دستگاه‌ها، در حال حاضر فقط بین دو تا پنج مریض از کل بیماران داخل بستر در سراسر کشور، از ونتیلاتور استفاده می‌کنند و درصدی آن بین یک تا دو درصد می‌شود.
استخدام کارمندان بدون تخصص
در موج اول کرونا در کشور، حکومت شفاخانه‌های مشخصی را در تمام ولایت‌ها برای بیماران کرونایی اختصاص داد و در برخی ولایت‌ها شفاخانه‌های جدید ایجاد کرد. برای بیشتر این شفاخانه‌ها کارمندان و کادر درمان جدید استخدام شدند که روند استخدام با مشکلاتی همراه بود. در شماری از شفاخانه‌ها افرادی استخدام شدند که دانشجوی رشته طب بودند، یا در حوزه طبابت نمی‌دانستند یا در زمینه‌ی مشکلات تنفسی تخصص نداشتند.
در چند ماه اول شیوع کرونا در افغانستان، مسئولیت عرضه خدمات در شفاخانه‌های ویژه کووید۱۹ به عهده‌ی وزارت صحت عامه بود، اما از اوایل تابستان به بعد، عرضه خدمات در عرصه مبارزه با کرونا با شرکت‌ها و مؤسسه‌های مختلف قرار داد شد.
گزارش اداره بازرس نشان می‌دهد که در روند استخدام در شفاخانه‌های ویژه مبارزه با ویروس کرونا، افراد خلاف تخصص و تجربه‌شان نیز استخدام شده‌اند. در گزارش آمده که در شفاخانه اختصاصی مبارزه با کرونا در ولایت ننگرهار یک نفر فارغ رشته حقوق به‌عنوان سرپرست داکتران مدتی ایفای وظیفه کرده است. در شفاخانه افغان ـ جاپان یک نفر دارای درجه تحصیلی صنف هفتم به‌عنوان ناظر کارمندان استخدام شده است.
داکتر گل‌کریم کریمی، مسئول پروژه کووید۱۹ در غور می‌گوید یکی از مشکلات جدی شفاخانه ویژه کووید۱۹ در این ولایت در موج اول کرونا، استخدام افراد بدون تخصص و بدون سابقه کار بوده است. او به‌طور نمونه از استخدام یک دانشجو به‌عنوان داکتر و یک مأمور به‌عنوان پرستار نام می‌برد. داکتر نورحسن از مسئولان شفاخانه کووید۱۹ در ننگرهار نیز می‌گوید که افرادی در این شفاخانه استخدام شدند که جدیدا فارغ‌التحصیل شده بودند و تجربه کافی در زمینه طبابت نداشتند: «آن ها نمی‌توانستند از وسایل و امکانات طبی استفاده بکنند. به‌همین دلیل مریضانی که وضعیت آن‌ها با استفاده از وسایل طبی قابل بهبود بود از این امکانات بی‌بهره ماندند.»
برخی همراهان بیماران مبتلا به ویروس کرونا در شفاخانه‌ی افغان-جاپان در گفت‌وگو با اطلاعات روز شکایت دارند که شماری از کادر درمان این شفاخانه بی‌تجربه‌اند یا تازه فارغ شده‌اند یا دانشجوی برحال دانشگاه‌‌اند و از همین رو کار آن‌ها مشکلات زیاد دارد.
وزارت صحت عامه می‌گوید باتوجه به آن‌که ارائه خدمات در عرصه مبارزه با کرونا در ۳۴ ولایت با مؤسسه‌های تطبیق‌کننده قرارداد شده است، این مؤسسه‌ها از ظرفیت‌های موجود استفاده می‌کنند و در صورت نیاز به کادر درمان بیشتر، قرارداد اجازه استخدام را داده است.
یادداشت: این گزارش با حمایت مالی اتحادیه اروپا تولید شده است. محتوای آن صرف به عهده روزنامه اطلاعات روز بوده و منعکس‌کننده نظریات اتحادیه اروپا نیست.
