این روزها ماندن یا رفتن نیروهای خارجی به‌شمول ناتو از افغانستان برای متحدان غربی افغانستان تصمیم دشوار، برای طالبان ماندن این نیروها کابوس و برای افغانستان رفتن آن‌ها یک خطر بزرگ است. برای کشورهای عضو ناتو ماندن در افغانستان پرهزینه است، اما بیرون از افغانستان خطر بازگشت تروریزم را در پی دارد. انگلا مرکل، نخست‌وزیر آلمان در نشست امنیتی مونیخ، در رابطه به ماندن یا خروج نیروهای آلمانی در چارچوب مأموریت ناتو از افغانستان گفت ترجیح می‌دهد در افغانستان بماند: «بیرون‌شدن از افغانستان نباید منتج به تفوق گروه‌های مخرب شود.» ینس ستولتنبرگ، دبیرکل پیمان اتلانتیک شمالی ناتو در صحبت تلفنی با رییس‌جمهور غنی، اما گفته است که «مشورت‌ها در مورد خروج نیروهای امریکایی و ناتو از افغانستان ادامه دارد و تاکنون در این خصوص تصمیم گرفته نشده است.» در نشست وزرای دفاع امنیتی ناتو نیز گفته شد که این سازمان در همسویی با سیاست جدید دولت جو بایدن در مورد ماندن یا رفتن از افغانستان تصمیم می‌گیرد.
قرار بود براساس توافقنامه امریکا و طالبان در سال گذشته میلادی تا ماه می سال جاری نیروهای خارجی افغانستان را ترک کند. اما با تغییر قدرت در کاخ سفید، دولت جو بایدن در حال بازنگری توافقنامه صلح با طالبان هستند و به‌نظر می‌رسد ماندن یا خروج نیروهای بینالمللی از افغانستان بستگی به تصمیم دولت جدید امریکا دارد.
اگر نیروهای خارجی افغانستان را ترک نکند، از نظر بسیاری پیامد آن روشن است؛ نیروهای امنیتی افغانستان همچنان برخوردار از حمایت مشورتی و مالی ناتو دست بالاتری را در میدان جنگ خواهند داشت. اما احتمال خروج نیز می‌رود. برای امریکا بیرون رفتن از یک جنگ پرهزینه و طولانی ممکن است یک انتخاب باشد. در صورت احتمال خروج نیروهای امریکا و ناتو از افغانستان در وضعیت که مذاکرات صلح بین‌الافغانی عملا متوقف و به‌جای آن میدان جنگ و خشونت گرم است چه وضعیتی در انتظار افغانستان است. پیامدهای احتمالی خروج نیروهای بینالمللی چه خواهد بود؟ آیا به واقع نیروهای بینالمللی افغانستان را ترک خواهند کرد؟
پیامدهای احتمالی خروج نیروهای بینالمللی از افغانستان
جنرال دولت وزیری، سخن‌‌گوی پیشین وزارت دفاع و آگاه امور نظامی در گفت‌وگو با اطلاعات روز، بر این باور است که با خروج نیروهای بینالمللی در سال آینده وضعیت جنگ از اینکه فعلا جریان دارد، بدتر نمی‌شود. از نظر آقای وزیری اکنون نیز در سراسر افغانستان جنگ جریان دارد و طالبان با تمام توان نظامی که دارند، با نیروهای امنیتی افغانستان می‌جنگند و حملات انفجاری انجام می‌دهند: «به نظر من طالبان بیشتر از این توان شدت بخشیدن جنگ را ندارند. البته به یاد داشته باشیم که طالبان به زور هیچ ولایت را گرفته نمی‌تواند تا آنجا حکومت خود شان را مستقر کنند. در نهایت طالبان مجبور هستند با حکومت افغانستان آتش‌بس و صلح کنند.»
آقای وزیری در مورد تأثیر خروج نیروهای بینالمللی بر پروسه صلح میگوید که سرنوشت پروسه صلح از اول هم معلوم نبود. چون توافق بین امریکا و طالبان صورت گرفته بود و دولت افغانستان در جریان مذاکرات امریکاییها و طالبان حضور نبود: «به همین دلیل در زمانی‌که امریکاییها با طالبان توافقنامه صلح امضا کردند، جنگ در افغانستان متوقف نشد و بیشتر از قبل شدت گرفت.» چرا که طالبان فکر کردند تنها با امریکاییها توافق کرده، نه با حکومت افغانستان.
به تازگی شورای امنیت افغانستان نیز با انتقاد از توافقنامه امریکا و طالبان گفته است که این سند در روند صلح موثر نبوده است. سخن‌‌گوی این نهاد در یک پیام ویدیویی در آستانه یک سالگی توافقنامه گفته است این توافقنامه جنگ و خون‌ریزی را نیز پایان نداده است.
شجاع‌حسین محسنی، کارشناس مسائل سیاسی در گفت‌وگو با اطلاعات روز، میگوید که با خروج نیروهای بینالمللی از افغانستان دامنه جنگ گسترش پیدا می‌کند. برخلاف پروسه صلح که هیچ پیشرفتی نداشته است: «طالبان تعداد انفجارها را در شهرها بیشتر کردند تا وضعیت خبری و تبلیغاتی را به نفع خود متوازن سازند. استراتژی طالبان جنگی است و طبعا با خروج نیروهای بینالمللی جنگ با نیروهای افغانستان بیشتر می‌شود. اما در صورت ماندن نیروهای بینالمللی در افغانستان، فکر نمی‌کنم طالبان زودتر وارد جنگ با آن‌ها شوند. طالبان همچنان منتظر می‌مانند تا امریکاییها به چه جمع‌بندی می‌رسند. طالبان بیشتر به دنبال تطمیع هستند تا تهدید. بیشتر می‌خواهند نشان بدهند که آماده مذاکره هستند.»
آقای محسنی معتقد است که امریکاییها تمامی استراتژی‌های‌شان را در جنگ افغانستان استفاده کرده اند و هیچ استراتژی جز مذاکرات صلح ندارند: «دولت جدید امریکا شاید برای مدتی حضور نیروهای شان را در افغانستان تمدید کند تا پروسه صلح را تا حدی به سرانجام برساند. بنابراین پروسه صلح نیز با کندی مواجه خواهد شد.»
ادریس رحمانی، تحلیلگر مسائل سیاسی در گفت‌وگو با اطلاعات روز، معتقد است که آنچه فعلا بین ناتو، امریکاییها و طالبان جریان دارد، یک چانه‌زنی قبل از تفاهم و توافق است: «هنوز هیچ یک از طرف‌ها معتقد نیستند که رفتن دوباره به سوی جنگ راه حل درست است. ولی در رابطه به اینکه چگونه با همدیگر کنار بیایند و هر یک از طرف‌ها از موقف شان پایین بیایند، توافق ندارند. به همین دلیل نیروهای خارجی به این زودی از افغانستان خارج نخواهند شد.» با این‌حال امریکا و ناتو تصمیم ندارند که نیروهای‌شان را برای مدت طولانی در افغانستان حفظ کنند.
آیا نیروهای بینالمللی در افغانستان می‌مانند؟
ادریس رحمانی باور دارد که امریکاییها و ناتو در افغانستان چندین مأموریت اعلام شده و چند مأموریت اعلام‌نشده داشتند. آقای رحمانی میگوید که امریکاییها در نخست اعلام کردند مأموریت‌شان سقوط رژیم طالبان است تا دیگر کمپ‌های آموزشی القاعده در افغانستان وجود نداشته باشد. این مأموریت در همان یک ماه اول آمدن شان به افغانستان تکمیل شد. بعد از آن گفتند که مأموریت‌شان این است که در افغانستان حکومت نسبتا با ثبات را روی کار بیاورند تا زمینه برگشت طالبان یا هر نظام دیگری که شبیه طالبان بنیادگرایی را ترویج کند، مهیا نشود. این مأموریت نیز در پنج سال نخست تکمیل شد. بعد از آن گفتند که در افغانستان یک مدل دموکراسی غربی نظیر آنچه در آلمان، جاپان و کوریای جنوبی روی کار آوردند، ایجاد کنند تا کشورهای منطقه از جمله آسیای میانه از آن الگو بگیرند. اما هر چه زمان گذشت این مأموریت دشوارتر شد: «چرا افغان‌ها از هر نگاه برای پذیرفتن دموکراسی آماده نبودند. در این مأموریت هیچگاه نتوانستند به آنچه می‌خواستند موفق شوند. آخرین مأموریت را که اعلام کردند گفتند کسی که مسئول حملات یازدهم سپتامبر است را تا از بین نبریم، مأموریت ما تکمیل نیست که آن هم در سال ۲۰۱۱ تکمیل شد.»
جنرال دولت وزیری در رابطه به مأموریت امریکاییها و ناتو در افغانستان، با اشاره به مسأله تروریسم میگوید که امریکاییها اعلام کرده بودند که تروریسم بینالمللی که منشأ آن افغانستان بوده است، باید خاتمه پیدا کند و در افغانستان صلح بیاید و جنگ ختم شود، اما این مسأله تروریسم تاکنون حل نشده است: «تروریسم وجود دارد، القاعده است و جنگ هم جریان دارد. از این بُعد اگر ببینیم امریکاییها به هدف شان نرسیده و ماموریت شان خاتمه نیافته است.» با این‌حال از نظر آقای وزیری در صورت خروج نیروهای بینالمللی، قوای مسلح افغانستان می‌تواند از خاک خود دفاع کند. به شرطی‌که جامعه‌ی جهانی پس از خروج نیروهای‌شان باز هم به طور همه‌جانبه از حکومت و قوای مسلح افغانستان حمایت کنند: «اگر از حکومت و قوای مسلح افغانستان حمایت سیاسی و مالی صورت بگیرد، می‌تواند در برابر تروریسم مبارزه کند. اگر نیروهای بینالمللی بدون تدبیر و برنامه خارج شوند و به حکومت افغانستان کمک نکند، در آن‌صورت اشتباه می‌کنند و مأموریت شان نیمه‌تمام می‌ماند.»
ادریس رحمانی میگوید که امریکاییها و ناتو مأموریت‌های اعلام‌نشده نیز داشتند و دلیل حضور ناتو در افغانستان در نخست این بود که به‌نحوی نفوذ کشورهایی را که در جریان جنگ سرد با غربی‌ها مشکل داشتند، در افغانستان محدود کنند. به گفته‌ی آقای رحمانی درباره این مأموریت هنوز هم بحث می‌شود: «دلیلی که می‌گویند تا اوضاع در افغانستان مناسب نشده خارج نمی‌شوند نیز همین مأموریت است. از سوی دیگر روس‌ها می‌گویند که غربی‌ها در مورد خروج نیروهایی شان از افغانستان بهانه‌جویی می‌کنند، برمی‌گردد به همین مأموریت اعلام‌نشده‌ی ناتو در افغانستان.»
شجاع حسین محسنی در مورد پایان مأموریت امریکاییها و ناتو در افغانستان، به اهمیت ژئوپلیتیکی افغانستان در منطقه اشاره می‌کند و میگوید خیزش‌های اقتصادی و نظامی در آسیا و آینده ژپوپلتیک جهانی و آرایش قدرت در نظم بینالمللی، «امریکاییها و ناتو به دنبال یک حضور حداقلی بدون جنگ در افغانستان هستند.»